De zakenvrouw met monotoon zachte stem, de auteur van genadeloos afgebrande zelfhulpboeken, de zelfverklaarde feministe met een ‘matigende invloed’ op haar vader is nu ook officieel een van de belangrijkste adviseurs van Donald Trump, die volgende week naar België komt. Maar hoever reikt de invloed van Ivanka?
In de aanloop naar de Amerikaanse presidentsverkiezingen van 2016 werd Donald Trump gevraagd welke vrouw hij op een biljet van 10 dollar zou plaatsen. ‘Ivanka’, luidde zijn eerste suggestie, alvorens hij bij een meer conventionele optie uitkwam: burgerrechtenactiviste Rosa Parks.
In de wereld van de Amerikaanse president is zijn familie essentieel, en binnen die familie is Ivanka Trump, geboren in 1981, duidelijk zijn troetelkind. De oogappel. Meer nog: ‘Als Ivanka mijn dochter niet was,’ zei hij ooit, ‘zou ik misschien met haar daten.’ Meer dan eens heeft hij haar lichaam geprezen. Toen hij haar als tiener een missverkiezing liet presenteren, gaf hij te kennen hoe ‘hot’ hij haar wel vond. Toen de bekende shockjock Howard Stern haar ‘a piece of ass’ noemde, was hij het duidelijk met hem eens. En in 2013, als antwoord op de vraag wat hem met zijn dochter verbond, klonk het bij Donald: ‘Ik ging zeggen: seks. Maar daar kan ik het wat haar betreft niet over hebben.’ Ivanka hield het bij ‘vastgoed en golf’.
Op die en andere vaderlijke tussenkomsten reageerde ze bij Oprah Winfrey, zowat de nationale therapeute van de Verenigde Staten: ‘Er waren zeker tijden dat ik me afvroeg: “Pa, had je dat nu echt moeten zeggen?”‘ Recenter vroeg ze aan een andere gesprekspartner: ‘Bent u dan wél trots op alles wat uit de mond van uw vader komt?’
Als zakenvrouw zit Ivanka op Donalds lijn: je geeft je naam aan een product, je verzorgt de marketing – en klaar is Kees
Toch is zij, en dat blijkt onder meer uit haar schaarse interviews, nog meer gefocust op hem dan hij op haar. Ze vergoddelijkt hem misschien niet, maar hij is wel haar held. Van kindsbeen was ze geïnteresseerd in de vastgoedsector, waarin hij fortuin maakte. ‘Als meisje van zes’, zo vertelde ze aan talkshowpresentator Conan O’Brien, ‘was ik enorm ontgoocheld toen ik een barbiepop voor me onder de kerstboom terugvond. Ik nam de legoblokjes af die mijn broer Eric had gekregen, en bouwde er de Trump Tower in New York mee na.’ Het was zijn goedkeuring en aandacht die ze keer op keer zocht. Om zijn verwachtingen te overtreffen, zou ze zich te pletter werken.
Emotioneel realisme
Een normale jeugd had ze niet. Als die ter sprake komt, benadrukt Ivanka Trump ook de schaduwkant van een leven met drukbezette, grotendeels afwezige ouders. En toch haalt ze telkens weer dezelfde vier, vijf anekdotes aan om hen in een gunstig daglicht te stellen. Zo blijft ze herhalen dat Marla Maples, Donalds tweede ex, systematisch te laat kwam. ‘Op een dag stond mijn vaders privéjet klaar om te vertrekken toen zij met zeven haasten kwam aanrijden. Ik verwachtte dat hij de motoren voor haar zou laten stilleggen, maar hij gaf teken dat het toestel precies op tijd moest vertrekken’ – net voor de neus van zijn vrouw. De les die Ivanka daaruit trekt: stiptheid is essentieel, in zaken en in het leven. Dat ook haar moeder Ivana, met wie Donald getrouwd was van 1977 tot 1991, vaak te laat opdaagde op haar eigen etentjes of events, waardoor de piepjonge Ivanka de gasten moest ontvangen, ziet ze helemaal anders: ‘Zo verplichte ze me om sociale vaardigheden op te doen.’
