Auteur en historicus Hans Vandecandelaere verdiepte zich de voorbije vier jaar in de Belgische en de Thaise seksindustrie. Voor deze bijdrage praatte hij in Thailand met 50 sekswerkers en ngo-medewerkers. Ze leverden opmerkelijke, om niet te zeggen controversiële inzichten op. ‘De meesten maken weloverwogen keuzes.’
Vraag aan tien Vlamingen waarmee ze Thailand associëren, en de meerderheid antwoordt binnen de seconde: ‘Met seks.’ Cultuur, landschappen, cuisine? Nee: Het ‘land van de glimlach’ geldt – samen met Gambia en de Dominicaanse Republiek – als een seksparadijs. Elk jaar vliegen duizenden toeristen daarvoor naar Bangkok. Ook Belgen.
Afhankelijk van de bron liggen de cijfers over het aantal sekswerkers in Thailand tussen de 300.000 en de 2,8 miljoen. Het eerste cijfer komt van de overheid en benadert wellicht meer de realiteit. Het tweede wordt geponeerd door al dan niet christelijke antiprostitutie-ngo’s, die de omvang van de ‘plaag’ opblazen met absurd hoge cijfers. Slechts een heel klein deel van de Thaise sekswerkers werkt met buitenlandse toeristen. Hén wil ik opzoeken en leren begrijpen.
In Phuket, Bangkok, Pattaya en Chiang Mai vinden toeristen een breed gamma. Er zijn directe seksverkoopplaatsen, zoals de massagesalons in al hun variaties, van piepklein tot megagroot. Maar je hebt ook de indirecte systemen, waaronder de agogo– bars, de beer bars en de nachtclubs. Daar is het eerst praten en drinken, en dan eventueel seks.
Het cliché van de dikke, oude Duitser die ongestoord met een kind aan de hand wandelt, behoort gelukkig tot het verleden.
Het woord ‘mensenhandel’ is nooit veraf wanneer dit onderwerp wordt aangesneden. ‘In Thailand komen we nog minderjarige sekswerkers uit de buurlanden tegen’, vertelt Usa Lertsrisanthad, stafmedewerkster van Foundation for Women, me in de Belgische ambassade in Bangkok. ‘Zij werken in de sector die zich richt op Thaise mannen. Maar de op toeristen georiënteerde branche is behoorlijk zuiver. We spreken over volwassenen met sterke economische motieven.’
Plattelandsmeisjes
In een van de heetste agogo’s van Pattaya zit ik met een fles Tiger Beer naast een wat preutse danseres. Terwijl sommigen van haar collega’s naakt op het podium staan of zich bloot onder de klanten begeven, houdt zij haar mini-jurk en blouse aan. ‘Ook al krijg ik daardoor minder loon’, legt ze uit. ‘Mijn zus bracht me hier een maand geleden naartoe. Ik ben nog te bang, ik wil stap voor stap gaan. Ik ga ook nog niet naar buiten met klanten.’ Drie keer verlaat ze me voor haar dansshift. Drie keer komt ze spontaan terug. We praten over de verschillende salarissystemen in deze bar, en over de grappig ogende rituelen waarmee de danseressen hier geluk en bescherming van de geesten afdwingen. ‘ You think we crazy, no?’ Zij en heel veel sekswerkers komen nog altijd uit Isan, een achtergestelde landelijke provincie in het noorden van Thailand. Ik ontmoet hier dochters van kleine rijst- of jasmijnboeren en van kippen- of buffelkwekers. Maar dat betekent lang niet dat ze allemaal rechtstreeks van het veld naar de seksindustrie zijn overgestapt. De meesten doorliepen een tussenstap in de grootstad.
