Een minuscule prijsverhoging van de metrotickets in Chili vorig jaar ontaarde in maandenlange protesten. President Sebastián Pinera beloofde daarop een referendum te organiseren. Een jaar later, op zondag 25 oktober, trokken de Chilenen naar de stembus en kozen met 78 procent massaal voor een nieuwe grondwet.
Een prijsverhoging van het metroticket met 30 pesos, omgerekend 3 eurocent, vormde vorig jaar, op 18 oktober 2019, de aanleiding voor hevige protesten. Verschillende metrostations werden in brand gestoken en in vele steden werden winkeliers en kleine zelfstandigen slachtoffer van vandalisme en diefstal.
Het Plaza Italia in de hoofdstad Santiago werd door betogers omgedoopt tot het Plein van de Waardigheid. Hier werden er hevige gevechten tussen betogers en politie gevoerd. Er vielen in het hele land 31 doden en meer dan 3500 gewonden. Liefst 400 betogers werden met rubberen kogels in het gezicht geraakt, waardoor ze geheel of gedeeltelijk blind zijn geworden. De politie trad enorm repressief op, wat nog meer geweld met zich meebracht. Verschillende journalisten werden gecensureerd en gearresteerd tijdens de betogingen. Human Rights Watch heeft verschillende publicaties gemaakt over de schendingen van de mensenrechten door de Chileense politie.
Parlementsleden verdienen in Chili maar liefst 33 keer het minimumloon.
Op 15 november 2019 beloofde president Sebastián Pinera een referendum te organiseren over een nieuwe grondwet. Pinera moest daardoor geen ontslag nemen, maar de overheid kreeg de woede en onrust bij de bevolking maandenlang niet onder controle. De coronapandemie en de strenge maatregelen, waaronder een avondklok, konden de protesten uiteindelijk een halt toeroepen.
Pinochets grondwet
Niet die 30 pesos, maar 30 jaar na de dictatuur van Pinochet nog steeds onder diens grondwet moeten leven, is wat de Chilenen boos maakte. Pinochet vestigde met zijn grondwet een neoliberaal economisch systeem waardoor Chili het Zuid-Amerikaanse land met de meest spectaculaire groeicijfers werd. Uit de meest recente cijfers inzake armoede in Chili blijkt dat de armoede, gemeten op basis van inkomsten, gedaald is van 29,1 procent van de bevolking in 2006 naar 8,6 procent in 2017.
De laatste 30 jaar vormden ongetwijfeld de meest welvarende en meest democratische jaren uit de Chileense geschiedenis, maar achter die façade van groei en optimisme schuilt een grote economische ongelijkheid. Door de vrijemarkteconomie daalde de armoede, maar de rijken werden nog rijker.
In 2017 bezaten de 50 procent laagste inkomens slechts 2,1 procent van de Chileense rijkdom, terwijl de 10 procent hoogste inkomens 66,5 procent van de Chileense rijkdom bezaten. In de grondwet wordt de rol van de staat geminimaliseerd. Fundamentele zaken zoals zorg, onderwijs en sociale zekerheid worden daardoor niet gegarandeerd door de staat en zijn als gevolg te duur voor de meeste Chilenen.
Volgens Sol Serrano Pérez, een belangrijke Chileense historica, staan veel Chileense jongeren eigenlijk financieel sterker dan hun eigen ouders op die leeftijd, maar toch vinden ze dat ze te weinig kansen krijgen om zichzelf te ontplooien. De grote inkomensongelijkheid wakkert die gevoelens aan. Parlementsleden verdienen in Chili maar liefst 33 keer het minimumloon. Veel Chilenen combineren meerdere jobs en moeten nog hun best doen om het einde van de maand te halen. Bij de publieke gezondheidszorg zijn de wachtlijsten ellenlang, de private gezondheidszorg is echter te duur voor de meeste Chilenen.
Op politiek vlak kent Pinochets grondwet van 1990 nog veel beperkingen. Hoewel vrije en eerlijke verkiezingen in de grondwet zijn opgenomen, blijft het electorale systeem toch nog steeds de macht van de oude politieke elite te bevorderen. Vrouwen en inheemse volkeren kregen te weinig toegang tot politiek.
Hoop op een nieuwe grondwet
Nu de Chilenen massaal voor een nieuwe grondwet hebben gestemd, willen ze bovendien dat die grondwet enkel door een groep burgers opgesteld wordt en niet door een gemixte groep van burgers en politici. Daarvoor zouden ze in april 2021 opnieuw naar de stembus trekken om 155 burgers rechtstreeks te verkiezen. Die verkozenen zouden dan de nieuwe Chileense grondwet moeten uitschrijven.
De vraag is echter of die groep echt representatief zal zijn voor de Chileense bevolking. De kans is groot dat vooral bekende personen en toekomstige of huidige politici op die lijst zullen verschijnen. Intussen is wel al beslist dat een eerste versie van die nieuwe grondwet midden of einde 2022 via een nieuw referendum zal moeten goedgekeurd of afgekeurd worden.
De groep die zich over de grondwet zal buigen wacht sowieso een loodzware opdracht. Chilenen hopen met deze nieuwe grondwet op meer politieke participatie, meer herverdeling van de middelen, betere gezondheidszorg, hogere pensioenen en goedkoper onderwijs.
Niet alles zal met een nieuwe grondwet opgelost geraken, maar toch waren zondagavond veel Chilenen ontzettend blij. In plaats van jarenlang stilzwijgend leed of gewelddadige protesten, hebben de Chilenen dankzij het democratisch middel bij uitstek, een referendum, weer voor de kracht van het woord gekozen.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