Eén gebeurtenis kan Ivanka onmogelijk helemaal opblinken: de scheiding van Ivana en Donald. Begin jaren negentig, in dezelfde periode dat haar grootvader en haar nanny (‘mijn tweede moeder’) stierven, moest ze uit de krant vernemen dat haar ouders uit elkaar gingen. Ze hadden hun kinderen niet ingelicht. ‘Om ons te beschermen’, zegt Ivanka daar vandaag over. In dezelfde periode deed een andere krantenkop haar naar lucht happen: ‘Beste seks die ik ooit had’. Het was een citaat van Marla Maples. De kersverse minnares van haar vader deed haar seksleven met The Donald uit de doeken.
Ivanka was toen nog geen tien jaar oud. In een interview met het blad GQ zou ze later onderstrepen hoe die periode haar veranderd heeft: ‘Aan mijn school stonden zwermen fotografen. “Klopt het wat Marla over je vader heeft gezegd?” Waarop ik: “Marla?! Wie?! Wat?!” Van zulke ervaringen krijg je eelt op de ziel. Ik heb ervan geleerd dat je niemand mag vertrouwen. Sindsdien heb ik mijn dekking nooit meer laten zakken.’
Niet dat ze ook aan de scheiding geen positieve draai kan geven: ‘Het heeft me dichter bij mijn vader gebracht.’ Nadat Donald destijds het appartement van de familie had verlaten, was zij de enige van zijn kinderen die de lijnen met hem openhield. Haar oudere broer Donald junior wilde hem helemaal niet meer zien, haar jongere broer Eric was te jong om te beseffen wat er aan de hand was. Daarin wortelt haar zelfbeeld van bruggenbouwer, verzoener, vertolker van een emotioneel realisme. Een van haar motto’s luidt dan ook: get over it – zet je eroverheen.
Cosmetisch feminisme
Een ander motto heeft Ivanka Trump ontleend aan Henry Ford: ‘Je kunt geen reputatie bouwen op wat je van plan bent.’ De presidentsdochter wil een doener zijn.
Nadat ze aan dure scholen was afgestudeerd, nadat ze een tijdje goed had verdiend als model, ging ze in zaken. Deels in dienst van haar vader, deels voor eigen rekening. Als zakenvrouw zit ze op Donalds lijn: je geeft je naam aan een product, je verzorgt de marketing – en klaar is Kees. Schijn is belangrijker dan werkelijkheid: daarvan is zij in haar zelfhulpboeken, The Trump Card (letterlijk: ‘de troefkaart’) uit 2009 en het pas verschenen Women Who Work, al even overtuigd als haar vader in zijn boekwerk The Art of the Deal uit 1987.
Dat verklaart mee haar feminisme, dat een late roeping was. Eerst kleefde het imago van geprivilegieerde glamourgirl aan Ivanka. Zodra ze merkte dat daar geen markt voor bestond, ging ze zich richten op werkende sterke vrouwen ‘die er beter willen uitzien’. Ze wilde de leverancier zijn van wat ze ‘feminism chic’ noemde – een cosmetisch feminisme waarin ook mannen als haar vader zich konden vinden. Om die strategie te ondersteunen, zocht ze almaar vaker als moeder de spotlights op en nam termen als ‘empowerment’ almaar vaker in de mond.
En ja, geeft ze toe, je kunt juwelen als de hare elders vinden voor een fractie van de prijs. ‘Maar’, zegt ze, ‘het verschil zit hem in de verpakking. Ook al is de waarde van een juweel niet zo groot: een mooie verpakking geeft de schenker vertrouwen en maakt voor de ontvanger het verschil. Daarom verkopen we onze producten in adembenemende doosjes, waarover lang is nagedacht.’
