De strijd achter de schermen tegen Donald Trump en zijn delegates

Het is nog verre van zeker hoe de Republikeinse voorverkiezingen eindigen, maar achter de schermen zijn acties aan de gang rond de delegates van Trump – wie niet kan winnen, kan nog altijd de nominatie stelen. In het verleden hadden dergelijk pogingen gemengde resultaten.

Het is moeilijk de consternatie bij het Republikeins partijapparaat te overdrijven. Sinds president Ronald Reagan is er een orthodoxie ontstaan, die eigenlijk onbetwist was. Het land zou beter worden van lagere belastingen (die de rijken rijker zouden maken, waarna de rijken door die rijkdom te besteden het land rijker zouden maken), van lage uitkeringen (die mensen zouden dwingen op eigen benen te staan) en van een sterke defensie, met in binnenland een sterke ordemacht. De overheid was een dier dat uitgehongerd moest worden en dat uiteindelijk best wel mocht sterven. Die filosofie was zo dominant dat zelfs de Democraat Bill Clinton ze tot op enige hoogte overnam.

Het scheldwoord bij de Republikeinen was: RINO, Republican in Name Only: dat waren de Republikeinen die niet aan deze orthodoxie voldeden. Vader Bush en de vorige presidentskandidaat Mitt Romney kregen dat etiket mee.

De Tea Party, bij het begin van de eerste ambtsperiode van Obama ontstaan in reactie op onder meer de dure redding van de banken, werd als de voorhoede van die orthodoxie gezien.

Met de komst van Donald Trump zien de orthodoxen alle hoeken van de kamer – en ze worden daar niet vrolijk van. Trump, in de mate dat hij echt ergens in gelooft, wil een sterke staat, sprak zich uit voor behoud van uitkeringen, is tegen vrijhandel en tegen (illegale) migratie, voor bewaakte grenzen. Hij is in principe voorstander van hogere belastingen voor grootverdieners, al is dat op de een of andere manier niet doorgedrongen tot het plan dat hij op zijn website heeft laten zetten, en hij houdt, zoals hij onlangs uitriep, van de laagopgeleiden. “I love the poorly educated”.

Dat is geen lichte afwijking. Trump zet de orthodoxie op haar kop en krijgt daarvoor de steun van een groot deel van de Tea Party. Ook qua levenswandel doet hij dat. Evangelische christenen die volgens hun bijbel niet mogen kijken naar de buurman of -vrouw, geven hun stem aan iemand die niet alleen kijkt, maar ook nog punten uitdeelt. Hijzelf is al voor de derde keer getrouwd met “een tien”.

Trump is met al zijn contradicties en zijn onwaarschijnlijkheden een flink eind op weg naar de nominatie voor de presidentsverkiezingen.

Donderdag kwamen vooraanstaande Republikeinen in geheime sessie in Washington bijeen om de violen te stemmen, om alternatieven te bespreken en om de wanhoop te delen. Voor een aantal van hen is de wanhoop zo groot dat ze partij helemaal zouden willen opblazen.

Ook donderdag wierp ex-presidentskandidaat en senator Lindsey Graham zijn gewicht achter de wel orthodoxe conservatief Ted Cruz. Graham had eerder Cruz en Trump vergeleken met vergif en de kogel: “Je eindigt hoe dan ook dood”. Hij vertelde drie weken geleden dat je Cruz in de Senaat kon vermoorden, en dat een jury bestaande uit senatoren je nooit zou veroordelen – zo’n bloedhekel had hij aan zijn onbuigzame collega-senator.

Nu ondersteunt hij niet alleen Cruz, hij werft geld voor hem.

En Mitt Romney, de vorige genomineerde van de partij, zei vrijdag dat hij voor Cruz zou stemmen in de staat Utah, waar dinsdag een caucus wordt gehouden.

“We zien een strijd tussen Trumpisme en Republikanisme”, aldus Romney, “Door de welgemikte verklaringen van zijn leider wordt Trumpisme momenteel geassocieerd met racisme, misogynie, onverdraagzaamheid, xenofobie, vulgariteit en, sinds kort, bedreigingen en geweld. Ik heb een afkeer van elk van die eigenschappen”.

