Dr. Ruth, wees van de Holocaust: ‘Neem een voorbeeld aan joden: seks is geen zonde’

DR. RUTH 'Het idee dat je overal instemming voor moet vragen, is klinkklare nonsens en leidt niet tot goeie seks. ' © Getty Images

Eind vorige eeuw werd Ruth K. Westheimer het mediafenomeen Dr. Ruth door op de Amerikaanse radio en televisie snedig over seks te praten. Opstoten van antisemitisme dwingen haar om in een nieuwe documentaire alsnog te vertellen hoe ze een wees van de Holocaust werd.

‘Ik wil u iets tonen’, zegt Ruth K. Westheimer terwijl we in het salon van Hotel Baur au Lac in Zürich op de koffie wachten. Haar ogen verraden voorpret, de toon is flirterig en haar vinnigheid en voorkomen maken het weinig aannemelijk dat ze al drie weken ver is in haar 91e levensjaar. Uit haar handtas diept ze een verfrommeld exemplaar op van het celebritytijdschrift People. ‘Omdat Amerika op dit moment zo veel problemen heeft, wilde People iets positiefs doen. Het somt honderd redenen op om van Amerika te houden. Kijk eens wie daar op bladzijde 84 tussen staat?’

Ik kan niet zwijgen over de gruwel van kinderen die aan de Amerikaanse grens van hun ouders worden gescheiden. Want dat is mijn verhaal.

Lust for life’ kopt de tekst naast haar foto. Het past bij de gretigheid waarmee ze nog steeds lezingen geeft, boeken schrijft, deelneemt aan academische debatten en interviews geeft aan journalisten die met vragen achterbleven na Ask Dr. Ruth, een bioscoopdocumentaire over haar leven en werk. Bovenal verwijst die lust for life naar haar kennis over de lieve lust die ze in de jaren tachtig etaleerde op de Amerikaanse radio en televisie. De openheid en de vrankheid waarmee ze over seksualiteit sprak, overviel het land. In radioprogramma’s als Sexually Speaking en tv-shows als Good Sex with Dr. Ruth Westheimer gaf ze antwoorden op de meest intieme vragen. Door haar krassende stemgeluid, een bijna karikaturaal Duits accent met r’n die maar blijven rrrrollen en haar omakleren was ze onmiddellijk herkenbaar. Een boek of dertig waaronder het populaire Sex for Dummies, tv-programma’s en regelmatige optredens in de talkshows van David Letterman en Johnny Carson maakten van Dr. Ruth een beroemdheid. Reclameopdrachten, films, een sitcom en een bordspel bleven niet uit. Omdat veel vragenstellers Westheimer niet uitgesproken kregen, hield men het op Dr. Ruth, maar eigenlijk heet ze Karola Siegel. ‘Ik ben van de oude stempel. Siegel was mijn meisjesnaam. Westheimer is de naam van mijn derde echtgenoot, Fred Westheimer. Met hem was ik bijna veertig jaar getrouwd, tot aan zijn dood in 1997. ‘

Waarom hebt u Karola veranderd in Ruth?

Ruth K. Westheimer: Na de Tweede Wereldoorlog ging ik weg uit een weeshuis in Zwitserland en voegde ik me bij de joodse gemeenschap in wat toen nog Brits Palestina was. Van Karola wilden ze niet weten, dat klonk veel te Duits. Ik was er eerst niet goed van. Stel dat er toch iemand van mijn familie de Holocaust had overleefd, hoe zouden die mij ooit kunnen terugvinden als ik mijn naam veranderde? Ik schakelde over op mijn tweede naam, Ruth, en voegde er de K van Karola aan toe. Dat vond ik toen briljant gevonden, vandaag moet ik erom lachen. Die K zou nooit volstaan hebben om me terug te vinden. Toch heb ik ze nooit laten vallen. Ik teken nog altijd alles met Ruth K. Westheimer. Die K klinkt me vast aan het verleden.