Dat heeft veel te maken met de omslag die het land realiseerde in de jaren zestig. De mechanisering van de landbouw werkte ontwrichtend voor de talloze kleine boerenbedrijven. De overblijvende arbeidsplaatsen werden vooral ingenomen door mannen, de vrouwen moesten het stellen met laagbetaalde fabrieksjobs in de steden. De sociale controle viel weg, en een deel van hen zag sekswerk als een manier om financieel hogerop te komen. De gemiddelde sekswerkster die ik spreek, heeft eerst, soms jarenlang, andere jobs gedaan in binnen- of buitenland. Masseuse Tutu, bijvoorbeeld. ‘Ik verdroeg de geur van buffelstront niet’, grapt ze op de drempel van haar salon in Pattaya. ‘Na jobs in Bangkok werkte ik zeven jaar op een vissersboot in Noorwegen.’ Ze staaft haar verhaal met foto’s waarop ze bij -15 graden in een visserspak wolkjes staat te ademen. ‘Daarna had ik een ongeluk met de motor. Ik kreeg een metalen staaf in mijn onderbeen, kan niet lang meer rechtop staan. Na een tijd zette ik de stap naar de boemboemmassage.’
Zo spreek ik ook met Han, Maya en Will, om er maar enkelen te noemen. Stuk voor stuk komen ze uit Isan of andere noordelijke provincies. Vóór hun sekswerk in beer bars of massagesalons waren ze boekhoudster, onderwijzeres of caddiedraagster in een golfclub.
De profielen van de sekswerkers lopen erg uiteen, ook qua leeftijd. In de op toeristen gerichte sector zijn twintigers en vroege dertigers in de meerderheid. Daarbuiten staat er geen grens op, en tref je veel vrouwen aan die het beroep op hun veertigste, zelfs hun zestigste blijven uitoefenen. Het cliché van de dikke, oude Duitser die op de zeepromenade van Pattaya ongestoord met een kind aan de hand wandelt, behoort gelukkig tot het verleden. Toch zeker in Thailand. Sinds 1996 wordt kinderprostitutie er dankzij verstrengde wetgeving harder aangepakt. Al heb je wél de verdoken realiteit van 15- tot 18-jarige sekswerksters, die vaak al moeder zijn.
Wat deze sekswerkers bindt, is hun streven naar een hoger inkomen. Prostitutie is voor hen geen dwang, wel een gevolg van een grote sociaaleconomische scheefgroei. De Thaise sociale zekerheid is lachwekkend. Op de Belgische ambassade geven mijn Thaise disgenoten me betrouwbare cijfers. Het minimumloon bedraagt hier omgerekend zo’n 280 euro per maand. De werkloosheidssteun blijft hangen op 90 euro, met een maximumduur van zes maanden. Het hoogste pensioen is ook 280 euro. Zestigplussers die geen recht op pensioen hebben, ontvangen een vervangingsinkomen van 20 euro. Voor elk decennium dat ze nadien langer leven, komt daar 3 euro bij. Pas nu beginnen ze in Thailand met kindergeld: slechts 20 euro per maand, gedurende twee jaar. Iemand die afstudeert in het hoger onderwijs en ambtenaar wordt, begint met een maandsalaris van 450 euro. Dat is net genoeg om in Bangkok te overleven. Een hoge bediende van het nationale petroleumbedrijf Limited strijkt 1500 euro op. Naar Thaise maatstaven is dat een toploon.
Je kunt altijd een klacht indienen voor verkrachting, maar zal die aanvaard worden? Je beroep is illegaal.
Het zegt veel over de sekswerkers die ik ontmoet. Zij verdienen met gemak twee tot tien keer het minimumloon. Maya, de ex-onderwijzeres die nu bedreven is in zeepmassages, stelt het zo: ‘Dit bevalt me wel, voorlopig. Not the soapy, but the money. ‘ Is het dan geen heel fysieke job, om met je hele lijf een man te masseren, vraag ik. ‘Ik doe het gemiddeld drie keer per dag’, zegt ze. En zo zet ze met een maandloon van 2250 euro Limited voor schut.