Het is niet alleen de elite die tegen Trump ingaat, volgens exitpolls zou 40 procent van de Republikeinse kiezers een stem op een derde kandidaat overwegen als er te kiezen valt tussen Trump en Hillary Clinton. Er zijn, zoals Romney al aangaf, genoeg redenen voor degenen die echt niets met Trump te maken willen hebben: zijn geflirt met geweld, zijn voorstellen om moslims en Mexicanen uit het land te houden, om de wetten zo te veranderen dat wat we nu als martelen beschouwen, toegelaten wordt, het feit dat hij geen concrete plannen voorlegt en zichzelf voortdurend tegenspreekt, zijn dreigementen tegen journalisten en zijn voorstel om de vrijheid van de pers aan banden te leggen, zijn boycot van persorganen die hem niet bevallen (de Des Moines Register en een journalist van Politico werden verbannen van Trumpbijeenkomsten), zijn obsessionele strijd tegen Fox-journaliste Megyn Kelly die hij deze week in tweets “ziek” en “gek” noemde.

Everybody should boycott the @megynkelly show. Never worth watching. Always a hit on Trump! She is sick, & the most overrated person on tv.

— Donald J. Trump (@realDonaldTrump) March 18, 2016

Vijftig procent van de vrouwelijke kiezers heeft een uitgesproken afkeer van Trump, en bij minderheden scoort hij nog slechter. 60 procent van het electoraat vindt hem onbetrouwbaar – dan is hij op dat punt Clinton al voorbij, die “slechts” voor 53 procent van de kiezers onbetrouwbaar is.

Al die afkeer heeft een zwak punt: Trump leidt met een straat voorsprong in de uitslagen. Dat is, zeggen zijn tegenstanders, maar mogelijk omdat hij zoveel gratis publiciteit krijgt, omdat hij niet-partijleden en Democraten zover krijgt om Republikeins te stemmen, of omdat er zoveel kandidaten waren, en de tegenstand verdeeld was. Maar feit is dat hij tot dusver 2 miljoen stemmen meer behaalde dan Ted Cruz en niet zoveel stemmen minder dan Hillary Clinton die slechts één tegenstander heeft. Het is ook niet langer zo dat de kiezers onwetend zijn. Tijdens de periode voor de recentste Super Tuesday heeft Marco Rubio samen met zijn SuperPAC volgens sommige bronnen voor 35 miljoen dollar aan anti-Trump-advertenties uitgezonden. Trump won in Rubio’s thuisstaat Florida met honderdduizenden stemmen voorsprong, terwijl, naar hij zelf uitlegde, de uitzending van zijn eigen golftornooi werd onderbroken voor anti-Trumppubliciteit.

Over de aantrekkelijkheid van de afstotelijke Trump worden nu al doctoraten voorbereid, maar een van zijn aantrekkingspunten is zonder twijfel de manier waarop hij de tussenpersonen heeft uitgeschakeld. Hij praat direct met zijn aanhang, werkt zonder speechschrijvers, zonder papieren, en hoewel hij vaak gelijkaardige dingen herhaalt, en steeds dezelfde stokpaardjes berijdt, blijft het onvoorspelbaar wat hij zegt. Vrijdagavond, tijdens een gespannen meeting in Salt Lake City, met geweldloze woordenwisselingen tussen aanhangers en protestbetogers, trok hij een tijdje van leer tegen Marco Rubio, hoewel die niet langer kandidaat is, en zette hij een boom op over zijn liefde voor de mormonen, en hoe die, in tegenstelling tot Ted Cruz, een hekel hebben aan liegen, waarna hij zich afvroeg of onaardige Mitt Romney wel echt een mormoon was. “Zijn jullie zeker dat hij een mormoon is?”

In zijn boek The Art of the Deal noemt Trump verrassing een sleutelelement in succes. Na 9 maanden campagne trekt hij nog altijd massa’s kijkers of toeschouwers – onder meer omdat ze niet weten wat hij er nu weer zal uitflappen, en ze het niet willen missen als hij dat doet.