U komt uit België, niet? In 1938 draaide de Conferentie in Evian, bijeengeroepen om de Duitse joden te redden, uit op een grote mislukking. Alleen voor de kinderen wilde een beperkt aantal landen iets doen. Ondanks de donkere tijden nam het Verenigd Koninkrijk 10.000 joodse kinderen op. België ving er net als Nederland, Frankrijk en Zwitserland ook een aantal op. Ik behoor tot de groep die in Zwitserland terecht kon. Daar dank ik mijn leven aan.

DR. RUTH MET HAAR GEZIN : 'Ik heb nooit gezwegen als mijn kinderen een vraag stelden.'
DR. RUTH MET HAAR GEZIN : ‘Ik heb nooit gezwegen als mijn kinderen een vraag stelden.’

Toen u op de trein naar Zwitserland werd gezet, hield u zich sterk en zwaaide u naar uw moeder en grootmoeder. Enkele maanden daarvoor had uw vader u dat voorgedaan. Toen hij werd opgepakt door de nazi’s, had hij vanuit de vrachtwagen naar u gezwaaid. Was dat een onschuldig afscheid, of probeerde hij u een laatste levensles mee te geven?

Westheimer: Mijn vader was ontsteld toen hij werd meegenomen. Een vriend had hem daags voordien nog aangeraden om te vluchten, maar vader was ervan uitgegaan dat hij nog minstens een dag veilig was omdat het een christelijke feestdag was. Mijn vader wist niet wat hem te wachten stond. Hij moet totaal van streek zijn geweest. Toch zwaaide hij naar mij, en hij toonde me op die manier zijn liefde, wilskracht en optimisme.

Mijn vader zat aanvankelijk in een werkkamp, geen concentratiekamp. Hij schreef dat hij alleen naar Frankfurt zou mogen terugkeren als ik naar Zwitserland vertrok. Ik wilde niet weg, maar ik begreep dat ik geen keuze had. Ik was ontzettend droevig toen ik op de trein zat en mijn moeder en grootmoeder op het perron zag staan, maar ik verplichtte mezelf om te glimlachen en wuifde naar hen. Precies zoals mijn vader had voorgedaan.

Onderweg heb ik alle andere kinderen in de treincoupé laten zingen. Een klein meisje, Irna, huilde. Ik dacht: zij heeft mijn pop nog meer nodig dan ik. Ik gaf haar de enige pop die ik had mogen meenemen. Vele jaren later kwam ik Irna in Amerika tegen. Ze herinnerde zich niet dat ik mijn pop aan haar had afgestaan. Ik kon haar wel vermoorden. (lacht)

Weet u wat er geworden is van de andere kinderen in het Zwitserse opvangtehuis?

Westheimer: Voor mijn masterscriptie ben ik nagegaan hoe het de vijftig kinderen is vergaan die samen met mij in Wartheim waren, het kindertehuis dat de facto een weeshuis werd. Niemand van ons heeft zelfmoord gepleegd, niemand is een drugsverslaafde of depressieveling geworden. De jongste was zes, ik was tienenhalf. Onze vroege socialisatie was met andere woorden al achter de rug, en die is cruciaal in een mensenleven. We groeiden op zonder ouders, werden wees en moesten ons na de oorlog zien te redden, maar omdat onze eerste jaren in warme gezinnen met ouders en grootouders zo succesvol waren geweest, hebben we het gehaald.

Waarom noemt u zichzelf liever een wees dan een overlevende van de Holocaust?

Westheimer: Ik weet ook wel dat ik in het groter geheel der dingen een van de overlevenden ben, maar ik wil vermijden dat iemand denkt dat ik een concentratiekamp heb overleefd. In mijn ogen zijn de overlevenden degenen die Auschwitz, Birkenau en de andere concentratiekampen hebben overleefd. Ik ben een wees van de Holocaust. De rest van mijn familie is omgekomen in de kampen. Niemand weet waar mijn moeder is gestorven. In het Yad Vashem, het Holocaustmuseum in Jeruzalem, vond ik haar naam terug in het archief. De nazi’s hielden administratief alles keurig bij. Naast haar naam stond er ‘verschollen’. Een gruwelijk woord dat ‘verdwenen’ betekent. Alsof mensen zomaar verdwijnen.

In de film klagen uw kinderen dat u heel gesloten was over de oorlogsjaren. U legt uit dat een mens sommige zaken zelfs niet met man of kinderen deelt, en geeft de Holocaust als voorbeeld. Waarom vertelt u er nu wél over?

