Democraten staan klaar om Republikeinse trukendoos te gebruiken

Donald Trump en Barack Obama © Belga
Jelle Dehaen
Jelle Dehaen Medewerker Knack, historicus, filosoof, auteur

Progressieve Amerikaanse staten en steden willen Donald Trump en de Republikeinen de komende jaren zoveel mogelijk dwarsbomen. Daarvoor zullen ze de Republikeinse tactieken gebruiken die Obama en de Democraten acht jaar lang vervloekt hebben.

Wie moet het meeste macht hebben, de federale of de lokale overheid? Over die vraag wordt al twee eeuwen geruzied in Amerika. Tot voor kort waren de krijtlijnen van dat conflict duidelijk. Conservatieven waren voor een kleine centrale overheid en meer beslissingsrecht voor het lokale niveau. Progressieven rekenden op Washington om grote hervormingen in de sociale zekerheid, de gezondheidszorg of op het vlak van de burgerrechten door te voeren.

Onder het presidentschap van Barack Obama werd die strijd, tot grote frustratie van veel Democraten, op het scherpst van de snee gevoerd. Republikeinse staten bevochten de Obama-administratie op elke mogelijke manier. Vooral Obamacare, de grote hervorming in de gezondheidszorg, werd het voorwerp van een hele reeks rechtszaken die de staten tegen de federale overheid aanspanden. Uiteindelijk werd de strijd zelfs voor het Hooggerechtshof uitgevochten – dat bepaalde dat Obamacare niet in strijd was met de grondwet.

Nu Donald Trump president is en de Republikeinen ook in het Congres een meerderheid van de zitjes hebben, willen veel Democraten het roer radicaal omgooien. De komende jaren zullen progressieven zich terugplooien op het lokale niveau, terwijl de Republikeinen de macht van de federale overheid willen uitbreiden.

Democratische bastions zoals Californië en New York zullen voorop lopen in de strijd tegen Trump. En dat zullen ze met overgave doen. De dag na de presidentsverkiezingen schreef de Democratische voorzitter van de Senaat in Californië: ‘Sinds gisteren zijn wij vreemdelingen in ons eigen land. We zullen het verzet aanvoeren tegen alle pogingen om schade te berokkenen aan ons sociale weefsel.’

En Bill de Blasio, de Democratische burgemeester van New York zei tijdens een toespraak: ‘We zullen onze mensen met alle middelen beschermen. Als de federale overheid wil dat onze politie migrantenfamilies uit elkaar rukt, dan zullen wij dat niet doen.’

Specialisten noemen de VS een vorm van ‘coöperatief federalisme’. Aangezien Washington onvoldoende middelen heeft om grote veranderingen op eigen houtje tot stand te brengen, moet het uitgebreid samenwerken met lokale overheden. Maar daardoor kunnen staten en steden het leven van de president en het Congres bijzonder zuur maken. Wat zijn de voornaamste strategieën waaraan Trump zich de komende vier jaar mag verwachten?

Democraten staan klaar om Republikeinse trukendoos te gebruiken
© Reuters

Eigen wetten

Staten kunnen hun aanzienlijke bevoegdheden gebruiken om wetten goed te keuren die indruisen tegen het federale beleid of die dat beleid veel moeilijker uit te voeren maken.

Trump heeft beloofd dat hij miljoenen illegale immigranten zal deporteren. Maar als hij die belofte waarmaakt, zal geen staat daar zoveel onder lijden als Californië. In het Democratische bastion – dat tevens de meest bevolkte staat van Amerika is – wonen naar schatting drie miljoen illegalen. Die kunnen zelf niet stemmen, maar hun vrienden en familie wel. Lokale politici moeten het daarom met een mengeling van humanitaire en electorale redenen wel voor die illegalen opnemen. Bovendien is Californië economisch afhankelijk van illegalen, die ongeveer tien procent van de (vaak slecht betaalde, weinig gegeerde) jobs uitoefenen. En hun totale economische productie zou maar liefst 130 miljard dollar bedragen.

