Erdogan op de koffie bij Trump: worden Turks-Amerikaanse spanningen woensdag weggemasseerd?
Even zag het ernaar uit dat hij zijn kat zou sturen, maar de Turkse president Recep Tayyip Erdogan gaat komende woensdag wel degelijk op de koffie bij zijn Amerikaanse ambtgenoot Donald Trump in Washington. Voor Erdogan is het een gelegenheid om de spanningen tussen Turkije en de Verenigde Staten te proberen wegmasseren, want die zijn de laatste tijd danig opgelopen.
En “zeer goed” gesprek, zo noemde Donald Trump het telefoongesprek dat hij vorige week woensdag had met Erdogan. “Ik kijk ernaar uit om president Erdogan woensdag 13 november op het Witte Huis te zien”, luidde het. Ook het Turkse presidentschap bevestigde de ontmoeting.
Erdogan had er eerder mee gedreigd zijn bezoek te annuleren, nadat het Amerikaanse Huis van Afgevaardigden een tekst had goedgekeurd waarin het de moord op honderdduizenden Armeniërs door het Ottomaanse Rijk tussen 1915 en 1923 erkent als “genocide”. Ankara aanvaardt dat veel Armeniërs tijdens de Eerste Wereldoorlog werden gedood bij gevechten met Ottomaanse strijdkrachten, maar betwist de aantallen en ontkent dat het om volkerenmoord ging.
Spanningen rond Syrië
Bovendien zit in het Congres nog een pakket wetgeving in de pijplijn waarin sancties worden afgekondigd tegen Turkije, in de nasleep van het Turkse militaire offensief in het noordoosten van Syrië tegen de Koerdische Volksbeschermingseenheden (YPG), dat bij nogal wat Congresleden in het verkeerde keelgat schoot. De Koerdische militie is een bondgenoot van de VS in de strijd tegen de terreurgroep Islamitische Staat (IS), maar Ankara beschouwt haar als een “terreurbeweging” die zijn veiligheid bedreigt.
Turkije lanceerde zijn operatie op 9 oktober, en Trump leek daarvoor groen licht te hebben gegeven na de aankondiging dat de Amerikaanse troepen uit de betrokken zone zouden worden teruggetrokken. Maar daarna sprak de Amerikaanse president, geconfronteerd met kritiek in ook zijn eigen Republikeinse kamp, in tweets dreigende taal aan het adres van Turkije en maakte hij gewag van sancties die de Turkse economie konden “vernietigen”.
Die sancties werden kort nadien opgeheven, nadat Turkije zijn offensief in Syrië had opgeschort op basis van een akkoord tussen Erdogan en de Amerikaanse vicepresident Mike Pence. Het warm en koud blazen van Trump op Twitter ontlokte Erdogan trouwens de uitspraak dat hij zijn Amerikaanse ambtgenoot “niet meer kon volgen”. “Wanneer we de verklaringen van Trump op Twitter bekijken, zijn we op het punt gekomen dat we de tweets niet meer kunnen volgen”, aldus de Turkse president.
Even voor het Amerikaans-Turkse akkoord over een staakt-het-vuren in Syrië had het Witte Huis een brief openbaar gemaakt die Trump naar Erdogan had gestuurd op de dag dat het Turkse offensief werd gelanceerd. Hij waarschuwde er zijn Turkse evenknie voor dat hij verantwoordelijk kon zijn voor “het afslachten van duizenden mensen”, om in weinig diplomatieke bewoordingen af te sluiten: “Wees geen stoere jongen. Wees geen dwaas.” Erdogan liet weten de brief “in de vuilnisbak” te hebben gegooid.
Russisch afweersysteem
De Turkse operatie in Syrië is zeker niet het enige dossier dat de relaties tussen Washington en Ankara heeft verzuurd. Eerder dit jaar viel de aankoop door Turkije van het Russische raketafweersysteem S-400 ook al niet in goede aarde aan Amerikaanse zijde. De vrees is dat Rusland via het afweersysteem aan gevoelige gegevens zou kunnen geraken over de capaciteiten van de F-35-gevechtsvliegtuigen van de Amerikanen, en er wordt ook rekening gehouden met veiligheidsrisico’s voor de militaire uitrusting van de NAVO in Turkije. Ankara is door Washington overigens uit het F-35-programma gegooid, waarin Turkije nochtans een belangrijke partner was.
Een andere twistappel is de Turkse prediker Fethullah Gülen. Turkije beschuldigt hem ervan achter de poging tot staatsgreep van juli 2016 te zitten. Gülen leeft in ballingschap in de Amerikaanse staat Pennsylvania, en Ankara heeft al ettelijke keren aangedrongen op zijn uitlevering, maar tevergeefs.
Ondanks alle moeilijkheden wijzen zowel Amerikaanse als Turkse waarnemers er wel op dat Trump en Erdogan een goede en sterke persoonlijke band hebben. Hun relatie is “het enige deel van de Amerikaans-Turkse relatie dat momenteel werkt”, stelt Soner Cagaptay van het Washington Institute for Near East Policy. In die zin is Trump voor Ankara nog de beste hoop om een deal uit de brand te slepen over de verviervoudiging van de jaarlijkse handel tussen beide landen tot 100 miljard dollar.