Onderwijl steekt zijn competitie steeds weer dezelfde afgebleekte teleprompterberichten af. In dat afschaffen van de tussenpersonen past ook de kritiek op of belediging van de pers, de media, die in elke Trumpmeeting te horen is – die pers verdraait de werkelijkheid, vindt Trump, en vindt een groot deel van zijn aanhang met hem. “Journalisten zijn van de meest oneerlijke mensen die ik ken. Niet allemaal. De meesten”. De pers zoekt problemen waar er geen zijn (politiek correctheid), en ze mist hele gebieden van frustratie, die nochtans bij grote groepen leven: de ongerustheid over illegale migratie, is het klassieke voorbeeld, of de werkloosheid ten gevolge van export van industrieën. Trump praat er wel over, vaak zonder er veel over te zeggen – hij raakt de onderwerpen aan, als om zijn publiek eraan te herinneren. Sommige dingen laat hij zijn medestanders zelf zeggen: dat er een muur komt waar Mexicanen voor zullen betalen.

Tegenwerking

Er zijn drie nu mogelijkheden: ofwel scharen de orthodoxen en de gedegouteerden zich met dichtgeknepen neus achter de kandidaat die hun wereld op zijn kop zet – al dan niet in de hoop dat hij verliest tegen Hillary. Ofwel, en daar was de geheime bijeenkomst het blijkbaar niet over eens, zoeken ze een alternatieve kandidaat, die als onafhankelijke aan de presidentsverkiezingen deelneemt en dan bijna de overwinning aan Clinton cadeau doet (maar: men slaagt er al niet in voor de voorverkiezing een waardige kandidaat tegen Trump in het gelid te brengen, hoe zou men met een onafhankelijke zonder partij een kans hebben?). Ofwel – maar dat kan alleen als Trump niet de vereiste 1.237 delegates haalt – probeert men een paleisrevolutie te organiseren. Dus moet men eerst, en daar past de steun van Romney in Utah voor Cruz, slim stemmen – in elke staat coalitie vormen tegen Trump. Misschien, ook dat werd in de geheime vergadering geopperd, door een duo tussen Cruz en John Kasich te vormen. De ene zou dan presidentskandidaat worden, de andere vicepresidentskandidaat.

Samen hebben de twee resterende tegenstanders van Trump net iets meer stemmen dan Trump. Op Trump hebben tot dusver 7.542.328 kiezers hun stem uitgebracht. Cruz heeft 5.481.374 stemmen gehaald en Kasisch 2.725.754. De argumentatie is: we gaan niet in tegen de democratie als onze kandidaten in duo meer kiezers hebben. De zwakte van die redenering is: niemand heeft voor het duo gestemd, want er is tot dusver geen duo.

Het wordt kantje boordje of Trump zijn meerderheid haalt, en dat zal allicht pas duidelijk worden als begin juni in Californië wordt gestemd. In California, waar 172 delegates op het spel staan, geldt een ‘winner takes most’ systeem, waarbij per district alle delegates naar de winnaar gaan. In algemene peilingen leidt Trump in Californië, maar in districten met veel latino’s kan het best dat Cruz of desnoods Kasich hem voorbijsteekt. Diezelfde 7 juni wordt ook in New Jersey gestemd waar de winnaar alle 51 delegates verdient.

Draaikonten en overlopers

De kandidaten zullen niet braafjes op 7 juni wachten. In tussentijd moet er op verschillende niveaus ingegrepen worden. Ted Cruz heeft er volgens The New York Times 6 voltijdse medewerkers, die onder meer voor omkeerbare Trump-delegates moeten zorgen – delegates van Trump die eigenlijk een andere kandidaat verkiezen. Cruz probeert ervoor te zorgen dat er zoveel mogelijk draaikonten tussen de delegates van Trump zitten. Daar staat tegenover de Trump, die later in gang schoot, nu vier mensen heeft aangeduid, die waar mogelijk moeten zorgen dat als Trumpdelegates vertrouwelingen of ten minste fans van Trump worden aangeduid.

Bij de Democraten is alles makkelijker. Daar wordt proportioneel gestemd en geven kandidaten lijsten met delegates, die dan, indien verkozen, naar de partijconventie trekken en in principe trouw het belang van de kandidaat behartigen. Bij de Republikeinen, die meer geloven in staatsrechten, wordt per staat een ander systeem gehanteerd. Soms kunnen de kandidaten delegates voorstellen, maar vaker worden ze los van die kandidaten vastgelegd. Dat betekent dat een lokaal partijapparaat de beslissing treft. In Michigan, waar op 8 maart de voorverkiezing doorging, bepaalt het partijapparaat pas op 8 april wie de delegates worden, en welke 25 delegates aan Trump worden gebonden.

