Doen de DOGE-ontslagen van Elon Musk slimme Amerikanen vertrekken naar China?

Chinese headhunters spelen in op de massale ontslagen in het Amerikaanse overheidsapparaat. Het beleid van Elon Musk zou zo kunnen leiden tot een braindrain richting China. Of is die dreiging vooral een politieke speldenprik van de Democraten?

DOGE draait in de Verenigde Staten op volle toeren. Het Department of Government Efficiency, onder leiding van first buddy Elon Musk, ontslaat aan de lopende band ambtenaren én wetenschappers. Amerikaanse overheidsinstellingen zoals het CDC (Centers for Disease Control), dat een cruciale rol speelde tijdens de covidpandemie, krijgen massale ontslagrondes te verwerken.

Politico schat dat meer dan 4000 wetenschappers al hun C4 kregen. Daarnaast gaat het ook over instituten die verantwoordelijk zijn voor gezondheid, klimaatwetenschap en technologie.  

De wetenschappers die op straat belanden hebben vaak begeerde profielen. Zo zijn ze welkom bij de Duitse Max Planck Gesellschaft, een internationaal gerenommeerde onderzoeksinstelling voor onder andere astrofysica en klimaat.

Directeur Patrick Cramer noemde de ontslagen Amerikaanse onderzoekers ‘een nieuwe talentenpoel’ in een interview met Der Spiegel. ‘Wilt u misschien naar Duitsland komen?’ luidde zijn directe vraag aan de Amerikaanse wetenschappers.

Democratische speldenprik

Ook China hengelt naar de grijze cellen die vrijkomen op de markt. Rekruteerders van Chinese techbedrijven uit Shenzhen lanceerden een advertentiecampagne op sociale media met als target ‘talenten die ontslagen zijn bij de National Institutes of Health (de belangrijkste Amerikaanse overheidsorganisatie voor gezondheid, nvdr) en andere universiteiten of instituten’.

🎯Offer from China

Especially for talents who have been dismissed by the U.S. NIH or other universities/institutes.

“Welcome global talents to pursue career development and entrepreneurship in #Shenzhen, #China.”#NIH #Technology #Innovation @BBCWorld #ShenzhenTalent25 pic.twitter.com/4pgc5oA3Ea

— Top Biomedical Science (@imedverse) February 18, 2025

Zoe Lofgren, een Democratisch congreslid uit Californië, merkte de advertenties op en noemde ze ‘extreem onrustwekkend’ in Politico. Ze vreest een braindrain van de Verenigde Staten naar een strategische concurrent. Dat de Democraten de advertentiecampagne uit China uitvergroten, is volgens emeritus hoogleraar Chinastudies Frank Pieke (Universiteit Leiden) sluw: ‘Het is een Democratische speldenprik tegen Trump, ze vallen hem aan op zijn Chinabeleid.’ 

Tijdens zijn eerste ambtstermijn voerde Trump al een handelsoorlog met de Volksrepubliek. Hij startte in 2018 ook het China Initiative: het Amerikaanse ministerie van Justitie onderzocht en dagvaardde toen potentiële Chinese spionnen in de strijd tegen economische spionage. Ongeveer 250 Chinees-Amerikaanse academici en wetenschappers verloren daardoor hun job

‘Nu beweren Democraten dat Trump met zijn huidige beleid China in de kaart speelt’, zegt Pieke. ‘Hij zou China’s opmars deze keer niet proberen te stuiten. Hoe dan ook is het logisch dat een aantal ontslagen onderzoekers op zoek gaan naar een baan buiten de VS – of dat nu in China, Europa of elders is.’

Slimme zet

Het aanbod uit Shenzhen verbaast Valérie Hoeks niet. Zij is sinoloog en adviseur voor Europese bedrijven in China. ‘Ik heb Shenzhen rond de eeuwwisseling nog meegemaakt als vissersdorpje. Nu is dat dorp, aan de grens met Hongkong, uitgegroeid tot een miljoenenstad en dé hightech-hub. Technologiebedrijven als Tencent en Huawei zijn er gevestigd. Er werken weinig westerlingen: sinds de coronacrisis is het gros van de buitenlanders uit China vertrokken en de meesten zijn niet teruggekeerd.’  

Of Amerikaanse wetenschappers effectief op de Chinese jobaanbiedingen zullen ingaan, valt moeilijk te voorspellen. Hoeks: ‘De werk- en woonomstandigeheden voor expats zijn over het algemeen heel goed in China. Maar het sentiment over China is in de Verenigde Staten heel negatief. De emotie dat het land “gevaarlijk” of “eng” is, zou die Amerikaanse wetenschappers kunnen weerhouden om een verhuizing zelfs maar te overwegen.’

Dat China mikt op die ontslagen wetenschappers noemt Hoeks een slimme zet. ‘Elke Amerikaan die ze kunnen overtuigen, betekent kennis op hoog niveau binnenhalen. China heeft als doel – net als de VS en Europa overigens – om volledig zelfvoorzienend te worden en daar doet het alles aan.’

Hoeks hekelt wel het geopolitieke vijandsdenken als het gaat over een normale strijd om wetenschappelijk talent: ‘Wij begeleiden Europese bedrijven die samenwerken met high-endbedrijven in China. Die zijn vaak complementair en werken prima samen. Moeten we elke samenwerking vandaag in het licht zien van spionage en handelsoorlog? Ik wil niet naïef zijn, maar ik geloof dat samenwerking en diplomatieke banden aanhalen vandaag net nog belangrijker zijn. Uiteraard moeten we risico’s inschatten en onze autonomie waarborgen, maar vaak schermen we vanuit die bezorgdheid ook kennis af die de Chinezen toch al lang hebben. Zo gaan opportuniteiten verloren.’

Oorlog

Vijandsdenken of niet, Trump zet in zijn tweede ambtstermijn de handelsoorlog met China stevig voort. Hij kondigde een bijkomende importheffing van 10 procent op Chinese producten aan.

If war is what the U.S. wants, be it a tariff war, a trade war or any other type of war, we’re ready to fight till the end. https://t.co/crPhO02fFE

— Chinese Embassy in US (@ChineseEmbinUS) March 5, 2025

De Chinese ambassade in de Verenigde Staten reageerde op X met ferme woorden: ‘Als de VS oorlog wil, of het nu een tarievenoorlog, een handelsoorlog of een ander soort oorlog is, dan zijn we bereid om die tot het einde te vechten.’ Ook de strijd om wetenschappelijk talent op de arbeidsmarkt kan deel uitmaken van die ‘oorlog’.

Hoe Musks efficiëntieministerie – en het bijhorende fake news – overwaait naar Europa

Kunnen ambtenaren Trumps vertrekpremie maar beter aanvaarden? ‘Weigeren kan uitstel van executie zijn’