‘Erdogan provoceert graag het christelijke Westen en claimt het leiderschap in de moslimwereld’

President Erdogan van Turkije gaat de confrontatie aan met Europa en een deel van de Arabische wereld. Wil hij te veel?

Tussen de toeristische Griekse eilandjes voor de Turkse kust doken enkele weken geleden plotseling oorlogsschepen op. De Griekse marine reageerde daarmee op de aanwezigheid van een Turks schip dat op de zeebodem in de buurt naar rijke olie- en gasvelden wil speuren. Volgens Griekenland en Cyprus hebben de Turken daar niets te zoeken. Het conflict over wie controle heeft over welke strook van de Middellandse Zee sluimert al langer. De Turkse interventie in Libië past trouwens ook in dat kader. Ankara koos de kant van de regering in Tripoli, legde de burgeroorlog in Libië in een andere plooi en kreeg daarvoor controle over wat dat land als zijn gebied in de Middellandse Zee beschouwt.

Turkije zette de stap in Libië ook omdat het zich in de zoektocht naar olie en gas niet door een alliantie van Israël, Egypte, Griekenland en Cyprus wil laten wegduwen. Maar het laat recent wel vaker de spierballen rollen en het doet dat ook vaker met meer geweld dan diplomatie. Waar president Recep Tayyip Erdogan naartoe wil, is niet duidelijk. Behalve dat hij het christelijke Westen graag provoceert – denk aan de vluchtelingencrisis aan de grens met Griekenland begin dit jaar en de ingebruikneming van de Aya Sophia in Istanbul als moskee – en dat hij meer invloed wil in de Arabische wereld. Hij claimt al langer het leiderschap in de moslimwereld.

Op het oog volgt Turkije zijn economische belangen en wil het afrekenen met wat het aanvoelt als een bedreiging aan zijn grenzen. Zo moet een bufferzone in het noorden van Syrië voorkomen dat het land meer vluchtelingen moet opvangen én Koerdische milities verder van de grens wegduwen. Turkije volgt Koerdische strijders geregeld tot diep in het noorden van Irak. Maar het heeft ook een basis in Qatar en het moeit zich in Jemen en Sudan.

Toont Erdogan zich daarmee te gulzig? Zelfs met de steun van het rijke Qatar zijn al die avonturen heel duur. Het leger kost de helft meer dan vijf jaar geleden en het raakt stilaan ook overvraagd. Het zette enkele jaren terug nog duizenden officieren aan de kant wegens hun vermeende betrokkenheid bij de mislukte coup tegen Erdogan. In Syrië botst Turkije met Rusland en in Libië dreigt een confrontatie met het Egyptische leger, dat hulp krijgt van Saudi-Arabië en de Emiraten. Toch moet zeker Europa ermee rekenen dat Turkije nu prominent in de Middellandse Zee aanwezig is. De Duitse bondskanselier Angela Merkel wil alvast bemiddelen tussen Grieken en Turken. De kwestie daarbij is te weten of dit Turkije beter een partner is dan een tegenstander.