De moord op Frans-Ferdinand van Oostenrijk was de aanleiding van de oorlog tussen Oostenrijk-Hongarije en Servië. waaruit dan weer de Eerste Wereldoorlog vloeide.
De politieke moord is een fenomeen van alle tijden – van gisteren en vandaag, en helaas ook van morgen. Want macht doet iets met een mens: als gewone politieke middelen niet meer volstaan, wordt de strijd om de macht dan ook beslist met de loop van een geweer, of het lemmet van een mes. Deze zomer blikken we terug op de meest markante politieke moorden en aanslagen uit de geschiedenis.
Het Servische succes in de Balkanoorlogen had het nationale gevoel gesterkt van hun volksgenoten in Bosnië-Herzegovina, een provincie die de Oostenrijkers op het Ottomaanse Rijk hadden veroverd en in 1908 aangehecht bij de Dubbelmonarchie. Het was dan ook in een politiek geladen atmosfeer dat kroonprins Frans Ferdinand samen met zijn echtgenote Sophie Chotek in juni 1914 naar Bosnië was gereisd om er de zomermanoeuvres van het Oostenrijkse leger bij te wonen. Om de Serviërs duidelijk te maken dat ze niet moesten rekenen op gebiedsuitbreiding in Bosnië liet de Oostenrijkse regering de kroonprins na afloop van de militaire oefeningen een officieel bezoek aan de hoofdstad Sarajevo brengen. Van Frans Ferdinand werd verteld dat hij in tegenstelling tot zijn oom, keizer Frans Jozef, sympathie had voor het autonomiestreven van de Slavische volkeren binnen de Dubbelmonarchie.
Zes Servische nationalisten, allen lid van de organisatie De Zwarte Hand, waren naar Sarajevo gekomen om een aanslag op de kroonprins te plegen. Ze hadden zich verspreid over het parcours dat de autostoet zou volgen. Rond kwart over tien kwam de rij van zes wagens in de buurt van het politiebureau waar Nedeljko Cabrinovic zich had opgesteld. Hij gooide een granaat naar de eerste auto met daarin de kroonprins en zijn vrouw. Het tuig ontplofte echter pas na tien seconden, onder de vierde wagen. Twee inzittenden en enkele omstaanders raakten lichtgewond.
In volle vaart reed de stoet verder naar het stadhuis, waar de officiële ontvangst probleemloos verliep. Daar werd besloten om voor de rest van het bezoek een andere route te kiezen, maar de enige persoon in het gezelschap die daarvan niet op de hoogte werd gesteld, was de chauffeur van de wagen van de kroonprins. Toen het duidelijk werd dat de man de oorspronkelijke route was ingeslagen, werd het voertuig tot staan gebracht om het te laten omkeren. Dat manoeuvre nam enige tijd in beslag.
Europa was geschokt door de aanslag, maar dacht voorlopig alleen maar aan de twee slachtoffers, niet aan mogelijke andere gevolgen.
Gavrilo Princip, de tweede samenzweerder die na de mislukte aanslag was weggevlucht en doelloos door de stad had gezworven, bevond zich nu tot zijn grote verbazing vlak bij de stilstaande wagen van Frans Ferdinand. Eenmaal over zijn verbazing heen reageerde hij door twee keer op het echtpaar te vuren. Het eerste schot trof de kroonprins in het hoofd, het tweede zijn echtgenote in de buik. Frans Ferdinand was op slag dood, gravin Chotek stierf op weg naar het ziekenhuis.
Princip werd onmiddellijk overmeesterd door de omstaanders en gearresteerd. Uit het onderzoek bleek dat hij in verbinding stond met nationalistische kringen in Servië. Omdat hij op het ogenblik van de aanslag nog geen eenentwintig jaar oud was, werd hij niet ter dood veroordeeld. Hij kreeg een celstraf van twintig jaar en stierf aan het einde van de oorlog in een Boheemse gevangenis.
Europa was geschokt door de aanslag, maar dacht voorlopig alleen maar aan de twee slachtoffers, niet aan mogelijke andere gevolgen. Iedereen vond dat de Servische regering mee verantwoordelijk was voor de aanslag en dus voor genoegdoening moest zorgen.
Dit artikel verscheen eerder in Knack Historia: 150 politieke moorden en aanslagen. Hier te koop
De politieke moordzomer
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
