De Super League: hoe lobbygroepen de weerstand tegen het miljardenbal willen breken

Juventus Turijn, Real Madrid en FC Barcelona geven het niet op en blijven hopen op een Super League. Er zou een tweede klasse komen voor clubs die net niet groot genoeg zijn voor het echte geldgewin. Maar ook op die reservebank is wellicht geen plaats voor Belgische teams.

Samen met Juventus-voorzitter Andrea Agnelli is Florentino Pérez verantwoordelijk voor de dolste 48 uur die het internationale clubvoetbal ooit heeft beleefd. De projectontwikkelaar leidt al achttien jaar Real Madrid. Op 18 april kondigde Pérez aan dat zijn Real zich met elf andere teams afscheurde om een Super League op te richten, buiten de bestaande voetballiga’s om. De gesloten competitie met de rijkste en grootste voetbalclubs ter wereld beloofde een geldregen zonder voorgaande. Deelnemende clubs verlekkerden zich op een startpremie van 200 tot 300 miljoen euro. Ze konden putten uit een fonds van 3,5 miljard euro om infrastructuurwerken te bekostigen en de gevolgen van de pandemie uit te zweten. Via een deal met de zakenbank JPMorgan Chase beloofde Pérez ‘meer dan 10 miljard euro aan inkomsten te verdelen in de opstartfase van de Super League’. Dat bedrag zou later zowaar nog stijgen.

De ballon liep vlug leeg. Twee dagen na Pérez’ aankondiging haakten de zes Engelse deelnemers af, na massaal supportersprotest. De eerste die bezweek, was Chelsea-topman Bruce Buck, naar eigen zeggen na lange gesprekken in de kleedkamer. Zonder de Engelsen bleek het project niet leefbaar: ook Inter, AC Milan en Atlético Madrid kondigden enkele uren later hun vertrek aan. De politici timmerden de doodskist helemaal dicht: de Britse premier Boris Johnson en de Franse president Emmanuel Macron verklaarden dat zij nooit toestemming zouden geven voor een supercompetitie die het bestaande voetbalbestel zou opblazen.

Het project leek opgeborgen, al liet een strijdbare Florentino Pérez weten dat geen van de vertrekkende clubs officieel uit de Super League was gestapt. En dat ze dat bovendien niet zomaar konden, want ze hadden bindende contracten ondertekend. Drie clubs bleven pal achter de Super League staan: Real Madrid, FC Barcelona en Juventus Turijn. De Europese voetbalbond UEFA wilde de drie dwarsliggers straffen en dreigde hen uit te sluiten voor de Champions League, maar zo’n vaart liep het allemaal niet. Opvallend is dat net die drie teams afgelopen zomer gevoelige verliezen leden op de transfermarkt: Barcelona en Real Madrid verloren respectievelijk Lionel Messi en Sergio Ramos aan PSG, Juventus zag Cristiano Ronaldo vertrekken naar Manchester United.

De geesten masseren

Uit gelekte informatie in het Duitse weekblad Der Spiegel blijkt echter dat de Super League nog lang niet begraven is. Het blad kon de hand leggen op een voorstudie van het pr-bureau Flint, dat deze zomer werd ingehuurd door het bedrijf achter de Super League. Flint doet aan public relations, al is lobbygroep een betere omschrijving. Het zijn geen kleine jongens. Bij Flint werken gewezen diplomaten en ex-topambtenaren bij de Europese Commissie. Het bedrijf specialiseert zich in het ‘op weg helpen’ van projecten die weerstand ondervinden. Flint zegt uitstekende contacten te hebben in alle echelons van de macht. En nu wil het de geesten masseren voor een Super League in het voetbal.

In een strategische paper van tien pagina’s belooft Flint een campagne die ‘onkwetsbaar’ is tegen de weerstand die de supercompetitie oproept. De eerste tip van het pr- bureau aan Pérez en zijn kompanen: kondig de eerstkomende jaren onder geen beding opnieuw op eigen houtje een Super League aan. Omdat het project de vorige keer zo spectaculair instortte, is een langetermijnplan in fasen nodig.