Vele partijbonzen zijn niet blij met Trump, meldt The Week. “Ik heb hen gewaarschuwd”, citeert het blad de partijvoorzitter van een staat. “Misschien is het te laat”. Trumps communicatie bestond tot dusver voornamelijk uit dreigementen, terwijl Cruz geduldig banden opbouwde.

De lokale argwaan tegen Trump, die er onder meer mee te maken heeft dat plaatselijke mandatarissen vrezen dat hun herverkiezing met hem in het gedrang komt, kan ertoe leiden dat er nogal wat delegates met andere voorkeur aan Trump worden toegekend.

Ook qua trouw van delegates verschillen de staten. In sommige staten moeten delegates drie ronden trouw blijven aan hun kandidaat, maar doorgaans zijn de delegates alleen gebonden in de eerste ronde. In Wisconsin moeten ze eeuwig hun kandidaat trouw blijven, tenzij die minder dan een derde van de delegates wint. Dan mogen ze in de volgende ronde vrij stemmen. De kans bestaat dat delegates in de eerste ronde onverwacht ziek zijn en forfait geven, of dat ze vanaf de tweede ronde hun kandidaat in de steek laten. Dat is de hoop van de “nooit Trump” groep binnen de Republikeinen. Dat hij in de eerste ronde geen absolute meerderheid behaalt, en dat zijn delegates hem in de tweede ronde massaal in de steek laten.

Een tweede punt van onduidelijkheid: de regels van de partijconventie worden kort voordien door een comité vastgelegd – dat comité bestaat ook weer uit partijgetrouwen eerder dan Trumpfans, tenzij Trump er zich tussen weet te murwen. Een van de leden heeft al laten weten dat hij zal voorstellen om alle presidentskandidaten met delegates, ook degenen die afgehaakt hebben, toe te laten voor de volgende stemmingen, dat zijn er 8 (naast de drie resterende kandidaten zijn het Marco Rubio, Ben Carson, Jeb Bush, Carly Fiorina, Mike Huckabee en Rand Paul).

In 2012 werd een regel ingevoerd waarbij een kandidaat in 8 staten een meerderheid aan delegates moest halen. Die regel was toen bedoeld om Mitt Romney te bevoordelen tegenover Rick Santorum. In 2016 is tot dusver Trump de enige kandidaat die erin geslaagd is in 8 staten zo’n meerderheid te halen. Het zou kunnen dat hij de enige blijft. Maar dan kan het comité die regel schrappen.

Sommige vooraanstaande Republikeinen, zoals ex-speaker John Boehner, hebben al laten weten dat wat hen betreft, geen van de resterende kandidaten voldoen. Boehner zou willen dat zijn opvolger als speaker, Paul Ryan, de genomineerde wordt. Ryan houdt tot dusver de boot af. Want ook dat is een mogelijkheid als geen van de kandidaten in de eerste ronde een meerderheid halen: een kandidaat van buitenaf.

Nog een probleem: wat moet er gebeuren met de delegates van de kandidaten die afgehaakt hebben? Marco Rubio heeft er 169 die, tenzij hij ze vrijlaat, voornamelijkaan hem gebonden blijven. 5 werden hem onmiddellijk ontnomen, volgens The National Review, want Alaska herverdeelt zelf de delegates nadat een kandidaat ermee kapt. In vijf staten zijn de delegates ongebonden, wat maakt dat er nu al gelobbied wordt om de 29 delegates die Rubio won in New Hampshire, Arkansas, Minnesota, Georgia en Wyoming in te pikken.

Het merendeel van de resterende afgevaardigden komt na de eerste ronde vrij.