Gebroken relaties
In de broeierige sfeer van het immense agogobarcomplex van Nana Plaza in Bangkok hang ik met danseres Hannie tijdens haar pauze over de balustrade van de eerste verdieping. Ze lijkt me niet uit op een fooi of op medelijden. Ze vertelt het me gewoon, dat ze elke maand een klein minimumloon opstuurt voor de zorg van haar tienjarige zoon en haar mentaal gehandicapte vader. De Thaise sekswerksector geeft niet enkel een substantieel inkomen aan de betrokkenen, hij fungeert ook als herverdelingsmechanisme van geldstromen van stedelijke naar achtergestelde rurale gebieden. Dat compenseert armoede en het gebrek aan een sociaal vangnet.
Dan rijst de vraag: wat doe je als geldgebrek mensen naar de prostitutie leidt? Leg je eerst de vraagzijde droog door de klanten te bestraffen, en oefen je daarna druk uit op de Thaise overheid om een sterker gelijkekansenbeleid uit te werken? Of kies je voor een ander spoor, en ijver je gelijktijdig voor meer economische kansen én voor een betere rechtspositie van de sekswerkers?
Dat laatste is het standpunt van Borislav Gerasimov. Hij werkt voor de Global Alliance against Trafficking in Women (GAATW), een ngo die onder meer in Thailand nieuwe prostitutiewetgeving bekendmaakt onder lokale organisaties. ‘Voor ons is sekswerk niet ideaal, maar het is doorgaans wel de beste optie’, vertelt hij. ‘Wij gaan niet mee in de eenzijdige benadering van mensenhandel. Creëer betere kansen voor vrouwen, en maak de uitoefening van sekswerk intussen zo veilig mogelijk.’
Natuurlijk zie ik ook tristesse. Een freelance-sekswerkster wordt tijdens het biljarten met mij zo dronken dat ik werkelijk alles met haar zou kunnen doen, mocht ik een klant en malafide zijn. Ik help haar uit de beer bar en regel voor haar een taxi. Haar controleverlies herinnert eraan dat sekswerk altijd risicovol is. Maar hoewel het aardig uit de hand kan lopen, durf ik enkele bevindingen te veralgemenen. Dat Thaise sekswerkers zomaar voor een habbekrats te koop zijn voor kapitaalkrachtige toeristen, klopt bijvoorbeeld niet. Dat suggereert onmacht. Doorgaans zitten ze niet in zó’n zwakke financiële positie dat ze zomaar elke klant zouden moeten aanvaarden. In veel massagesalons ontbreekt keuzevrijheid, maar elders screenen sekswerkers naar hartenlust mannen op basis van uiterlijk, leeftijd, uitstraling en huidskleur. Indiërs zijn, bijvoorbeeld, niet populair. ‘ They smelling‘, zo klinkt het. Of: ‘ Too much discount.’
Het sociaal-economische onevenwicht in de Thaise samenleving verklaart niet alles. Ook genderongelijkheid speelt een rol in de keuze voor sekswerk. Liz Hilton, woordvoerster van het breed uitgebouwde Thaise sekswerkerscollectief Empower Foundation, legt het uit: ‘Zowel de zoon als de dochter hoort in te staan voor de zorg van de ouders, maar in de praktijk is de last voor de vrouw een stuk groter. Zeker in de context van een stukgelopen huwelijk. Zodra de man zijn geluk elders beproeft, neemt de vrouw heel vaak de opvoeding van de kinderen op zich. Als je dan weinig inkomen hebt, kan sekswerk een oplossing zijn. Meestal niet met volle overtuiging, maar noodzakelijk voor een beter leven.’
De impact van gebroken relaties is goed gedocumenteerd. Het keert terug in 80 procent van mijn gesprekken met sekswerksters. Vent weg, lui, aan de drank of gokverslaafd en de vrouw draait op voor de kinderen. Masseuse Nathy is 38 jaar. Tot haar 31e werkte ze in de fabriek. Daarna verzamelde ze een hoopje massagediploma’s, trok naar een spa in Kazachstan, vond daar zeven klanten per dag te veel, schakelde vervolgens over op sekswerk in Isan en komt nu een maand proeven van Pattaya. Ze staat alleen in voor haar zieke moeder en voor een dochter van 19 die verpleegkunde studeert.
