Europa bindt de strijd aan tegen voedselverspilling

© iStock
Lukas De Vos
Lukas De Vos Europakenner

Europa luidt de alarmklok over de berg voedsel die we met z’n allen weggooien. Het Europees Parlement wil de voedselverspilling tegen 2025 met 30 procent terugdringen. ‘Er zijn liefst vijftig manieren waarop politieke organen betrokken zijn in de strijd tegen de voedselverspilling.’

Het is helaas geen ongewoon beeld meer in de meeste Europese hoofdsteden. Dompelaars die in openbare vuilnisbakken of in afvalcontainers van grootwarenhuizen scharrelen naar brood of eetbare dingen.

Dat we überhaupt nog veel eetbaar voedsel weggooien, blijkt uit de doorlichting en de cijfers die Europarlementslid Biljana Borzan (S&D) op tafel legde. ‘Met wat jaarlijks op de vuilnishoop belandt kunnen we liefst 200 miljoen armlastigen te eten geven, een kwart van wie wereldwijd met de hongerdood bedreigd wordt. Eén derde van de hele voedselproductie, 1,3 miljard ton, wordt weggegooid. In Europa is dat 88 miljoen ton, dat is 173 kg per hoofd per jaar’.

Hilde Vautmans (Open VLD/ALDE) vindt dat ‘afschuwelijke cijfers’. ‘En zeggen dat de Lage Landen de slechtste leerlingen van de klas zijn. Koploper Nederland gooit 541 kg per persoon op de mesthoop, België volgt dat slechte voorbeeld met 345 kg.’ ‘En dat kost elke Belg 630 euro per jaar’, reageert haar college Tom Vandenkendelaere (CD&V/EBP) veelbetekenend.

Koploper Nederland gooit 541 kg per persoon op de mesthoop, België volgt dat slechte voorbeeld met 345 kg.

Hilde Vautmans, Europees Parlementslid (Open VLD/ALDE)

‘We zijn te overbezorgd over ons voedsel. We moeten terug naar gewoon gedrag’, stelt Europees Parlementslid Tom Vandenkendelaere (CD&V/EVP) ferm. ‘In Zuid-Frankrijk grijpt iedereen in bakken fruit naar de beste meloen, appel of avocado. Bij ons moet je als het ware plastic handschoenen aantrekken om de gezondheid van anderen toch maar niet te schaden. Een nieuw evenwicht is dringend nodig’.

Vautmans: ‘En toch wijst de bevraging van de Eurobarometer uit dat steeds meer mensen zich wel degelijk bewust zijn van die verspilling en er iets willen aan doen’.

‘Dat klopt’, voegt Bart Staes (Groenen/VEA) eraan toe. ‘De industrie heeft destijds zelf gevraagd om uniformisering. Vruchten of groenten mochten niet afwijken van de norm. Kromme komkommers, weg ermee. Minder fraai gevormde peren, buiten. Het gevolg is een roeiende berg weggegooid voedsel, en door grote verpakkingen ook heel wat afval van niet-gebruikte producten’.

Gezond verstand

Na vier eerdere resoluties wil het Europees Parlement de Commissie opnieuw onder druk te zetten. De huidige commissie-Juncker heeft alle voorbereidende plannen van tafel geveegd, want ‘Europa moet groot zijn in grote dingen, en klein in kleine dingen’. Helaas is voedselverspilling geen kleine zaak.

‘Het is onder druk van de burgers dat bevoegd commissaris voor Volksgezondheid Vytenis Andriukaitis eindelijk in beweging komt’, bevestigt Mark Demesmaeker (N-VA/ECR). ‘Het staat nu bovenaan de agenda. De gewone man gebruikt zijn gezond verstand. Zoals onze grootouders zeiden: ‘Het mocht weer eens oorlog worden ! Eet je bord maar leeg’.

Andriukaitis heeft nu een platform opgericht, werkt aan nieuwe richtlijnen voor voedselgiften, lanceert een actrieplan voor kringloopeconomie, heeft een voedselhiërarchie uitgewerkt van preventie, levering aan de boer, productie bij de boer, vervoer, verwerking, verpakking, etikettering, verdeling, verkoop, verbruik. ‘Op al die tussenstappen moet worden ingegrepen’, vindt Demesmaeker.

Zestig voorstellen

De bedoelingen zijn nobel. Tegen 2025 moet de verspilling met 30 procent teruggedrongen, tegen 2030 staat een halvering op het programma tot 86 kg per hoofd. Parlementslid Biljana Borzan (S&D) maakt zich sterk dat ze tegen eind dit jaar de Commissie in beweging krijgt. ‘In de bevoegde parlementscommissie was er geen enkele onthouding of tegenstem. Uitzonderlijk. De 64 leden stonden in één blok achter onze voorgestelde maatregelen. In de plenaire stemde 92 procent voor de resolutie. We hebben een punt’.

