Tom Sauer

‘Einde van dertig jaar oud wapenverdrag tussen VS en Rusland betekent nucleaire chaos’

Tom Sauer Professor Internationale Politiek (UA) en auteur

‘Dit is een nieuwe kaakslag in het proces voor nucleaire ontwapening’, schrijft professor Internationale Politiek Tom Sauer (UAntwerpen) over de beslissing van de VS om zich terug te trekken uit een nucleair wapenverdrag met Rusland.

President Donald Trump heeft zopas aangekondigd dat de VS zich zullen terugtrekken uit het INF (Intermediate Nuclear Forces Treaty). Het wapenverdrag geldt als één van de belangrijkste bilaterale ontwapeningsakkoorden van de Koude Oorlog. Het akkoord verbood raketten van middellange afstand (500-5.500 km), de raketten waarover bij ons zoveel te doen was in het begin van de jaren tachtig: Amerikaanse raketten die werden gestationeerd in West-Europa (onder meer in België, in Florennes) tegen de SS-20 van de Sovjets, die dankzij het INF-akkoord nadien ontmanteld werden. Het verdrag heeft 30 jaar stand gehouden. Nu rest nog één wapenbeheersingsakkoord, dat over de lange-afstandsraketten: New START (2010). Dat verdrag loopt af in 2021. John Bolton, de Amerikaanse veiligheidsadviseur die ook achter de schrapping van het INF-akkoord zit, heeft al laten verstaan dat de VS niet geneigd zijn New START te verlengen.

Einde van dertig jaar oud wapenverdrag tussen VS en Rusland betekent nucleaire chaos.

Het moge duidelijk zijn. De hoogdagen van wapenbeheersingsakkoorden zijn al lang voorbij. Wat komen gaat, belooft een survival of the fittest-wereld. Waarbij alle kernwapenstaten hun arsenalen volop aan het moderniseren zijn en waarbij zo weinig mogelijk restricties en pottenkijkers worden geduld. Het is een zoveelste indicatie van de verslechterde geostrategische situatie in de wereld. Het militair-industrieel complex is de enige winnaar.

De gevolgen van deze ontwikkelingen zijn niet te onderschatten. Het is opnieuw een kaakslag voor het proces van nucleaire ontwapening, zoals beloofd door de kernwapenstaten in het Nucleair Non-Proliferatie Verdrag (NPV), afgesloten in 1968. Dat de VS zich nu uit het dertig jaar oud verdrag met Rusland terugtrekken, zou wel eens de druppel kunnen zijn die de emmer doet overlopen, en mogelijks het definitieve einde van het Nucleair Non-proliferatie Verdrag (NPV) kunnen betekenen. De vooruitzichten op een goede afloop van de komende NPV-herzieningsconferentie (2020) waren al bijzonder mager, en de vorige conferentie in 2015 is ook mislukt. Een tweede opeenvolgende mislukking zou wel eens kunnen betekenen dat veel niet-kernwapenstaten de stekker eruit trekken. Zij zijn het al heel lang beu dat zij zich wel aan hun verplichtingen houden (door geen kernwapens aan te maken), terwijl hun vraag naar meer nucleaire ontwapening door de kernwapenstaten en hun bondgenoten in de wind wordt geslagen. Aan eenieders veerkracht zijn er grenzen.

Hoeveel stommiteiten moet Trump nog begaan vooraleer we opkomen voor onze eigen belangen?

Ons land is officieel een niet-kernwapenstaat onder het NPV. Maar met Amerikaanse kernwapens – vliegtuigbommen, geen raketten – op ons grondgebied en als bondgenoot van de VS zijn we enkel met woorden voor nucleaire ontwapening. In de feiten trekken we steeds de kaart van de kernwapenstaten. Zo is ons land tegen het in 2017 gesloten multilateraal akkoord dat kernwapens verbiedt. Begrijpen wie het begrijpen kan. Als alternatief stelt onze regering wapenbeheersingsakkoorden zoals het INF voor. Maar het is net omdat dat geheel van bilaterale wapenbeheersingsakkoorden als een pudding in elkaar aan het zakken is, dat het multilaterale Verbodsverdrag er is gekomen. Ons land houdt echter voet bij stuk. Er gaat niets boven de NAVO. Ook nucleaire ontwapening niet. Ook al valt het gehele nucleaire non-proliferatie en ontwapeningskaartenhuisje in mekaar, de NAVO zal ons redden, lijkt het devies.

Komst van meer kernwapenstaten

Laat me deze luchtspiegelingen voor de zoveelste keer doorprikken. Het einde van het NPV, mede als gevolg van deze terugtrekking uit het INF akkoord, betekent de komst van meer kernwapenstaten. Het betekent een Midden-Oosten met meerdere onstabiele staten die in de toekomst over atoomwapens zullen beschikken: Israël, Iran, Saudi-Arabië, Turkije, mogelijks ook Egypte. Wie gelooft dat die wapensystemen niet zullen gebruikt worden? Wat de gevolgen zullen zijn voor Europa als er in het Midden-Oosten kernwapens worden gebruikt, moet ik niet uitleggen.

Hoog tijd dat landen zoals België, Nederland en Duitsland binnen de NAVO uit hun schelp komen en de kernwapenstaten mee helpen onder druk zetten om de aantallen kernwapens te verminderen en uiteindelijk te elimineren. Dat is onze verdomde plicht onder het NPV (nu het nog bestaat). Hoog tijd dat onze landen zich achter het Nucleair Verbodsverdrag (2017) scharen waar de grote meerderheid van landen in de wereld nu al achter staat. Het alternatief is een wereld waar de negen atoommachten aan de touwtjes trekken. Nu beslissen Amerika en Rusland boven onze hoofden over wapensystemen – middellange afstandsraketten – die in het slechtste geval opnieuw in onze contreien zullen worden gestationeerd. Hoeveel stommiteiten moet Trump nog begaan vooraleer we opkomen voor onze eigen belangen?

Tom Sauer is Professor Internationale Politiek aan de Universiteit Antwerpen, en auteur van ‘De strijd voor vrede. En hoe we die kunnen winnen’ (Polis).

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content