Het verschil zat hem ook in haar vaders hulp. Ivanka’s juwelen, haar kleren, schoenen, handtasjes en hun verpakking: allemaal passeerden ze de revue in The Apprentice, de realityshow die hij tussen 2004 en 2015 presenteerde. Terwijl hij besliste over het lot van would-bezakenlui, zat zijn dochter vaak aan zijn zijde.
Dat deed ze ook in juni 2015, toen hij zijn presidentscampagne op gang blies. Ze zou hem in die campagne vaak bijstaan, ook toen ze zwanger was en na de geboorte van haar derde kind, in maart 2016. Terwijl haar man Jared Kushner een van haar vaders topadviseurs werd, bleef haar rol informeel – maar daarom niet minder belangrijk. ‘Ik wil een matigende invloed hebben op de politicus Donald Trump’, zei ze. Ze vijlde bijvoorbeeld de scherpe kanten van zijn aanvallen tegen de Mexicanen, die ook haar eigen business geen deugd deden. En haar aanwezigheid stelde vrouwelijke kiezers gerust. Als een succesrijke vrouw als Ivanka Trump kon leven met haar vaders ongekuiste taal jegens vrouwen (‘Hij behandelt mannen óók zo’); als zij hem ‘een feminist’ noemde en hem zelfs zover kreeg positief te spreken over Planned Parenthood, een Amerikaanse ngo die de abortuswet wil uitbreiden; als hij oren had naar haar relatief linkse stem – dan zou het met Donald Trump toch nog wel meevallen?
Tijdens de Republikeinse Conventie in Cleveland, in juli 2016, waar haar vader als presidentskandidaat voor de partij werd genomineerd, hield ze een toespraak die bij de Democraten niet zou hebben misstaan. Haar aandacht spitste zich niet toe op de inkomenskloof tussen vrouwen en mannen, maar op die tussen moeders en andere werknemers. ‘De Verenigde Staten zijn het laatste ontwikkelde land zonder betaald bevallingsverlof’, zei ze. ‘Maar mijn vader zal daar eindelijk geld voor vrijmaken.’ En zo temperde de haast onverstaanbaar zacht pratende Ivanka, die zoals haar man lange tijd vooral Democratische thema’s genegen was (en die tot een eind in de campagne Chelsea Clinton, de dochter van haar vaders rivale Hillary, tot haar betere vrienden bleef rekenen), de bombast van haar vader en het rechts-nationalisme van diens huisideoloog Steve Bannon.
Dat die tactiek niet zonder risico’s is, bleek in oktober 2016, een maand voor de verkiezingen. Nadat The Washington Post de tape had uitgebracht waarop Donald Trump zich in niet mis te verstane bewoordingen over vrouwen uitliet (‘Grab them by the pussy’), was Ivanka in alle staten. Ze pleitte bij haar vader voor een verregaande verontschuldiging. Donald was daarvoor allerminst te vinden. Volgens The New York Times verliet Ivanka hun bijeenkomst in tranen. Voor de buitenwacht hield ze haar gevoelens verborgen. Get over it.
Hoewel ze had gezegd na de verkiezingen vooral een dochter voor haar vader te willen zijn, werd Ivanka algauw veel meer. Ze nam deel aan officiële ontmoetingen met staatshoofden en regeringsleiders. Ze nodigde Al Gore, de voormalige Democratische vicepresident, uit om over het milieu te komen praten in de Trump Tower, en zorgde ervoor dat hij een uur met de president-elect kon doorbrengen. Over hetzelfde thema had ze contact met acteur Leonardo DiCaprio. En sinds maart is ze officieel ‘assistent van de president’. Onbezoldigd, zodat ze niet in aanvaring komt met de wetgeving tegen nepotisme. Haar bedrijven heeft ze in een trustfonds ondergebracht; haar schoonbroer en schoonzus beredderen nu haar zaken.
Ivanka slaagt waar anderen falen. Alleen zij kan de president voor zijn televisietoestel weghalen en zijn tweetgedrag intomen
Godin in China
Terwijl Jared Kushner onder meer voor vrede in het Midden-Oosten moet zorgen en de grote handelsakkoorden van de VS moet herzien, heeft Ivanka Trump geen vastomlijnde bevoegdheden. Haar vader stelt haar vragen, en zij gaat op zoek naar de antwoorden.