Fase één is het in diskrediet brengen van de UEFA. De Europese voetbalbond moet worden gepercipieerd als een parasitaire organisatie die wegloopt met de winsten van het voetbal en daar weinig voor in de plaats geeft. ‘Media en politici hebben geloofwaardige argumenten nodig om te stellen dat het Europese voetbal een nieuw model verdient en dat het monopolie van de UEFA doorbroken moet worden’, luidt het in de paper. Dat is een redenering die sowieso al leeft in het Europese topvoetbal. Flint vindt het belangrijk om Bayern München, de Duitse marktleider, te overtuigen van het nut van de Super League. Al in 2016 onderzocht Bayern of het niet wijzer zou zijn om de Bundesliga te verlaten, al maakte de club niet concreet hoe ze dat zou doen. Het bleek een nuttig pressiemiddel om bij de UEFA en de Duitse voetbalbond te pleiten voor een groter stuk van de taart. Bayern maakte geen deel uit van de Super League en schoot het plan gedecideerd af. Pérez en Agnelli lijken strategische fouten te hebben gemaakt door de Duitsers niet op de juiste manier te hebben benaderd, maar Bayern valt wel te overtuigen, is de teneur.

De Engelse teams zijn een moeilijker horde om te nemen. Liverpool, Manchester City, Manchester United, Arsenal, Chelsea en Tottenham Hotspur horen bij de stichtende leden van de Super League, maar het supportersprotest in april overdonderde hen. Er kwamen publieke verontschuldigingen en de Engelse teams onderschreven zelfs een clausule die een boete van 100 miljoen pond oplegt indien ze opnieuw zouden proberen de Premier League te verlaten. Maar wat betekent 100 miljoen als je uitzicht hebt op miljarden? De eigenaren van Engelse topclubs zijn vaak Amerikaanse of Russische durfkapitalisten, die niet terugdeinzen voor een onpopulaire beslissing, is de inschatting bij Flint. Een doorwrocht plan om de Super League te vermarkten in Azië en de Verenigde Staten zal hen wellicht alsnog over de streep trekken.

‘Bevoorrechte toegang’

Fase twee is het veroveren van ‘de harten en de geesten’ van opiniemakers. Die zullen vervolgens de fans overtuigen, is het idee. De lobbyisten willen het negatieve imago van de Super League keren via ‘discrete evenementen’ die zullen worden bijgewoond door een selecte groep politici, EU-ambtenaren en journalisten. Flint somt de richtinggevende figuren op, zoals Tomasz Frankowski, oud- voetballer en Pools EU-parlementslid. Ook een kabinetsmedewerker van Margaritis Schinas, de ondervoorzitter van de Europese Commissie, moet blijkbaar zeker worden overtuigd, net als de Brusselse correspondenten van Financial Times en Frankfurter Allgemeine Zeitung. Flint biedt richtlijnen voor de gesprekken met die mensen. De clubs moeten zich transparant opstellen, maar onder geen beding details onthullen ‘die kunnen leiden tot conflict’. Het is belangrijk dat de vips het gevoel krijgen dat zij ‘bevoorrechte toegang’ tot de Super League zullen genieten.

Flint weet precies wanneer die operatie voltooid moet zijn. De UEFA heeft bij het Europees Hof van Justitie in Luxemburg een zaak aangespannen tegen Juventus, Barcelona en Real Madrid omdat zij doorzetten met de Super League. Flint ziet daar een grote kans in. De lobbygroep verwacht dat UEFA die zaak zal verliezen. Dat zou een juridische basis bieden om een voetbalcompetitie op te zetten buiten de Europese voetbalbond om, en het vonnis zelf zou een uitstekende gelegenheid zijn om de Super League te lanceren. Flint spreekt zelf van ‘de Super League 2.0’, want de opzet wordt aangepast. Een gesloten circuit van megaclubs ligt te gevoelig. De ploegen die erbuiten vallen zullen te veel keet schoppen. Het moet mogelijk blijven om via sportief succes op te klimmen. Volgens de experts van Flint hoort dat principe bij de kern van de voetbalbeleving en heeft het geen zin om daartegen te strijden.