Westheimer: Ik wil eerst verduidelijken dat ik nooit gezwegen heb als mijn kinderen een vraag stelden. Ze wisten dat ze van mijn kant geen grootouders hadden. Ik denk dat ik veel voor mezelf hield om hen niet met mijn verleden en pijn te belasten.

Ik heb honderden studenten de woorden “erectie! orgasme! clitoris!” laten roepen in de aula’s om korte metten te maken met de schroom.

Maar ik ben van mening móéten veranderen. Ik besef dat het tijd is om te praten. Iedereen moet het weten opdat het nooit meer zal gebeuren. De voorbije twee jaar hebben we afgrijselijke opstoten van antisemitisme gezien. Door er hier nu met u over te praten besef ik ineens hoeveel geluk ik heb dat ik nog kán opstaan met mijn verhaal.

Er is nog een reden waarom ik u dit vertel. Ik heb nooit over politiek willen praten, maar op mijn 91e moet ik dat herzien. Ik kan niet zwijgen over de gruwel van kinderen die aan de Amerikaans-Mexicaanse grens van hun ouders worden gescheiden. Want dat is mijn verhaal. Dat zit in mijn bloed.

De staat Georgia verbiedt straks abortus zodra er bij het embryo een hartslag wordt waargenomen. Vrijwel onmiddellijk dus. U mag als seksuologe lang geweigerd hebben om zich met politiek in te laten, politici begeven zich wél op uw terrein.

Westheimer: Het maakt me triest dat we moeten discussiëren over het legaal houden van abortus, dat homoseksualiteit ineens weer ter discussie wordt gesteld en dat de budgetten voor gezinsplanning worden teruggeschroefd. Ik dacht echt dat we die strijd achter de rug hadden. Wist u dat anticonceptie in het superrijke Amerika voor veel mensen niet betaalbaar is? Wat op dit moment gebeurt, is verschrikkelijk en het is aan mensen zoals ik om op te staan en daartegen in te gaan.

In de jaren tachtig was u de bekendste seksuologe van Amerika. Ook toen konden politici de wreedste onzin uitkramen, en bijvoorbeeld beweren dat aids ‘Gods oordeel over homoseksuelen’ was. Waarom weigerde u toen om over politiek te praten?

Westheimer: Iemand die van ’s morgens vroeg tot ’s avonds laat over orgasmes en erecties praat, moet ver van politiek blijven. Zo vermijd je dat politiek een obstakel wordt tussen jou en mensen met vragen over seksualiteit. Ik wilde geen tijd verliezen met het slopen van muren en discussies over waarden en politiek. Ik wilde mensen helpen door ze te leren wat ik wist. Ik heb mannen geholpen die last hadden van voortijdige zaadlozing. Ik heb vrouwen geleerd om zelf zorg te dragen voor hun orgasme. Je kunt niet helpen als je mensen het gevoel geeft dat ze hun politieke waarden of godsdienstige regels moeten verdedigen.

Religies bemoeien zich inderdaad ook nadrukkelijk met seksualiteit. Hoe ging u daarmee om?

Westheimer: Er is een religie die seks als zondig beschouwt zodra ze de voortplanting niet dient. Dat is totaal onrealistisch. Je kunt niet elk jaar een kind op de wereld zetten. Wat moest ik tegen katholieken zeggen die geen voorbehoedsmiddelen mochten gebruiken? Ik kon hun de temperatuurmethode uitleggen om een zwangerschap te vermijden. Ik zou er geen moeite mee gehad hebben om die methode aan te bevelen in plaats van de pil of het condoom als ze niet zo omslachtig was geweest. Het leven van een vrouw is veel te druk om alle dagen haar temperatuur op te nemen.

IN HET HOLOCAUSTMUSEUM: 'De voorbije twee jaar hebben we afgrijselijke opstoten van antisemitisme gezien.'
IN HET HOLOCAUSTMUSEUM: ‘De voorbije twee jaar hebben we afgrijselijke opstoten van antisemitisme gezien.’