Daarom zal Californië – net als Chicago of New York City – haar illegalen zoveel mogelijk beschermen. Zo liggen er een aantal wetsvoorstellen klaar waardoor illegalen die dreigen uitgezet te worden financieel ondersteund zullen worden om een advocaat te betalen. Vandaag zijn de meeste illegalen te arm om dat te doen, wat hun kansen om in Amerika te mogen blijven gevoelig verkleint.

Dit keer zullen de progressieven de kaart van het lokale beleid trekken en de conservatieven die van de federale overheid. En dat is een omkering van historische proporties.

Daarnaast moeten illegalen door agenten van de federale overheid gedeporteerd worden. Maar er zijn nauwelijks 7500 van die agenten, waardoor zij zonder de ondersteuning van lokale orderhandhavers niets gedaan krijgen. Daarom willen progressieve staten illegalen slechts een beperkte tijd gevangen houden. Het gevolg is dat veel illegalen alweer op vrije voeten zullen zijn, voor de federale agenten de kans hebben gekregen hen uit te zetten.

En ook steden zijn van plan het Trump moeilijk te maken. Zo zullen New York en Seattle hun politieagenten opdragen om verdachten nooit te vragen of ze illegaal in het land zijn of niet. Dat ontslaat hen van de verplichting om mogelijke illegalen op te pakken.

Trump heeft herhaaldelijk gedreigd dat hij steden en staten die weigeren illegalen vast te houden minder subsidies zal geven. Het is echter twijfelachtig of hij dat kan. In 2012 besliste het Hooggerechtshof dat de federale overheid staten geen geld mag ontnemen als strafmaatregel. Ironisch genoeg waren het Republikeinse staten die dat proces wonnen, nadat Obama hetzelfde dreigement had gemaakt.

Natuurlijk kan de Trump-administratie die wetgeving van de staten aanvechten in de rechtbank, wat ze vrijwel zeker zal doen. Ook al zal Trump een heel aantal van die rechtszaken winnen, dat belooft een dure en lang uitgesponnen uitputtingsslag te worden.

Bovendien leven staten niet in een vacuüm. De regels die op de ene plaats gelden hebben een nationaal effect, zeker wanneer die staten een groot gewicht hebben. En laat drie van de vijf grootste staten – Californië, New York en Illinois, samen goed voor 72 miljoen inwoners – donkerblauw zijn.

Ter illustratie: het Trumpteam is vastbesloten om de milieuregels te versoepelen en zo de Amerikaanse industrie te stimuleren – maar Californië zal blijven hoge eisen stellen aan de luchtkwaliteit op zijn gebied. En aangezien die staat veertig miljoen potentiële consumenten telt, zullen autoconstructeurs genoodzaakt zijn om hun wagens zo te maken dat ze in Californië verkocht kunnen worden. Op die manier zou de staat een enorme impact hebben op het hele milieubeleid van de VS.

Natuurlijk zullen de Republikeinen, gesteund door de industrie, de milieuregels van Californië aanvechten. Dat leidt tot een opmerkelijk staaltje ironie. Het nieuwe hoofd van het Amerikaanse milieuagentschap is een Republikein uit Oklahoma die de Obama-administratie regelmatig voor het gerecht heeft gedaagd omdat de toenmalige strengere milieunormen een inbreuk vormden op de autonomie van Oklahoma. Weinig staten hebben de afgelopen acht jaar overigens de macht van Washington zo fel bevochten als Oklahoma. Nu zal deze Republikein de strijd moeten aangaan met Democratische staten om de regels van de federale overheid voorang te laten krijgen.

Die spagaat dreigt ook de conservatieven te verdelen. Zo heeft een Republikeinse afgevaardigde in het Congres een wetsvoorstel ingediend om de energie-eisen voor huishoudtoestellen minder streng te maken. Een belangrijke conservatieve denktank liet al weten dat ze het concept van deregulatie genegen zijn, maar dat Washington hiermee zijn bevoegdheden overschrijdt. Het zou immers aan de staten toekomen om te bepalen aan welke normen een wasmachine moet voldoen.

Eindeloze rechtzaken

Een tweede manier om Trump te hinderen, loopt via de rechtbank. Daarvoor kunnen de Democraten inspiratie halen bij de Republikeinen. Maar liefst 27 staten hebben de afgelopen jaren rechtszaken aangespannen tegen Obamacare. Daarbij deed niemand het beter dan de Texanen, die 48 verschillende rechtszaken begonnen.

