De Russen komen: probeert Poetin de Amerikaanse verkiezingen te manipuleren?

Vladimir Poetin en Hillary Clinton in 2012 © REUTERS
Rudi Rotthier

Aan de vooravond van de Democratische Conventie ging alle aandacht naar een lek, waardoor WikiLeaks 20.000 mails van de partijtop kon publiceren. De mails kosten de kop aan de partijvoorzitter, en maakten Sanders-aanhangers woest, maar wie deed wat? En wat heeft het met Donald Trump te maken?

Elke zaterdag brengt Rudi Rotthier, onze correspondent in Canada en de VS, u met een boeiend achtergrondverhaal een unieke inkijk in de stad of streek waar hij op dat moment resideert.

De vorige keer dat er in het hoofdkwartier van de Democratische Partij werd ingebroken, kostte dat de kop aan president Richard Nixon. Het gebeurde in 1972, 11 presidentsverkiezingen geleden, en Nixon kon dat jaar onmogelijk verliezen. Hij zou de verkiezingen ook niet verliezen, maar hij zocht verzekering. Het nieuws over de inbraak, en de betrokkenheid van het Witte Huis, leidde tot een schandaal dat als Watergate de geschiedenis inging. Watergate was de naam van het gebouw waar het hoofdkwartier van de Democraten gevestigd was. De jonge journalisten Bob Woodward en Carl Bernstein voerden namens The Washington Post de forcing in wat een huzarenstuk van onderzoeksjournalistiek zou worden. Verfilmd en wel.

Sinds Watergate hebben vele schandalen een -gate achter hun naam gekregen. Enkele van die gates troffen de Clintons, zoals troopergate en natuurlijk zippergate.

Voor de diefstal van mailgegevens van het DNC, het Democratic National Committee, de partijleiding, en later van nog 2 Democratische instanties, daarbij het campagnehoofdkwartier van Hillary Clinton, is nog geen naam vastgelegd, onder meer omdat de feiten niet onbetwist zijn. Maar op het eerste zicht is de inbreuk niet minder groot dan indertijd in Watergate, eerder integendeel.

Wat we weten: er zijn 20.000 mails gestolen na een serie hacks van het partijcomputersysteem. Dat gebeurde volgens eensluidende bronnen bij Amerikaanse geheime diensten in twee fasen.

Richard Nixon neemt ontslag op 9 augustus 1974, ruim twee jaar na de inbraak in Watergate
Richard Nixon neemt ontslag op 9 augustus 1974, ruim twee jaar na de inbraak in Watergate© REUTERS

In juni 2015 werd het systeem gekraakt door de Russische geheime dienst FSB, de opvolger van de KGB. De hackers hadden een jaar ongemerkt toegang tot de server.

In april 2016 volgde een tweede lek dat, nog altijd volgens bronnen bij Amerikaanse inlichtingendiensten, belangrijker was en verdergaand: de server werd gehackt door de Russische militaire inlichtingendienst GRU. Niet alleen mails, maar ook de lijsten met donoren, en research over de tegenstanders (Donald Trump!) werden gekraakt.

In juni 2016 werden de twee lekken gedicht.

De militaire hack ligt volgens Amerikaanse bronnen, die The New York Times citeert, aan de oorsprong van wat WikiLeaks een week geleden vrijgaf.

Ene Guccifer 2.0 eiste deze week echter de verantwoordelijkheid op, zowel voor het hacken als voor het lekken. ‘Hij’ beweert dat hij een Roemeen is die alleen handelde. In communicatie met media bleek dat hij ternauwernood Roemeens beheerst. Analyse van zijn mailgedrag wijst eerder in de richting van Rusland. Volgens de BBC gebruikt Guccifer 2.0 bij zijn communicatie IP-adressen die gehanteerd worden door de “Russische cyber-underground”, al leidde hij het verkeer om via een Franse VPN. Hij bezigde, nog altijd volgens de BBC, een circuit waarover Russische misdaadgroepen spam versturen.

‘Kompromat’

Dat alles bewijst tot dusver niets, maar de “vaste overtuiging” van Amerikaanse geheime diensten is dat Guccifer 2.0 een individu of een collectief is dat ingeschakeld werd door de Russische militaire geheime dienst, als front of als afleidingsmanoeuver. Guccifer 2.0 (de oorspronkelijke hacker Guccifer zit in een Amerikaanse gevangenis) lekte midden juli gegevens naar enkele nieuwssites en op 22 juli stuurde ‘hij’ de 20.000 mails naar WikiLeaks.

De Amerikaanse inlichtingendienst en politici leggen nog geen officiële versie vast, “gedeeltelijk omdat de beschuldigingen nog niet hardgemaakt kunnen worden, gedeeltelijk omdat het niet opportuun is ze nu hard te maken”, zoals een bron aan CNN verklaarde.

Beschuldigingen van cybercrime zijn moeilijk hard te maken.