Ze wordt beschouwd als degene die Donald Trump het beste kan controleren, als degene die nee durft te zeggen. ‘Ik ben zijn dochter’, zei ze onlangs in The New York Times. ‘Hij vertrouwt me. Ik heb geen verborgen agenda. Ik wil hem geen klappen geven om mezelf vooruit te helpen.’
Ivanka slaagt waar anderen falen. Alleen zij kan de nieuwszenderverslaafde president voor zijn televisietoestel weghalen en zijn tweetgedrag intomen. Trump-watchers hebben vastgesteld dat de president vooral in de nacht van vrijdag op zaterdag uit de bol gaat op Twitter (de beschuldiging dat zijn voorganger Barack Obama hem ‘had laten afluisteren’ kwam er vroeg op een zaterdagochtend). Niet toevallig houden zijn dochter en schoonzoon dan de sabbat en zijn niet in het Witte Huis – vlak voor haar huwelijk in 2009 heeft Ivanka zich, met haar vaders zegen, tot het orthodoxe jodendom van haar man bekeerd.
Ze wordt geprezen omdat ze bij gasten het ijs weet te breken. Tijdens het bezoek van de Chinese president Xi Jinping liet ze haar vijfjarige dochter Arabella een liedje in het Mandarijn zingen. De videoclip van het optreden, door de Trumps online gepost, werd in China tientallen miljoenen keren gedeeld. Volgens The New York Times leverde het Ivanka er de status van godin op. Dat Donald Trump China jarenlang had uitgespuwd, leek in elk geval even vergeten.
Dat ze aldoor het oor van de president heeft of kan krijgen, betwijfelt niemand. Het geeft haar een uitzonderlijke positie. Maar wat fluistert ze hem in? En nog belangrijker: welke invloed kan ze uiteindelijk op het beleid hebben? Ook op dat vlak laat ze het achterste van haar tong niet zien. Volgens de geruchtenmolen is Ivanka voor het behoud van het klimaatakkoord van Parijs, denkt ze over abortus wellicht anders dan Donald, en heeft ze het budget voor ‘vrouwengezondheid’ grotendeels weten te vrijwaren. Tijdens een recente ontmoeting met Angela Merkel liet ze zich positiever uit over vluchtelingen dan haar vader.
In een gesprek met CBS weigerde ze vorige maand details te geven over haar rol. ‘Ik ben er niet op uit om mijn eigen standpunten te promoten. Mijn vader weet waarover ik het oneens met hem ben. Dat ik mijn afkeuring niet publiekelijk uit, wil niet zeggen dat ik er ook tegen hem over zwijg. Als een issue me na aan het hart ligt, doe ik mijn zeg. Hij luistert altijd, en dat respecteer ik. Dat deed hij als zakenman al, en dat doet hij nu ook als president. Maar de Amerikanen hebben hem verkozen, niet mij. Het is zijn regering, niet de mijne. Hij zal het uitstekend doen, en ik wil hem daarbij helpen: daarop komt het neer.’
Haar broer Eric zag tijdens een gesprek met The Daily Telegraph haar hand in het bombardement op een luchtmachtbasis in Syrië, vorige maand. ‘Ik ben er zeker van dat ze tegen vader zei: “Kijk eens hoe gruwelijk” – en de foto’s van lijdende kinderen onder zijn ogen schoof.’ Waarna Donald zijn standpunt over president Bashar al-Assad en Syrië zou hebben herzien.