Eric Holder
Eric Holder© EPA

Californië is alvast van plan die strategie te gebruiken en heeft daarom Eric Holder Jr. ingehuurd. Holder was de attorney-general van Obama, zowat de belangrijkste juridische raadgever van de overheid. Het in dienst nemen van een absolute topper als Holder – en zijn bijzonder dure advocatenkantoor – is een duidelijk signaal dat Californië zich opmaakt voor een lange en bijzonder harde strijd. ‘Holder zal ons veel juridische vuurkracht opleveren’, zei een van de belangrijkste Californische Democraten daarover in The New York Times. ‘En de kosten daarvan zullen niet opwegen tegen de miljarden die Californië dreigt te verliezen [door de besluiten van Trump].’

Die juridische strijd belooft een creatief steekspel te worden. Zo wil Trump langs de grens met Mexico een veelbesproken muur optrekken die moet verhinderen dat illegalen de VS kunnen binnenglippen. Een belangrijk deel van die muur moet door Californië lopen. De staat zal het plan echter voor de rechtbank aanvechten met het argument dat het een bedreiging vormt voor de natuur. De muur zou immers een aantal riviertjes en de migratiepatronen van beschermde diersoorten in gevaar brengen.

Tegenwerken

Staten kunnen federale wetten ook in theorie accepteren, maar in praktijk nauwelijks of niet toepassen. Dat kan enigszins subtiel gebeuren. In sommige staten wordt marihuana gedoogd. Als Trump besluit om het druggebruik opnieuw harder aan te pakken – en sommige medewerkers hebben aangegeven dat hij dat wil – kunnen staten politiedepartementen die drugs bestrijden zo karig subsidiëren dat die in praktijk krachteloos worden.

De rebellie kan ook veel openlijker gebeuren. Een van de meest beruchte wetten die onder de Republikeinse president George W. Bush werd goedgekeurd was de Patriot Act. Dankzij de Patriot Act konden Amerikaanse inlichtingendiensten burgers massaal bespioneren. Maar veel Democratische én Republikeinse staten weigerden informatie door te spelen aan de inlichtingendiensten, tenzij zij dat zelf noodzakelijk vonden. Het resultaat was dat de Patriot Act in praktijk veel minder verrijkend was dan in theorie.

Hillary Clinton en Bernie Sanders
Hillary Clinton en Bernie Sanders© Belga

Hoe zal Trump met dit lokale verzet omgaan? Hij kan kiezen voor de oorlogsstrategie en een constante strijd met recalcitrante staten aangaan. Maar dat zou zoveel geld, tijd en politiek kapitaal vereisen dat zijn administratie zichzelf compleet zou vastrijden. Die staten links laten liggen is geen optie. Het verzet van een kleine Democratische staat als Vermont – de thuisstaat van de progressieve Bernie Sanders – kan nog genegeerd worden, maar giganten als New York of Californië zijn daarvoor simpelweg te groot.

Daarom zullen de Republikeinen gedwongen worden tot grote compromissen, ook al leveren ze de president en hebben ze de meerderheid in het Congres. Die ijzeren wet heeft ook Obama moeten ondergaan. Om Obamacare in Republikeinse staten geïmplementeerd te krijgen, heeft Obama zoveel uitzonderingen moeten toestaan, dat de wet uiteindelijk slechts in een verwaterde vorm werd toegepast.

De vraag is bovendien in hoeverre progressieve bastions bereid zijn tot compromissen. Californië is door en door progressief: Hillary Clinton won de staat met dertig procent voorsprong en de Democraten beheersen zowat elk wetgevend orgaan. Californische politici hebben dan ook weinig electorale redenen om samen te werken met Trump – in een steeds gepolariseerde omgeving kan dat zelfs afgestraft worden.

Zo zal de strijd tussen de staten en de federale overheid de komende vier jaar weer in alle hevigheid losbarsten. Maar dit keer zullen de progressieven de kaart van het lokale beleid trekken en de conservatieven die van de federale overheid. En dat is een omkering van historische proporties.

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content