‘Europa blijft met zijn consumptiegedrag de steenkoolindustrie in voornamelijk China subsidiëren’

Wat moeten we denken van de voorbije klimaattop in Glasgow? Valt de schade aan het klimaat en bij uitbreiding de natuur nog te beperken? Overleeft de grote treurbeuk waar ik vanuit mijn werkkamer op uitkijk de klimaatopwarming? Brengen de muggenzwermen die voor het venster gonzen weldra tropische ziektes over, nu de winters milder worden? Soms is er een sprankeltje hoop, zoals de beslissing van Europa om een rem te zetten op goederen die bijdragen tot ontbossing. Maar dan raast er weer zo’n Boeing 747 boven het Haspengouwse groen, volgestouwd met Alibaba-pakjes uit China op weg naar Luik.

Alleen al in de paar minuten die zo’n Boeing in mijn zicht blijft, blaast hij er tonnen kerosine door. Voor elk pakje van een kilogram dat in Luik aankomt, wordt onderweg om en bij de 4 kilogram CO2 uitgebraakt. De Waalse overheid is er geweldig trots op dat Alibaba op de luchthaven van Luik jaar na jaar nieuwe records neerzet. En dat terwijl op nauwelijks een halfuur rijden van de luchthaven nog altijd het puin van de overstromingen wordt geruimd. Het is een funeste combinatie van klimaatverstoring en zwak beleid.

En dan denk je verder. Als een relatief rijk land zo kortzichtig en opportunistisch is om omwille van enkele honderden banen een onevenwichtig en vervuilend economisch beleid in stand te houden en zelfs te subsidiëren, waarom zouden we er dan in godsnaam van uitgaan dat we tegen 2050 de klimaatopwarming zullen beperken tot anderhalve graad Celcius? De pakjes in Luik zijn niet het enige voorbeeld. Enkele dagen na de klimaattop in Glasgow keurde de Amerikaanse president Joe Biden nieuwe concessies voor schaliegas goed en gaven de Britten groen licht voor nieuwe olieboringen in de Noordzee.

Hoe kunnen we dan verwachten dat armere landen die vele miljoenen mensen uit de armoede moeten tillen voorrang geven aan de klimaatopwarming? Vorige week zei een Indiase econoom tijdens een rondetafel: ‘Als het rijke Europa zich een lange transitie met aardgas gunt, waarom zouden arme landen zich dan geen lange transitie met steenkool mogen gunnen? Hoe hypocriet kun je zijn?’ Steenkool is goedkoop en de sector geeft in India alleen al werk aan 1,4 miljoen mensen.

Rationeel kun je uitleggen dat de klimaatopwarming juist tot armoede leidt, de landbouw ontwricht en overheden in de schulden jaagt omdat zij de gevolgen ervan moeten indijken. Het probleem is dat goedkope pakjes uit China en jobs concreet zijn. Mensen zijn sneller geneigd hun overheid te bekritiseren voor concrete economische kwesties dan voor de klimaatopwarming. Voorts is de aantrekkingskracht van het huidige, tastbare economische model dwingender dan de vage beloftes die gemaakt worden over het nieuwe, duurzame model.

Al jarenlang worden landen gegeseld door de gevolgen van de klimaatopwarming. In India verschroeien gewassen op de velden. Bij ons worden huizen verwoest. Toch blijven landen talmen om hun economie te laten kantelen. Europa toont zich de beste leerling van de klas. Tot 2030 is zijn pad naar minder CO2-uitstoot nog relatief helder, maar het is best vaag hoe de veel scherpere daling naar 2050 zal worden ingezet. En er is meer aan de hand. Terwijl Europa de eigen koolstofuitstoot wil beperken, blijven we het probleem verplaatsen.

Als Europa de goederen die het invoert zelf zou maken, zou de Europese CO2-uitstoot met bijna een kwart stijgen. Wij behalen onze klimaatdoelstellingen nog altijd door anderen het vuile werk te laten doen. De nieuwe koolstofbelastingen aan de grens veranderen daar niet veel aan. Staal, cement en aluminium, de drie belangrijkste producten die aan de heffing onderworpen worden, vertegenwoordigen vijf procent van de totale invoer. Het Carbon Border Adjustment Mechanism (CBAM) zal misschien de druk op die drie sectoren verlichten, maar voor de globale problematiek van de zogenoemde ‘carbon leakage’, de toename van de uitstoot in het ene land door de emissiebeperking in een ander, vormt het helaas een minieme maatregel.

Zo blijft Europa met zijn consumptiegedrag de steenkoolindustrie in voornamelijk China subsidiëren. Dat land verhuist op zijn beurt zijn meest vervuilende bedrijven naar nog armere landen als Pakistan en Vietnam, landen die de internationale klimaatdoelen naast zich neerleggen. En reken er maar niet op dat technologie dat allemaal op tijd voor ons zal oplossen. We stevenen af op een wereld waarin, boven op de geopolitieke verschuivingen, economische kwetsbaarheid en sociale onrust in veel regio’s, ook een ecologische verstoring zal optreden. Tot we met daden het tegendeel bewijzen, is dat geen doemdenken.