President Barack Obama zei in reactie dat “alles mogelijk” is. “Wat we weten is dat de Russen onze systemen hacken” en dat ze “op geregelde basis verkiezingen in Europa proberen te beïnvloeden”. De verdenkingen richting Rusland zijn in elk geval zo serieus dat minister van Buitenlandse Zaken John Kerry er zijn Russische ambtsgenoot over aansprak.

De Russische president Vladimir Poetin ontkent de aantijgingen. Hij noemde ze “absurd”.

Het zouden ook de Chinezen kunnen zijn, gaf Donald Trump als commentaar, “of iemand in zijn bed”.

Maar de grootste verdenking rust dus op de Russen.

De inhoud op deze pagina wordt momenteel geblokkeerd om jouw cookie-keuzes te respecteren. Klik hier om jouw cookie-voorkeuren aan te passen en de inhoud te bekijken.
Je kan jouw keuzes op elk moment wijzigen door onderaan de site op "Cookie-instellingen" te klikken."

Wat is de bedoeling van de hackers?

In de veronderstelling dat het om Russische instanties gaat, of zelfs Chinezen : in die landen bestaat een traditie van ‘Kompromat’, het onderuit halen van tegenstanders met compromitterend materiaal. Je toont een tegenstander die iets illegaals doet, of iets gênants, iets bizars, en zo maak je haar of hem monddood of onverkiesbaar.

De cyberaanvallen tegen de Democraten, suggereert The New York Times, betekenen wellicht een (verdere) internationalisering van die Kompromat-strategie.

En hoewel de lekken tot dusver niets illegaals aan het licht brachten, hadden ze wel al een invloed op de politieke situatie. Uit de mails bleek dat de top van de Democraten zocht naar manieren om Bernie Sanders te fnuiken en om Hillary Clinton te bevoordelen.

Twee voorbeelden:

Kunnen we “iemand een vraag laten stellen over zijn geloof”, vroeg de financiële directeur van de partij, Brad Marshall, op 5 mei in een mail. “Hij (Sanders dus, red.) ontweek de vraag door te verwijzen naar zijn joodse herkomst. Ik heb gelezen dat hij een atheïst is. Mijn Zuidelijk Baptistische lui zouden een groot onderscheid maken tussen een jood en een atheïst”.

Of dit: “Vraag me of we een goede Bernie-verhaallijn kunnen promoten, die erop neerkomt dat hij nooit in controle was van zijn campagne en dat die campagne een puinhoop is”, mailde nationaal partijsecretaris Mark Paustenbach op 21 mei aan communicatiedirecteur Luis Miranda. Het argument zou zijn: Bernie Sanders wordt niet tegengewerkt door de partij, zijn campagne was altijd al een puinhoop en werkt zichzelf de vernieling in.

De communicatiedirecteur zag het helemaal zitten maar het idee werd uiteindelijk tegengehouden door partijvoorzitter Debbie Wasserman Schultz.

Wasserman Schultz zelf trok in mails van leer tegen een tv-journaliste die twijfels uitte over haar partijdigheid als voorzitter. Ze probeerde de baas van de journaliste tot een ingreep te brengen.

Na het lek van WikilLeaks zag de voorzitter zich in de uren voor de Conventie in Philadelphia van start ging gedwongen ontslag te nemen. En de aanhang van Sanders, die zo al niet blij was met de verkiezing van Clinton, vond nu extra bewijs voor haar buikgevoel dat de nominatie niet helemaal eerlijk is verlopen. Dat extra bewijs zorgde er mee voor dat de revolte tijdens de Conventie heftiger werd dan voorzien.

Julian Assange van WikiLeaks, en ook de interimvoorzitter van de Democraten, Donna Brazile, kondigden aan dat er verdere onthullingen zullen komen, mogelijk met meer schadelijk en zelfs schadelijker spul.

Het is niet duidelijk of de twee andere cyberaanvallen tegen de Democraten die deze week aan het licht kwamen, door dezelfde hackers werden uitgevoerd. De een viseerde het orgaan dat instaat voor fundraising van Democratische verkozenen, de andere het hoofdkwartier van de Clintoncampagne.

‘Paranoia’

Maar enkele Amerikaanse bevoorrechte waarnemers denken dat dit verder gaat dan ‘Kompromat’, al kan dat al reden genoeg zijn: invloed hebben, dingen verstoren, vuurtjes opstoken.

James Clapper, directeur van de National Intelligence, en die in capaciteit de directe raadgever van de president is, zei het zo: de Russische president Vladimir Poetin is “paranoïde”, zoals de Russische top in het algemeen. “Uiteraard zien ze een Amerikaanse samenzwering achter elke struik, en schrijven ze ons meer invloed toe dan waar we schuldig aan zijn. Dat is hun denksysteem. En hun aanpak is dat ze geloven dat wij invloed uitoefenen op de politieke ontwikkelen in Rusland, op verandering aansturen, en hun natuurlijke antwoord is terug te slaan, en ons aan te doen wat ze denken wat we hen aandoen”.

Ook hij wil niet expliciet zeggen dat de Russen achter de hacks zitten, maar “we weten allemaal dat er maar enkele usual suspects zijn”.