Eigen baas
Als sekswerksters zoiets vertellen, doen ze nooit zielig over hun zorgen, integendeel. De gemiddelde vrouw straalt trots uit en ziet er bovendien relatief goed en gezond uit. Ondanks de sociale ongelijkheden maken de meesten weloverwogen en voldoende zelfstandige keuzes.
Dat begint bij het zoeken van de werkplek. Soms sturen bazen van grote agogo’s en massagehuizen nog agenten uit om op het platteland vrouwen warm te maken met vacatures. Maar doorgaans vinden de vrouwen met smartphones en via een netwerk van vrienden en vriendinnen zelf hun weg naar de seksindustrie. Tenminste, dat geldt voor de Thaise sekswerkers. Vrouwen uit de buurlanden betalen nog dikwijls derden om de grens over te steken.
Zodra ze op de werkplek zijn, evalueren de sekswerkers wat het beste bij hen past. Ik vat post in een openlucht beer bar langs de gigantische autoriool van Sukhumvit Road in Bangkok. Ik geef Nhum niet meer dan 20 jaar. Met een enorm decolleté kruipt ze op de hoge kruk en legt ze me met een lady drink het systeem van de bar uit. ‘De helft van de drankjes gaat naar mij’, vertelt Nhum. ‘De klant die daarna op hotel wil, vergoedt eerst de bar met 20 euro, en betaalt mij nadien 60 euro voor een short time, een uur dus.’ ‘Dat is toch net hetzelfde als in de agogo’s?’ vraag ik verwonderd. ‘Ja, maar daar zijn te veel regels. En vooral, in de beer bar hoef je je niet voor een publiek te etaleren. Het gaat er gemoedelijker toe. Je praat met mensen van over de hele wereld. En je biljart veel.’ Een oudere collega treedt haar bij. ‘Qua leeftijd zit ik op mijn grens. In de Bangkokse agogo’s van Soi Cowboy zou ik nog welkom zijn, maar niet meer in die van Nana Plaza. Bovendien ben ík het die in de beer bar de klant uitkiest.’
Op dezelfde manier hebben ook de agogovrouwen en -transgenders hun logica. Want je moet het maar kunnen: elke avond dansen in het lawaai, veel meer drankconsumptie, schaamtegevoelens overwinnen en de overweldigende aandacht trotseren van de toeristen op de tribunes. Maar deze kant van de branche biedt ook voordelen. Het accent ligt er op lichaamstaal, minder op verbale vaardigheden om met klanten om te gaan. Hogere verdiensten en graag dansen zouden ook een rol spelen. Of: ‘Kijk naar mijn handen. Ik ben te mager. Wat zou ik in de massagesector met zwaardere lichamen aanvangen?’
Sekswerk is niet ideaal, maar het is doorgaans de beste optie.
Rust vind je in Beer Garden, een monument in Bangkok. Dit is de plaats waar freelance-sekswerksters toeristen aan de haak slaan onder een enorm dak van golfplaten. Vaak combineren ze sekswerk met andere jobs. Hier zijn geen bindende regels, in tegenstelling tot in de beer bars. De vrouwen bezorgen de baas de nodige klandizie, maar verder hoeft noch de klant noch de sekswerkster de café-eigenaar te vergoeden. Interacties met klanten beginnen altijd met een niet opdringerig blikkenspel. ‘Hier kan ik de mannen met aftastende gesprekken rustig benaderen’, zegt Nike (33). ‘Je hebt een strong mind nodig voor dit vak. Ik kan niet zomaar met de eerste de beste naar bed. De klant moet me eerst een goed gevoel geven. Pas dan denk ik aan geld.’