Haar broer Eric is er zeker van: ‘Ivanka had een hand in het Amerikaanse bombardement op een luchtmachtbasis in Syrië
1 millimeter diep
Ivanka’s positie is niettemin penibel: de rechts-nationalistische aanhang van de president verafschuwt haar ‘internationalisme’, terwijl haar ‘Democratische’ medestanders vinden dat ze te weinig resultaten boekt, te weinig tegenhoudt. Van het betaalde bevallingsverlof dat ze op de Republikeinse Conventie in het vooruitzicht stelde, ontbreekt elk spoor in de begrotingsvoorstellen van de regering. En waarom bracht ze dat onderwerp zelfs maar ter sprake, terwijl ze in haar eigen bedrijven lange tijd weinig begrip toonde voor vrouwen die na hun bevalling even thuis wilden blijven? En hoe gezinsvriendelijk is een vrouw die in haar geschriften zondagswerk aanprijst? ‘Als de baas op zondag werkt’, staat te lezen in The Trump Card, ‘zullen de werknemers vaak volgen.’
En niet alleen tussen politiek rechts en links zit Ivanka Trump geprangd. In het blad The Atlantic onderstreept Conor Friedersdorf nog een andere tweespalt: nepotisme versus nationalisme. De benadering van Steve Bannon, die het moeras van lobbyisten in Washington wilde droogleggen, staat op gespannen voet met de zakelijke belangen van Ivanka en Jared. Het optreden van Arabella Kushner voor de Chinese president was bijvoorbeeld niet alleen een meesterzet om goodwill te creëren, het was ook zakelijk interessant: nog diezelfde dag kreeg het bedrijf van haar moeder via drie voorlopige licenties het monopolie om Ivanka-juwelen, Ivanka-handtassen en het Ivanka-wellnessaanbod op de Chinese markt te brengen. ‘Ze laten zich niet betalen voor hun rol in het Witte Huis,’ schrijft Friedersdorf, ‘maar ze zijn nog jong genoeg om later langs de kassa te passeren. De basis daarvoor leggen ze nu al.’ Volgens de nieuwssite Politico heeft Bannon al geklaagd dat de populistische agenda van de president wordt ondermijnd door Ivanka, Jared en ‘de Democraten’ in het Witte Huis.
Nadat ze lange tijd vooral positief in de pers was gekomen, is er nu voelbaar meer kritiek. Women Who Work werd unaniem de grond in geboord. De website Buzzfeed, die Ivanka ‘de machtigste vrouw van het land’ noemt, stelde dat haar nieuwe boek ‘geschreven lijkt door een Franstalige die zijn tekst vervolgens door Google Translate heeft gejaagd’. Het blad Cosmopolitan hield het op ‘217 pagina’s lang en 1 millimeter diep’. Recensenten laakten bijvoorbeeld hoe Ivanka een citaat van schrijfster Toni Morrison over de psychologische impact van slavernij toepast op de uitdaging voor vrouwen om op het werk hun timemanagement te verzekeren.
Je hebt het gemaakt in de VS als je door de satirische tv-show Saturday Night Live wordt geparodieerd. Het overkwam Ivanka in maart. Maar de parodie sloeg precies op dat tere punt: is zij niet vooral de vrouw die de pil verguldt, die de agenda helpt te verkopen van een rechtse regering die haast uitsluitend bestaat uit blanke mannen op leeftijd? Actrice Scarlett Johansson stelde, als Ivanka, een nieuw parfum voor: Complicit (‘medeplichtig’). Met als slogan: ‘Ze is mooi, ze is machtig, ze is medeplichtig!’ Reactie van de echte Ivanka: ‘Ik weet niet wat dat betekent: “medeplichtig”.’
Ivanka laat het schijnbaar niet aan haar hart komen. Ze blijft bescheidenheid uitstralen, en vraagt om geduld. ‘Ik probeer echt, echt te leren. Op lange termijn hoop ik dat de mensen daarvoor respect zullen kunnen opbrengen.’ De speculatie is al begonnen dat ze over acht jaar zelf een gooi naar het presidentschap zal doen – op Google levert de zoekterm ‘Ivanka 2024’ nu al duizenden hits op – maar dat ontkent ze in haar interview met CBS: ‘De politiek is een hard bedrijf. Ik zal me niet kandidaat stellen.’
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