Pérez en co. hoefden daar niet meer van overtuigd te worden. Naast Flint hebben ze namelijk ook de diensten ingehuurd van A22, een Madrileens bureau insportmarketing. Ook hun conceptvoorstel kon Der Spiegel inkijken (er wordt kennelijk veel gelekt op het hoofdkantoor van de Super League). De grote vondst is dat er ook een tweede klasse van de Super League komt. Oorspronkelijk bestond de supercompetitie uit twaalf teams: Real Madrid, Atlético, Barcelona, Manchester United, Manchester City, Liverpool, Arsenal, Chelsea, Tottenham, Inter, AC Milan en Juventus. A22 stelt voor om dat op te trekken naar twintig teams en de tweede klasse van de Super League zou ook uit twintig ploegen bestaan. Zo worden al veertig clubs in het bad getrokken. Welke teams mogen deelnemen, houdt men bewust in het midden. Nu al de afvallers schofferen heeft geen zin. Het valt te vrezen dat Belgische clubs zelfs voor de tweede klasse van de Super League niet in aanmerking zullen komen. Qua budget of marketingbereik halen Belgische clubs wereldwijd maar net de top honderd.

A22 stelt voor om elk seizoen drie clubs te laten zakken uit de hoogste klasse van de Super League, met twee stijgers vanuit de Super League 2. De vrijgekomen plek wordt ingevuld via een wildcard. A22 denkt aan twee opties: ofwel beslist men bij aanvang welke clubs in Super League 1 zitten en welke in Super League 2, ofwel kunnen teams zich jaarlijks plaatsen door goed te presteren in hun nationale competities. A22 presenteert zelfs een scenario dat van de UEFA de onderaannemer van de Super League maakt. De Europese voetbalbond zou een toernooi mogen organiseren voor clubs die te klein zijn om van bij de start bij de Super League te horen. Wie daar uitblinkt, kan zich plaatsen voor Super League 2.

Het probleem-PSG

Het lijkt helder voor welke club de wildcard voor Super League 1 bestemd is: Paris Saint-Germain moet absoluut mee aan boord, laten de marketeers van A22 doorschemeren. Dat wordt niet simpel. De opkomst van PSG verklaart waarom Pérez en co. zo vasthouden aan de onpopulaire Super League. Juventus, Real en Barcelona kunnen namelijk niet meer volgen. De reusachtige geldpotten die de nieuwe supercompetitie zullen opleveren, dienen in eerste instantie om putten te vullen. Jarenlang wanbeheer duwde FC Barcelona 1,35 miljard euro in het rood. Ook bij Real Madrid valt de schuldenberg niet te overzien. Bij Juventus lijken de problemen minder acuut. Juventus bouwde een spectaculair nieuw stadion en beseft nu dat het ondanks die zware investering alleen maar terrein verliest.

Het is veelzeggend dat PSG deze zomer Lionel Messi en Sergio Ramos, de voormalige kapiteins van respectievelijk Barcelona en Real Madrid, gratis binnenhaalde. Hun vroegere clubs konden de lonen van die spelers niet langer neertellen. PSG had al de wereldsterren Neymar en Kylian Mbappé in dienst, en de spelersgroep van de Parijzenaars heeft een geschatte marktwaarde van bijna een miljard euro. Het enige team dat hen op dat vlak benadert, is Manchester City. Het geld van PSG komt uit Qatar, dat van City uit de Verenigde Arabische Emiraten. De oliesjeiks kijken niet op honderd miljoen meer of minder, waardoor Barcelona, Real en Juventus in een lagere categorie spelen. Die scheve situatie rechttrekken is voor Florentino Pérez en zijn medestanders de werkelijke motivatie achter de Super League.