Ik heb het geluk joods te zijn. Als het over seks gaat, kun je een voorbeeld nemen aan joden. Ze kunnen je leren dat seks geen zonde is. In de joodse traditie is seks een verplichting van een man tegenover zijn vrouw. Hij moet met haar seks hebben, en niet alleen om haar kinderen te schenken.

Hebt u Amerika over seksualiteit leren praten?

Westheimer: Zeker weten! Mijn radioprogramma in 1981, Sexually Speaking, was baanbrekend. Ik heb ruim bijgedragen tot het idee dat je niet een leven lang moet blijven zitten met erectieproblemen of uitblijvende orgasmes, maar dat je daar met gekwalificeerde mensen over moet praten. In die jaren praatte niemand publiekelijk over erecties en orgasmes. Ik was de eerste. Ik heb honderden studenten de woorden ‘erectie! orgasme! clitoris!’ laten roepen in de aula’s om korte metten te maken met de schroom. Je moet over seks kunnen praten, want hoe kun je anders aangeven wat je wilt of niet wilt, hoe kun je anders een zwangerschap voorkomen, en hoe kun je anders jezelf en je partner beschermen?

Toen de aidscrisis uitbrak, werd het zelfs van levensbelang om over seksueel overdraagbare aandoeningen en voorbehoedsmiddelen te praten.

Westheimer: Juist. Aanvankelijk wist niemand wat er aan de hand was, maar er vielen doden. Ik vond het belangrijk om te waarschuwen voor de gevaren. Over homoseksualiteit werd toen amper gesproken. Ik was ferm: ‘We weten niet wat er aan de hand is, maar élke persoon verdient respect. Punt.’ Daar valt niet over te onderhandelen.

Onlangs ontmoette ik op de Pride-mars een man die nu een vrouw is. Ze had een baard. Ik vind dat vreemd, ik wilde niet te lang met haar praten. Ik weet uiteraard dat het voorkomt dat iemand in het verkeerde lichaam wordt geboren, maar de hoeveelheid gender -stuff die tegenwoordig opduikt, verwart me. Ik ben ouderwets en hoop dat het een voorbijgaande mode is, maar dat is geen reden om af te wijken van het principe dat iederéén respect verdient.

In het grappigste fragment uit de film Ask Dr. Ruth beweegt uw kleindochter hemel en aarde om u hardop te laten toegeven dat u een feministe bent. Waarom ligt dat zo gevoelig?

Westheimer: Ik ben ouderwets en traditioneel. Ik pleit niet voor het verbranden van bh’s. Ik kon mijn kleindochter wel slaan toen ze me forceerde om te zeggen dat ik een feministe ben. Maar ze had wel gelijk. Ik ben voor gezinsplanning, abortus en gelijke rechten, en er is nog een hele weg af te leggen. Ik kon me vinden in het compromis van mijn dochter: ik ben een feministe maar geen radicale feministe.

Bent u blij met de #metoo-beweging?

Westheimer: Luister goed, jonge Belg, ik ben ouderwets en traditioneel in mijn denken. Dat is niet erg populair op dit moment, maar ik ga niet meer veranderen. Een man noch een vrouw moet naakt in bed kruipen bij een andere man of vrouw tenzij ze besloten hebben seks te hebben. ‘Kan ik nu je linkerborst aanraken?’ ‘Vind je het goed als ik je nu daar streel?’ Het idee dat je overal instemming voor moet vragen, is klinkklare nonsens en werkt contraproductief. Het leidt niet tot goeie seks. Zo verliest hij zijn erectie en zij haar zin.

De hoeveelheid gender-stuff verwart me. Ik hoop dat het een voorbijgaande mode is, maar ik blijf erbij dat iederéén respect verdient.

Waarom wilt u aan de nieuwe editie van de bestseller Sex for Dummies een hoofdstuk voor millennials toevoegen?

Westheimer: Millennials kennen mij niet en ik wil hen aanspreken. Eenzaamheid is in elke leeftijdscategorie een ernstig te nemen probleem, maar millennials worden erdoor verpletterd. Een relatie draait niet alleen om seks. Het gaat er ook om iemand aan je zijde te hebben met wie je alles kunt delen en goed kunt praten. Maar millennials zijn het converseren verleerd. Ik zie dat ze op restaurant niet met elkaar praten omdat ze met hun telefoon in de weer zijn. Ik zie ze elkaar in de luchthaven omverlopen omdat ze naar hun scherm staren. De wereld gaat ten onder als we niet opkijken van onze telefoon.