Borzan doet wel zestig voorstellen om de ambitieuze timing aan te houden. ‘Ik heb iedereen geraadpleegd, van de akker tot op het bord. De oplossingen kennen we al, het is nu aan de uitvoering’.

De mensen lezen wel wat er op de etiketten staat, maar 60 procent begrijpt niet wat bedoeld wordt.

Tom Vandenkendelaere, Europees Parlementslid (CDu0026amp;V/EVP)

Dat begint bij de sensibilisering van de burger. ‘De mensen lezen wel wat er op de etiketten staat, maar 60 procent begrijpt niet wat bedoeld wordt’, zegt Vandenkendelaere. ‘Verwarring over de houdbaarheidsdatum van voedsel is schering en inslag. ‘Bij voorkeur gebruiken tot’ is niet hetzelfde als ’te gebruiken tot’. In het eerste geval is het voedsel na de opgegeven vervaldatum nog veilig, in het tweede geval niet meer. Dat moet duidelijker worden.’

‘Heel wat houdbare producten hebben geen label nodig’, zegt Jan Huitema (ALDE). ‘Schrap die plakkers op koffie, suiker, rijst, pasta, zelfs bier. Dat bespaart meteen 12 procent op de verpakkingskosten, heeft de Landbouwuniversiteit in Wageningen berekend’. ‘Denemarken heeft zo’n sensibiliseringscampagne gevoerd’, haalt Borzan aan. ‘Het bewust kopen en het bewust gebruik gingen met 25 procent omhoog. Want je moet niet vergeten: het zijn de huishoudens die voor liefst 53 procent zorgen voor weggegooid voedsel’.

Plaatselijke economie

Maar ook de producenten zijn volgens Vautmans verantwoordelijk. ‘Zij denken aan winst, wij aan duurzaamheid. En dat moet als we tegen 2050 zowat 9,6 miljard mensen te voeden hebben. Veel te veel fruit en groenten doen de toer van de wereld voor ze op ons bord belanden. Dat is moreel onaanvaardbaar.’

Europa heeft de verpakkingsberg eerst aangepakt, de voedselverspilling verwaarloosd, vindt Vandenkendelaere. ‘Maar er is toch niks makkelijker dan op de boerenmarkt in Roeselare de ene week een fles karnemalk te kopen, en die volgende keer opnieuw te laten vullen ? Ik ben ambitieus. Wat nu is goedgekeurd moet leiden tot een hervorming van het hele Europese landbouwbeleid’.

‘Plaatselijke economie helpt’, vindt ook Vautmans. De keten inkorten en kopen bij de boer, dat is het streefdoel. Maar Europa verbiedt dat je overtolig voedsel wegschenkt en eist dat daarop btw wordt betaald. België, Spanje en Frankrijk fietsen daar omheen. Parijs verbiedt grootwarenhuizen zelfs om onverkocht voedsel weg te kieperen. Ze moeten bindende contracten afsluiten met voedselbanken.’

Bewust kiezen voor seizoensgebonden groenten helpt ons al een heel eind op weg. Bij de boer in de buurt.

Mark Demesmaeker, Europees Parlementslid (N-VA/ECR)

Borzan belooft beterschap: ‘We gaan de richtlijn over die btw aanpassen. En meer de hulpfondsen voor landbouw en bijstand voor minderbedeelden aanspreken. De verliezen verminderen, de schenkingen opdrijven. Er komt ook een plan voor de bedeling van de giften, we gaan dat structureel aanpakken’. Haar voorstel kreeg forse steun in het halfrond: 623 tegen 33 stemmen.

De Nederlander Bas Eickhout (GUE) vat samen: ‘Verstandiger verbruiken, verstandiger produceren. En de eerlijke concurrentie waarborgen’.

Maar tussen droom en daad staat bureaucratie. Schaduwrapporteur Ulrike Müller (ALDE): ‘Er zijn liefst vijftig manieren waarop politieke organen betrokken zijn in de strijd tegen de voedselverspilling. Die lopen elkaar voor de voeten. Ingrijpen dus in het hele proces, van boer tot bord, is aangewezen.’

En eenvoudige middelen gebruiken, beklemtoont Demesmaeker: ‘Maak de etiketten leesbaar én begrijpelijk. Zoals bijsluiters van geneesmiddelen moeten zijn. En natuurlijk kun je door de mondialisering een handel in exotisch fruit of groente niet uitbannen, die handel zal altijd blijven. Kiwi’s uit Nieuw Zeeland, dat groeit niet bij ons, zelfs appelsienen niet. Die vervoerkosten nemen we erbij. Maar bewust kiezen voor seizoensgebonden groenten helpt ons al een heel eind op weg. Bij de boer in de buurt.’

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content