Het is precies een jaar geleden dat Alexis Tsipras (SYRIZA) de Griekse verkiezingen de eerste keer won. Hoe gaat het met Griekenland? En welke invloed heeft de vluchtelingenstroom op het land? ‘Dit heeft potentieel om een regelrechte ramp te worden.’
Griekenland moet de vluchtelingenstroom onder controle krijgen door de externe grenzen beter te bewaken, of het land wordt uit de Schengenzone gezet. Daar dreigen enkele Europese ministers mee, waaronder de Oostenrijkse minister voor Binnenlandse Zaken Johanna Miklos-Laitner die aan The Times verklaarde dat ‘indien Griekenland niet doet wat het moet doen, de Europese buitengrens opschuift richting Centraal-Europa’.
De mededeling komt er precies een jaar nadat de Griekse premier Alexis Tsipras (SYRIZA) voor het eerst verkozen werd. Hoe gaat het, een jaar na die verkiezing, met Griekenland? En kan het land de vluchtelingenstroom aan? Een gesprek met Daniel Fiott, politicoloog en onderzoeker aan het Institute for European Studies (IES) van de Vrije Universiteit Brussel.
Kan Griekenland de huidige vluchtelingenstroom aan?
Fiott: De Grieken hebben de pech dat de geografische ligging in hun nadeel speelt. Ze zijn van goede wil en er is een bereidheid om mensen in nood te helpen, maar op vlak van capaciteit en gezien de financiële crisis, zitten ze niet in de beste positie. Ze zullen veel hulp nodig hebben.
De migratiecrisis zal wellicht nog meer escaleren. Het wordt weer warmer en we weten niet hoe het conflict in Syrië en de relaties met Turkije zich zullen ontwikkelen. We weten niet hoeveel vluchtelingen er nog zullen komen, maar het is duidelijk dat Griekenland meer hulp nodig heeft van de EU. Het is en blijft een gemeenschappelijk Europees probleem.
De druk op Griekenland om haar grenzen te bewaken wordt opgevoerd, er wordt gedreigd met een Grexit uit de Schengenzone. Kan een land, dat amper geld heeft om de pensioenen van haar inwoners uit te betalen, dat financieel dragen?
Fiott: Het zou er op politiek vlak wel eens lelijk aan toe kunnen gaan. Dat Griekenland geld uitgeeft aan vluchtelingenkampen terwijl de regering volgens de Griekse politici zonder geld zit, kan politiek uitgebuit worden door extremistische partijen. Maar ik zie geen oplossing, tenzij er een Europese oplossing komt. Dit land heeft een serieuze economische dip en kampt met een migratiecrisis, niemand kan verwachten dat Griekenland dit alleen oplost.
Op dit moment wordt er vanuit Europa geen beslissende actie ondernomen op deze situatie aan te pakken. Er zijn enkel nationale initiatieven tegen de vluchtelingenstroom. Er is ook geen algemeen aanvaarde definitie van wat Schengen zou moeten zijn of waar de Europese externe grenzen zijn. Als deze vragen onbeantwoord blijven, zal Griekenland moeten terugvallen op haar nationale reserve. En dat is niet veel.
Wanneer een land te kampen krijgt met een combinatie van economische problemen en xenofobie, kan dat rampzalige gevolgen hebben. Dan denk ik aan de val van de regering, mensen die op straat komen om te protesteren. En als de Griekse regering valt, begint de eurocrisis opnieuw. Niet enkel in Griekenland: we hebben gezien dat er ook andere landen in de periferie van Griekenland zijn die een groot risico lopen. Dit heeft potentieel om een regelrechte ramp te worden.
Even terug naar de nationale Griekse politiek: het is een cliché dat de voorbije maanden maar al te vaak opdook, maar heeft premier Alexis Tsipras tijdens de onderhandelingen in de zomer van 2015 zijn ziel aan de duivel verkocht?
Fiott: Sommige partijleden geloven van wel, maar Alexis Tsipras heeft gedaan wat het beste was voor Griekenland. Syriza profileerde zich als de partij die zich zou verzetten tegen besparingen, maar als Tsipras het been stijf had gehouden zou de prijs zeer hoog geweest zijn, namelijk een Grexit.
Of hij zijn ziel aan de duivel verkocht heeft, kunnen we pas op lange termijn uitmaken. We weten namelijk niet hoe de Grieken zich gaan aanpassen aan het veranderende beleid, dat nog in de beginfase zit. Tsipras heeft het wel pragmatisch aangepakt: hij heeft toegestemd met de deal omdat het tegenovergestelde slecht geweest zou zijn voor het Griekse volk.
Betekende de herverkiezing van Tsipras in september dat het Griekse volk hem vergeven heeft dat hij instemde met de besparingsmaatregelen?
Fiott: Ik zie twee redenen waarom Tsipras herkozen is in september. Ten eerste werden de Grieken het beu dat ze steeds van regering moesten wisselen en bijgevolg de onderhandelingen in Brussel heropgestart moesten worden. Dat zorgde voor veel onnodig extra werk.
Ten tweede had de meerderheid van de Grieken schrik voor het alternatief. De andere mogelijke opties buiten Tsipras zagen er niet zo goed uit. Er waren sommige erg kwalijke extreemrechtse partijen die zich opwierpen als alternatief. Daarnaast hebben veel mensen ook beseft dat Tsipras bij de verkiezingen in september minder ideologisch was dan in januari 2015. Hij gebruikte politieke praat maar vertelde wel een ander verhaal: hij was pragmatischer en meer bereid om te luisteren. Gematigde Grieken hebben dat opgemerkt en ze wilden niet met vuur spelen.
Het land wordt momenteel op automatische piloot bestuurd. Er zijn een hoop hervormingen die de Grieken moeten doorvoeren en net zoals in elk ander land kan dat wel even duren. Ze zitten op schema maar het gaat traag vooruit, onder meer door andere problemen zoals de migratiecrisis.
Het doorvoeren van die hervormingen verloopt wel vlot. Na de verkiezingen heeft Tsipras de extreemlinkse politici die veel ophef zouden gemaakt hebben, uit de regering gekegeld. Of ze zijn zelf opgestapt. Dan heb ik het niet enkel over voormalig minister van Financiën Yanis Varoufakis die vervangen werd door een meer gematigd iemand, maar ook over enkele parlementsleden.
Dat maakte het ook intern, voor zijn partij, gemakkelijker. Er komen wel nog enkele zeer pijnlijke hervormingen aan, zeker wat de pensioenen betreft.
Heeft Syriza nog de ruimte om punten uit haar partijprogramma te verwezenlijken, met al de hervormingen die het moet doorvoeren?
Fiott: De herverkiezing van Tsipras draaide eigenlijk om de vraag of de Grieken in de eurozone wilden blijven of niet. In de verkiezingsdebatten kwamen er niet veel andere kwesties aan bod, ze waren vooral gerelateerd aan de eurozone.
Tsipras is veranderd als politieke leider: hij is minder ideologisch en meer pragmatisch. Dat kwam met een prijs, maar de Grieken waren het moe om de focus te zijn van Europa. Heel de eurocrisis was vermoeiend en schadelijk voor de reputatie van Griekenland. En Grieken zijn trotse mensen.
Er is één probleem: als de Syriza-regering een slechte afloop kent, blijft er maar een optie over, de centrumrechtse partij Nieuwe Democratie. Zij staan op goede voet met Brussel maar dan is de vraag welke invloed dat zal hebben op de snelheid van de hervormingen en het bailout-programma. Syriza en Tsipras kunnen best voorzichtig zijn: als het deze keer mislukt, zullen ze nooit meer herkozen worden.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