Ik wil hun ook vertellen dat ze niet moeten geloven in de onzin dat ze geen tijd hebben voor seks. Immigranten in de textielindustrie van New York werkten véél meer uren per dag en vonden er wel tijd voor. Zet de seksuele activiteit niet op een waakvlammetje, maak tijd.

U hebt pornografie nooit verketterd. Vroeger gaven pubers elkaar een seksblaadje door, vandaag is zelfs extreme porno permanent beschikbaar op computer en smartphone. Verandert dat de zaak?

Westheimer: Ik ben net terug van een Oxford Union Debate over pornografie. Ik heb er gepleit om het woord pornografie te vervangen door ‘seksueel expliciet materiaal’, zoals we het woord prostituee hebben vervangen door sekswerker. Pornografie is van alle tijden, maar dat kinderen er vandaag ongelimiteerd toegang toe hebben, baart me zorgen. Het geeft hun verkeerde, onrealistische ideeën: dat een penis enorm groot moet zijn, dat een vrouw tien orgasmes na elkaar kan krijgen en schreeuwend klaarkomt. We moeten een manier vinden om de toegang tot al dat seksueel expliciet materiaal te blokkeren voor kinderen.

Destijds sloeg u lezers en kijkers met verstomming met de mededeling dat er ook zoiets bestaat als het vrouwelijke orgasme. Is seksuele opvoeding vandaag minder nodig?

Westheimer: Het was jarenlang bon ton om een vrouw frigide te noemen als de man niet kreeg wat hij wilde. Sigmund Freud had daar een lelijk aandeel in. Hij beweerde dat een vrouw die stimulering van de clitoris nodig heeft niet rijp is. Hij had beter mijn cursus gevolgd. Om een orgasme te bereiken, moet de clitoris worden gestimuleerd.

Vandaag is het beter, maar we zijn er nog niet. Ik kwam een moeder tegen die dacht dat haar veertienjarige zoon bedplaste, terwijl het nachtelijke zaadlozingen waren.

‘Kijk naar wat jou ondanks de tragische gebeurtenissen in je leven is overkomen’, zegt u in de film tegen uzelf. Is dat niet te passief? U nam de teugels resoluut in handen. U schoolde uzelf bij, immigreerde, doctoreerde, bracht twee kinderen groot, schreef boeken en werd een mediafenomeen.

Westheimer: Daar hebt u een punt. Ik was geen toeschouwer, ik was een deelnemer. Ik heb elke kans om te studeren aangrepen. Of ze zich nu aandiende of niet. Door bij te leren heb ik mijn leven en dat van mijn omgeving kunnen verbeteren. Maar dát ik nog leef, is niet mijn verdienste maar die van mijn ouders. Als ik op 5 januari 1939 niet op die trein had gezeten die van Frankfurt naar Zwitserland reed, dan zat ik nu niet voor u. In die zin is het leven mij overkomen.

Ask Dr. Ruth loopt vanaf 7 augustus in de bioscoop.

De inhoud op deze pagina wordt momenteel geblokkeerd om jouw cookie-keuzes te respecteren. Klik hier om jouw cookie-voorkeuren aan te passen en de inhoud te bekijken.
Je kan jouw keuzes op elk moment wijzigen door onderaan de site op "Cookie-instellingen" te klikken."

Dr. Ruth

– 1928: geboren als Karola Ruth Siegel in Karlstadt am Main

– 1938: wordt naar Zwitserland gestuurd om te ontsnappen aan de jodenvervolging

– Na WOII: scherpschutter voor de zionistisch-Joodse paramilitaire organisatie Hagana

– 1956: emigreert naar VS, doctoreert aan Columbia University

– Jaren ’80: wordt een vedette dankzij tv-shows als Good Sex! with Dr. Ruth Westheimer, Ask Dr. Ruth en What’s Up, Dr. Ruth?

– 2019: release bioscoopdocumentaire Ask Dr. Ruth

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content