Een nieuwe eurocrisis is onafwendbaar

De rust in de Unie aan de vooravond van de Europese verkiezingen is bedrieglijk.

Een maand voor de Europese verkiezingen lijkt alles pais en vree in de Europese Unie. Twee, drie jaar geleden werd er nog gevreesd dat Spanje en Italië failliet zouden gaan en Europa in hun val zouden meesleuren. Beide landen moesten toen geld lenen tegen een rente van meer dan 7 procent, vandaag krijgen ze geld tegen een historisch laag tarief van 3 procent. Dat scheelt miljarden in de afbetaling. Moest Griekenland enkele jaren geleden nog op de knieën bedelen om financiële steun, vorige week liepen beleggers storm om te mogen intekenen op Griekse staatsobligaties: er werd zeven keer zoveel geld aangeboden als de drie miljard die de Grieken wilden binnenhalen.

Je zou dan ook kunnen denken dat de eurocrisis achter de rug is, maar dat is wensdenken. Een nieuwe eurocrisis is zelfs onafwendbaar, zo blijkt bijvoorbeeld uit het net verschenen boek The European Union and the Euro – How to deal with a currency build on dreams, van drie Vlaamse economen Hans Geeroms (Europacollege en KU Leuven), Stefaan Ide (KU Leuven, campus HUB) en Frank Naert (Universiteit Gent). Ze geven aan dat de Griekse schuld onhoudbaar is, de banksector nog steeds bijzonder fragiel blijft, en Italië en Frankrijk het grootste risico voor de toekomst van Europa vormen omdat ze ‘onhoudbare schulden aan het opbouwen’ zijn. Dat alles dreigt ook België opnieuw veel geld te gaan kosten, en niet alleen via Dexia dat nog tientallen miljarden heeft uitstaan in die probleemlanden. Dat wil niemand gezegd hebben, zeker niet voor we op 25 mei naar de stembus trekken.

Bovendien kreunt de bevolking in de Zuid-Europese landen onder de strenge hervormingen die Europa hen heeft opgelegd. De Grieken zijn in vijf jaar tijd een kwart armer geworden, 25 procent is werkloos. Daarbij kun je spreken van een verloren generatie: In Griekenland bedraagt de jeugdwerkloosheid 60 procent, in Spanje 53 procent, in Italië 42 procent, in Portugal 35 procent. Ter vergelijking, in België is 24 procent van de 15- tot 24-jarigen werkloos, met een groot verschil tussen de regio’s: 17 procent in het Vlaams Gewest, 33 procent in het Waals Gewest en bijna 40 procent in het Brussels Hoofdstedelijk Gewest. Die laatste cijfers komen inderdaad in de buurt van die van de probleemlanden van de Europese Unie. Het zijn tikkende tijdbommen.

Ondertussen is er hier nauwelijks belangstelling voor de Europese verkiezingen, gebiologeerd als iedereen is door de tweestrijd tussen N-VA en PS en de keuze tussen het Duitse of het Franse model. In welk Europa we willen leven, daarover wordt niet gediscussieerd. Er is geen debat over de bijna stoemelings toegenomen macht van de uitverkoren Europese Commissie, terwijl het verkozen Europees Parlement nauwelijks wat in de pap te brokkelen heeft. Geen woord over het democratisch tekort in de Europese Unie, waar de bevolking zich niet betrokken voelt bij het Europese project.

Europa grijpt vandaag diep in op het gewone leven van zijn burgers. Het Europees project kan alleen maar slagen als het gedragen wordt door die burgers. Vandaag gaat Europa bijna alleen over begrotingsdiscipline en andere macro-economische parameters. In zijn Den Uyl-lezing aan de Universiteit Amsterdam wees oud-SP.A-minister en professor Frank Vandenbroucke er in 2012 al op dat Europa ook dringend een aantal gemeenschappelijke sociale doelstellingen moet stellen, bijvoorbeeld op het vlak van onderwijs, pensioenen, minimumlonen en armoedebestrijding. Die ontbreken nog steeds. En ondertussen nemen de anti-Europese gevoelens toe.

De rust in de Unie aan de vooravond van de Europese verkiezingen is bedrieglijk. De overtuiging die hier en daar de kop opsteekt dat Europa de crisis heeft bedwongen, is voorbarig. Dat het Europese project kan slagen zonder een sociaal hoofdstuk is een illusie. En dat er bij ons nauwelijks aandacht is voor welke toekomst we voor Europa willen, is een jammerlijke vergissing. De eurocrisis moet blijkbaar weer oplaaien vooraleer Europa opnieuw belangrijk wordt.