Zo hanteren sekswerkers tal van criteria in hun zoektocht naar de juiste werkplek. Het verklaart ook het grote verloop. Welke plaats is het veiligst? Waar vind ik anonimiteit of de beste financiële voorwaarden? Waar ontmoet ik de klanten die het best op mij zijn afgestemd? Want, zo legt Nike uit, ‘Arabieren vinden me niet mooi omdat ik te slank ben. Thaise mannen zijn lui en hebben geen geld. Voor Japanners en Chinezen ben ik te bruin. En dus zijn westerlingen mijn uitverkorenen.’
Illegaal
Als gedwongen prostitutie niet het probleem is, wat is het dan wel? Het zal de gemiddelde (Belgische) toerist verbazen, maar seks verkopen is in Thailand illegaal. Tot in 1996 konden sekswerkers tot drie jaar lang worden opgesloten voor heropvoeding en rehabilitatie. Sinds de herziening van de strafwet kan dat in theorie nog maar één maand, en loop je het risico van een boete van 1000 bath (30 euro). Liz Hilton van Empower Foundation schiet in een kramp. ‘Ik gruwel als mensen zeggen dat sekswerk getolereerd wordt. Tolereren betekent dat je sekswerkers met rust laat. Het is juister om te zeggen dat de autoriteiten er flexibel mee omgaan maar toeslaan wanneer het hen uitkomt. Jaarlijks worden er 5000 sekswerkers gearresteerd en beboet. Die boete impliceert ook een strafblad, wegens schending van de Prostitution Act. En die interventies gebeuren totaal willekeurig. Nu eens gaat het om een massagehuis, dan weer om een agogo.’ Hoe valt dat dan te rijmen met de relaxte sfeer die ik onder de sekswerkers observeer? ‘Simpel: via de baas betalen ze smeergeld.’
De strafwet opent de deur voor tal van wanpraktijken. Een corrupte politie verrijkt zich met steekpenningen. Binnenvallen in sekswerkbedrijven kan zonder een bevelschrift van een onderzoeksrechter. Condoombezit wordt als bewijs van prostitutie beschouwd. Illegale buitenlandse sekswerkers worden opgesloten in heropvoedingshuizen en daarna gedeporteerd. Als men een echt slachtoffer van mensenhandel vindt, dan kunnen de andere sekswerkcollega’s als getuigen worden vastgehouden. En bovenal maakt de opname in de strafwet het sekswerkers erg moeilijk om een klacht in te dienen bij arbeidsconflicten of fysiek geweld. ‘Je kunt altijd een klacht indienen voor verkrachting’, preciseert Liz Hilton. ‘Maar de kans is reëel dat de politie die niet zal aannemen omdat je een illegaal beroep uitoefent.’
Het andere grote probleem zijn de lamentabele arbeidscondities. De meeste werkplekken staan ingeschreven onder de amusementssector en zijn perfect legaal, zolang er geen seks wordt verkocht. Maar het Thaise arbeidsrecht is er niet van tel. In de agogo’s heb je te veel decibels, geen nooduitgangen, geen aparte toiletten voor klanten en sekswerkers, en onvoldoende wettelijke rustdagen. Een danseres die haar been breekt op de verplichte hoge hakken, draait zelf op voor de gevolgen. Veel agogo’s zullen wel een basisloon geven, maar vaak ligt dat onder het minimumloon. Salarisafhoudingen zijn schering en inslag voor van alles en nog wat: te laat komen, de drankquota niet halen, te laat zijn met de verplichte medische controles. ‘Op al die punten zou de toepassing van het arbeidsrecht de situatie kunnen verbeteren’, zegt Hilton. ‘De jobvoldoening blijft hoog vanwege het hoge inkomen. Maar feit is dat de verpletterende meerderheid van de sekswerkers in onaanvaardbare, uitbuitende omstandigheden werkt. Dan is er maar één conclusie: vervang de politie-interventies door de arbeidsinspectie.’
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