PSG nam in april niet deel aan de coup van Pérez. In het huidige voetbalbestel is Paris Saint-Germain de concurrenten uit Madrid en Barcelona aan het overvleugelen: waarom dat op het spel zetten? Nasser Al-Khelaïfi, de voorzitter van PSG, zit in het bestuur van de UEFA. Het voelde wrang om de oliesjeik te horen uitvaren tegen het graaigedrag van de oprichters van de Super League. Zo’n hypocrisie moet worden uitgebuit, suggereert het pr-bedrijf Flint: de UEFA is evengoed een geldmachine ten dienste van de superrijken. Wat is dan nog het verschil met de Super League?

Flint rekent erop dat de nieuwe competitie uiteindelijk te aanlokkelijk wordt voor Paris Saint-Germain. Niet vanwege het geld, want dat krijgen de Qatarese eigenaren van PSG sowieso al niet op. Zij willen de Champions League winnen en het voetbal domineren. Maar wat als de interessantste tegenstanders de Champions League verlaten? Wat is het nog waard als je zo’n gedevalueerde competitie wint? Flint meent dat de interesse in de Champions League zal kelderen zodra de Super League van start gaat. PSG krijgt een gigantische budgettaire klap te verwerken en erger nog: de overwinningen van de club verliezen grandeur. Flint acht het goed mogelijk dat PSG niet van bij het begin meestapt in de Super League. Later zal men hen wel opvissen met een wildcard.

‘Belgische teams reageren verdeeld

‘Veel hangt af van hoe clubs zich kunnen plaatsen, maar op het eerste gezicht zit er muziek in het voorstel’, zegt Ivan De Witte (AA Gent) verrassend. Super League 2 opent perspectieven voor Belgische clubs, meent hij. ‘In feite stelt men een opgepoetste Europa League voor, maar dan een liga en geen beker zoals nu. Ik verwacht dat er bij de 40 clubs die zouden deelnemen aan Super League 1 en 2 ruimte zal zijn voor één en misschien wel twee Belgische teams. De Belgen belanden wellicht in Super League 2.’

De oorspronkelijke opzet van de Super League was net gericht tégen clubs als AA Gent. De Buffalo’s werden in 2015 onverwacht kampioen, en koppelden daar een verrassend sterke campagne in de Champions League aan. ‘Dat onverwachtse wilde men uitsluiten met een gesloten competitie waar niemand nog tussen kon komen’, zegt De Witte. ‘Maar het voetbal lééft van de dromen van kleine clubs. Ik hoop dat de nieuwe Super League werk maakt van licentievoorwaarden: clubs zoals Omonia Nicosia (tegenstander van Antwerp in de Europa League, nvdr) missen de infrastructuur om grote Europese tegenstanders te ontvangen. Er moet ook meer aandacht komen voor ethiek. Spelers die voor 200 miljoen verhuizen, dat staat ver van de samenleving.’

Michael Verschueren (Anderlecht/ECA) verwacht niet dat de vernieuwde Super League van de grond komt. ‘De fans hebben collectief gezegd: dit willen we niet. Het maakt niet uit in welke format je het giet: de Super League is een doodgeboren kind.’ Verschueren is aandeelhouder bij Anderlecht en bestuurslid van de European Club Association (ECA), de vereniging van voetbalclubs. Tot april 2021 was de voorzitter van de ECA Andrea Agnelli van Juventus, een van de drijvende krachten achter de Super League. ‘Uiteraard stonden wij paf toen bleek dat onze eigen voorzitter achter de schermen aan een opzet werkte dat de ECA buitenspel zou zetten’, zegt Verschueren. ‘Maar de bladzijde is omgeslagen. Negen Super League-clubs sloten zich opnieuw aan bij de ECA, met excuses erbovenop. Ze zeggen dat ze het project verkeerd hebben ingeschat. De ECA gaat een joint venture aan met de UEFA om samen de optimale format uit te werken voor de Europese competities vanaf 2024. Alleen Juventus, Real Madrid en Barcelona hopen nog op de Super League. Wat die clubs drijft? Ze zien concurrenten opkomen waar ze moeilijk tegenop kunnen. Geldnood speelt ook een rol.’