El Salvador: wild crypto-experiment is mislukking

De obsessie van de Salvadoraanse president Nayib Bukele met de bitcoin loopt met een sisser af.

Sinds Nayib Bukele (foto) in 2019 aantrad als president dreigt El Salvador een wanbetaler te worden. Waarschuwingssignalen waren er genoeg: hoge schulden en rentebetalingen, verergerd door een groot begrotingstekort; lage dollarreserves; zwakke investeringen en een magere groei van het bruto binnenlands product. De onderhandelingen met het IMF over een reddingspakket zaten vast. Bukele’s onophoudelijke aanvallen op justitie, zijn tegenstanders en de media wekten ook al weinig vertrouwen.

Bitcoin in de jungle

En dan was er nog zijn crypto-fixatie. In 2021 werd El Salvador het eerste land ter wereld dat de bitcoin als wettig betaalmiddel invoerde, naast de Amerikaanse dollar. De president beloofde de conventionele kapitaalmarkten te mijden en via blockchain-obligaties miljarden op te halen. Hij zou voor 500 miljoen dollar aan bitcoins kopen, een bitcoinstad in de jungle bouwen en geothermische energie ontwikkelen om bitcoin-miners van stroom te voorzien. Maar de traditionele markten meden hem. En toen de regering de salarissen in de publieke sector niet langer betaalde om contanten te sparen, bereidden investeerders zich voor op het ergste.

Toch kreeg El Salvador onlangs een lening van 1,4 miljard dollar van het IMF. Daarvoor heeft het land de gebruikelijke beloftes gedaan over begrotingsdiscipline, én het schroeft zijn crypto-project terug. Na een recente wetswijziging kunnen belastingen niet langer in bitcoins worden betaald.

Op weg naar de deal met het IMF toonde El Salvador een opmerkelijke vastberadenheid om zijn schulden af te betalen. Het begrotingstekort, dat in 2020 opliep tot 10 procent van het bbp, is teruggebracht tot 2 à 3 procent. Een strenge aanpak van belastingontduiking en een economische opleving hebben de overheidsinkomsten verhoogd. De lening van het IMF verkleint het risico op een schuldencrisis, vooral als ze – zoals gehoopt – de deur opent voor nog eens 2,1 miljard dollar aan leningen van andere kredietverstrekkers.

De afwaardering van de bitcoin kan eerder een zegen dan een concessie zijn. Bukele promootte de cryptomunt als een manier om financiële diensten toegankelijk voor Salvadoranen die geen bankrekening hebben (liefst twee derde van de volwassenen), en om de kosten van geldtransfers te verlagen. Salvadoranen versturen liever cash versturen en ontvangen, een dure praktijk die nog duurder wordt door criminaliteit.

Bovendien voerde de regering de introductie van Chivo, een digitale portemonnee, veel te snel door. Bugs en identiteitsfraude (om de 30 dollar aan bitcoins op te strijken die je kreeg bij inschrijving) waren schering en inslag.

Volatiele koers

Het IMF aarzelde om El Salvador geld te lenen zolang de bitcoin een wettig betaalmiddel was. De volatiele koers ervan vormde een risico voor de financiële en fiscale stabiliteit. De instelling wees ook op het potentiële gebruik van bitcoins bij misdaad. Volgens het IMF zal El Salvador ‘transacties in en aankopen van’ de cryptomunt beperken. Maar volgens blockchaingegevens koopt het land nog altijd tot 1,6 bitcoin per dag sinds de overeenkomst werd bereikt. Mogelijk moet het die aankopen verminderen of terugdraaien om aan de IMF-voorwaarden te voldoen.

Crypto heeft El Salvador meer kosten dan voordelen opgeleverd. De gratis publiciteit was welkom, maar de crypto-investeringen en het cryptotoerisme zijn verwaarloosbaar gebleven. De munt sloeg nooit echt aan.

Populaire dictator

Intussen blijft Bukele ongemeen populair, met goedkeuringspercentages boven de 90 procent. Maar het was niet crypto dat hem ‘de populairste dictator ter wereld’ maakte, zoals hij zichzelf noemt, maar zijn draconische aanpak van de misdaad, waarbij de normale rechtsgang en de rechten van vermoedelijke criminelen opzij werden geschoven. Zijn obsessie met cryptovaluta heeft weinig bijgedragen aan het verlichten van de economische problemen van zijn land. Hoewel bitcoin mogelijk als reserveactief op de nationale balans blijft staan, zijn de dagen van de munt als wettig betaalmiddel geteld. Het maakt van Bukele de zoveelste crypto-utopist wiens wilde ideeën verdampen bij contact met de realiteit.