‘Rellen’

Er is iets heel contraproductiefs en onhandigs aan de oppositie tegen Trump, of het nu betogers zijn of partijgenoten die konkelfoezen. De geheimhouding van de vergadering was misschien ook bedoeld om te verdoezelen dat de echte top van de partij niet was opgedaagd. Maar naarmate er meer over de sessie bekend werd, naarmate Mitt Romney zich meer roert, naarmate Lindsey Graham en andere partijgenoten hun antipathie voor Ted Cruz van de ene dag op de andere inslikken, krijgen de Trumpaanhangers de indruk dat de partij het hen niet gunt. En zo illustreert de partij wat Trump zegt: dat ze verkocht is aan economische belangen, en daarom de belangen van de kiezers met voeten treedt.

Dat werd zelfs in zoveel woorden gezegd in The Washington Post, die in een editoriaal, ook op donderdag gepubliceerd, de rechtgeaarde Republikeinen opriep om de democratie te redden door er de kantjes vanaf te lopen. “Vereist respect voor de democratie dat de Republikeinse partij de koploper benoemt? Eigenlijk niet. We pleiten er niet voor dat regels gebroken worden, maar dat ze voor maximaal effect gebruikt worden – om een open conventie te forceren en om een conservatieve kandidaat te nomineren die de grondwet respecteert, of om meneer Trump op een andere manier te verslaan. Als meneer Trump 40 procent van de Republikeinen aantrekt, die ongeveer een kwart van de Amerikanen vertegenwoordigen, dan heeft hij 10 procent van de bevolking achter zich – toch geen grote legitimiteit”.

Trump heeft tijdens een gesprek met CNN in het vooruitzicht gesteld dat een oneigenlijke ingreep van de partij tijdens de conventie rellen kan veroorzaken.

“Ik denk dat we voor de conventie de meerderheid hebben, maar als dat niet zo is, en als we 20 stemmen te kort komen, of 100 en we er 1.100 hebben, terwijl iemand anders op 500 of 400 staat – dan kun je niet stellen dat we het niet automatisch halen. Ik denk dat er dan rellen komen. Ik zou de leiding niet nemen, maar ik denk dat dan slechte dingen zouden gebeuren”.

Historische voorbeelden.

De recentste Republikeinse conventie waar twijfel over een meerderheid bestond, dateert uit 1976. Uittredend president Gerald Ford had maar iets meer stemmen dan uitdager Ronald Reagan, en ze hadden allebei ongebonden delegates nodig om een meerderheid te halen. Ford was handiger, en had meer middelen. Reagan, die zich opwierp als conservatieve kandidaat, stelde een gematigde vicepresident voor, wat een deel van zijn aanhang teleurstelde. Gerald Ford maakte misbruik van zijn presidentschap. Hij kon de ongebonden delegates etentjes in het Witte Huis aanbieden, een plaats aan boord van Air Force One, of een zitje op een vliegdekschip tijdens een 4 juli-viering. Reagan had het grotere applaus, de betere speech maar Ford won het in de eerste ronde en er was geen open conventie nodig. (Ford verloor enkele maanden later de presidentsverkiezingen en vier jaar later werd Reagan de genomineerde en de president).

Hoewel 1976 een woelige en tot op zekere hoogte vijandige conventie was, was ze klein bier vergeleken met 1912 toen de partij splitte tijdens een conventie. Theodore Roosevelt en William Taft waren allebei al president geweest, maar op de conventie vermoedde Roosevelt dat zijn poulain Taft de boel bedonderde. Taft won de nominatie en Roosevelt werd presidentskandidaat voor een nieuw opgerichte partij, de Progressieven. Taft verloor gruwelijk, en speelde tijdens de campagne ook nog eens zijn kandidaat vicepresident kwijt – die stierf. De Democraat Woodrow Wilson won met grote voorsprong de presidentsverkiezingen. Taft werd een desastreuze derde. De Progressieven gingen later grotendeels op in de Democraten.

Wie nog verder teruggaat, naar 1880, vindt een conventie met drie kandidaten, waarbij generaal Ulysses S. Grant, die al twee keer president geweest was, en die ronde na ronde geen meerderheid vond. Na 35 vruchteloze stemronden besloot men een buitenstaander te nomineren, en dat werd James Garfield, een parlementslid uit Ohio. Hij won het bij zijn eerste poging, dat wil zeggen, in de 36^ste ronde. Hij werd ook president maar na luttele maanden werd hij neergeschoten door een gestoorde man. Nog enkele maanden later overleed hij aan de gevolgen van zijn schotwonde.