De Turkse president Recep Tayyip Erdogan heeft voldoende Turken achter zich gekregen om zijn macht uit te breiden en het land om te vormen van een parlementair naar een presidentieel systeem. De overwinning met 51,4 procent van het ja-kamp toont echter aan hoe verdeeld Turkije is, en de twee belangrijkste oppositiepartijen HDP en CHP gaven al aan in beroep te gaan tegen de uitslag.
Erdogan had zelf gehoopt op een overwinning met 60 procent, maar moet zich dus tevreden stellen met ruim 51 procent. Na de telling van 99,97 procent van de stemmen, blijkt dat de president een grotere aanhang heeft in de diaspora (59,07 procent) dan op het Turkse vasteland, en dat vooral in de steden mensen tegen het grondwetsvoorstel van de president gekant zijn. 85 procent van de stemgerechtigden bracht zijn stem uit.
Door de overwinning van het ja-kamp kan de president zijn macht gevoelig uitbreiden. Volgens zijn sympathisanten is de hervorming noodzakelijk voor de stabiliteit in het land, terwijl critici en buitenlandse waarnemers vrezen dat de democratie in Turkije in het gevaar is. Waarnemers waarschuwden bovendien tijdens de verkiezingscampagne al voor onderdrukking van de tegenstanders van Erdogan. Het mag dan ook opmerkelijk genoemd worden dat toch 48,6 procent van de kiezers “neen” stemde, en de vraag rijst hoe het resultaat was geweest wanneer beide kampen evenveel aandacht en kansen hadden gekregen.
“Onder deze omstandigheden is de stemming niet legitiem”, verklaarde CHP-parlementslid Sezgin Tanrikulu. Volgens de pro-Koerdische HDP zijn er manipulaties gebeurd tijdens de stemming die geleid hebben tot een verschil van 3 tot 4 procentpunt. Beide partijen hebben aangekondigd in beroep te gaan tegen de uitslag.
Zondag werden verschillende onregelmatigheden gemeld. Zo verklaarden waarnemers van de oppositie en de Raad van Europa dat de verkiezingsslag in het Koerdische zuidoosten door de politie werd gehinderd, en de verkiezingscommissie liet stembiljetten meetellen die geen officiële stempel hadden. Volgens de voorzitter van de commissie gebeurt dat omdat het niet de schuld van de kiezers was dat hun biljetten niet gestempeld waren.
Maandag dienen de internationale verkiezingswaarnemers van de Organisatie voor Veiligheid en Samenwerking in Europa (OVSE) en de Raad van Europa hun verslag in.
Vicepremier Veysi Kaynak verklaarde zondag dat de regering “in sommige provincies niet het verwachte aantal ja-stemmen heeft bekomen”, en dat “daaraan zal gewerkt worden”. Ook stelde hij dat het aantal neen-stemmen belang heeft, maar dat in alle democratieën 50,01 procent volstaat.
President Erdogan sprak in zijn overwinningsspeech echter van een “overwinning voor heel Turkije”, en riep andere landen op het resultaat van het referendum te respecteren. Hij verwijst zo naar de kritiek van de internationale gemeenschap op het autoritaire leiderschap van de president.
De Europese Unie riep Turkije eerder op de avond al op om tot een zo breed mogelijke consensus te komen, en de bezorgdheden en aanbevelingen van de Raad van Europa rond de noodtoestand in het land aan te pakken. Na de bekendmaking van de resultaten kwamen zowel voor- als tegenstanders de straat op. De tegenstanders klagen de volgens hen oneerlijke stembusgang aan, maar hebben ook kritiek op de lakse reactie van de oppositiepartijen.
Toch is er ook hoop bij de neen-stemmers: “Erdogan zal moeten accepteren dat hij de volgende verkiezingen niet alleen zal kunnen winnen. Daarvoor is de tegenstand van alle kanten te groot”, aldus een journalist aan dpa. De aanhangers van de president vieren, maar hadden toch een beter resultaat verwacht. “Ik ben helemaal niet blij. Bijna de helft van het land zegt ‘neen’ tegen het referendum”, klinkt het bij een Erdogan-supporter. “De partij moet hard werken om de harten en de geesten van de mensen aan hun kant te krijgen.”
Andere aanhangers zien dan weer de invloed van de internationale gemeenschap in: “Europa, de Verenigde Staten, Groot-Brittannië, Frankrijk hebben zich samen tegen Erdogan en Turkije gekeerd. We hebben hen een lesje geleerd.”