Volgens David Ignatius van de Washington Post, gespecialiseerd in buitenlandse aangelegenheden en geheime diensten, speelt ook persoonlijke vijandigheid van Poetin tegenover Clinton. Als minister van Buitenlandse Zaken ondersteunde Hillary Clinton tijdens verkiezingen in 2011 en 2012 Russische dissidenten. Volgens Poetin gaf ze die dissidenten “een teken” wat leidde tot forsere oppositie. “Anders gezegd”, schrijft Ignatius, “Poetin denkt dat Clinton het eerste schot loste”.

De campagnemanager van Hillary Clinton, Robby Mook, ging nog een stap verder en legde een verband met Donald Trump – Poetin wil Trump helpen verkiezen, zei hij.

De Trumpcampagne ging op de achterste poten staan. “Dat is absurd”, zei Paul Manafort, Trumps campagneleider: “Er is geen enkele basis om dat te beweren”.

En Donald Trump Junior viel hem bij, noemde het laster: “Ik kan geen grotere leugens bedenken”.

Woensdag hield Trump Senior een persconferentie waarin hij de vermoorde onschuld speelde. “Ik heb niets te maken met Poetin. Ik heb nooit met hem gesproken. Ik weet niets van hem behalve dat hij me zal respecteren.”

Ze hebben in die zin gelijk: er is geen enkel bewijs voor dat de hackers Trump willen steunen. Het is tegelijk niet helemaal uit de lucht gegrepen.

Carl Bernstein en Bob Woodward in 2005, toen ze de identiteit onthulden van 'Deep Throat', Woodwards parkeergaragebron tijdens Watergate
Carl Bernstein en Bob Woodward in 2005, toen ze de identiteit onthulden van ‘Deep Throat’, Woodwards parkeergaragebron tijdens Watergate© REUTERS

De twee, Trump en Poetin, hebben al enkele maanden een bromance, met wederzijdse lof. Trumps anti-Navo-uitspraken en zijn “overweging” om de Krim te erkennen als deel van Rusland, vallen uiteraard goed bij Poetin, die Trump “een kleurrijk figuur” noemde, “getalenteerd, ongetwijfeld”. Trump omschreef Poetin dan weer als “een sterke leider”. “Niemand betwijfelt dat hij een sterkere leider is dan Barack Obama”.

Topmedewerker Paul Manafort was de adviseur van de gewezen president van Oekraïne, Victor Yanukovych, die twee jaar geleden werd verdreven nadat hij in onderhandelingen met de EU hardnekkig de lijn Poetin bleef verdedigen. Carter Page, een adviseur van Trump inzake buitenlands beleid, heeft financiële belangen in de Russische energiegigant Gazprom, zoals hijzelf ruiterlijk toegeeft. Hij is gedeeltelijk uit eigenbelang gekant tegen de sancties die tegen Rusland werden uitgevaardigd. Die hebben zijn aandelen naar beneden gedreven.

Volgens David Ignitius van de Washington Post denkt Poetin niet zozeer aan Trump als een bondgenoot, maar als “een nuttige idioot” – iemand die zonder het te beseffen de campagne van destabilisering van het Kremlin vooruithelpt.

De inhoud op deze pagina wordt momenteel geblokkeerd om jouw cookie-keuzes te respecteren. Klik hier om jouw cookie-voorkeuren aan te passen en de inhoud te bekijken.
Je kan jouw keuzes op elk moment wijzigen door onderaan de site op "Cookie-instellingen" te klikken."

In het kader van deze destabilisering en de Umwertung aller Werte en vooral een ongebreidelde publiciteit formuleerde Trump woensdag een soort oproep tot verdere hackpogingen:

“Rusland, als je luistert, ik hoop dat je in staat bent de 30.000 e-mails terug te vinden die verloren zijn (Hillary Clinton vernietigde 33.000 mails uit de periode dat ze minister van Buitenlandse Zaken was, red.). Ik denk dat je er waarschijnlijk rijkelijk voor beloond zult worden door onze pers”.

Het was weer eens iets waar partijgenoten (speaker Paul Ryan!) zich terstond van distantieerden, en waarbij Democraten gewaagden van landsverraad.

Een dag later, nadat zijn ‘surrogates’ in talloze tv-tussenkomsten zijn uitspraken verdedigd hadden, en die uitspraken nogal wat aandacht hadden weggezogen van de Democratische Convenite, stuurde Trump ze zelf bij: de opmerking was sarcastisch bedoeld.

In 1972 groeide een bizar fait-divers over een inbraak in Watergate uit tot een schandaal dat een presidentiële kop kostte. In dit geval is de kans groot dat de diefstal grotere vormen aannam, en dat het plot, en de aanstokers, niet minder complex zullen zijn. Of er presidenten zullen sneuvelen, valt af te wachten en lijkt op dit moment niet waarschijnlijk. Wordt wellicht vervolgd, mogelijk met een verfilmde versie in Hollywood.

Door Rudi Rotthier vanuit Philadelphia, Pennsylvania, VS

Partner Content