‘De parallelle realiteit rond een onafhankelijk Catalonië is ronduit hallucinant’

‘Zowel de Spaanse als de Catalaanse regering dragen een verpletterende verantwoordelijkheid in de misschien wel nooit meer te genezen fractuur in het land’, schrijft student Hannah Decavel.

Het doen en laten van de Spaanse regering tijdens en na het Catalaans referendum is verwerpelijk en een democratische staat onwaardig. Vanuit Europese hoek had dit beslist harder bekritiseerd moeten worden. Niet alleen het exuberante politieoptreden, waarbij met 900 gewonden al bij al slechts 4% van de stemlokalen gesloten konden worden (van zinloos geweld gesproken), maar ook de duidelijke censuur op de openbare omroep, de halsstarrige weigering tot elke vorm van dialoog, en het inzetten op ‘de rechtstaat’ door een partij die zelf van miljoenencorruptie verdacht wordt, is de schaamte voorbij.

Is dit nu echt de manier waarop Mariano Rajoy wil tonen hoe graag hij Catalonië bij Spanje wil? Het legt de Partido Popular mogelijk geen windeieren – electoraal kan zij met deze aanpak winnen. Toch lijkt het mij niet onwaarschijnlijk dat zij zich voor tientallen jaren zal moeten afvragen ten koste van wát ze die steun heeft binnengehaald.

Feiten

Het mag onderhand wel duidelijk zijn dat het optreden van de Spaanse regering wonderwel in het kraam van de Catalanen past. Want hoewel de feiten zich niet in het voordeel van de Catalaanse onafhankelijkheid uitspreken, zijn ze er toch in geslaagd zowel binnen- als buitenland te doen geloven dat dit wel zo is.

De geconfisceerde stembiljetten buiten beschouwing gelaten heeft het referendum namelijk nog een legitimiteitsprobleem: wegens het platleggen van internet in de stemlokalen door de centrale regering, konden mensen immers meermaals stemmen (tot vijf keer toe); bovendien konden ook mensen die niet in Catalonië ingeschreven zijn stemmen – niemand kon dat controleren. Hoe kan dan enige reële waarde gegeven worden aan de uitslag?

Maar zelfs als we de pas vrijdag vrijgegeven officiële resultaten willen interpreteren, dan heeft in totaal 38,4% van de stemgerechtigden vóór gestemd. De overigen hebben tegen, blanco of niet gestemd. Het resultaat levert absoluut een geldig mandaat op om van Spanje hervormingen of dialoog te eisen, maar op deze basis eenzijdig de onafhankelijkheid uitroepen lijkt me onverantwoordelijk. Hoe ‘democratisch’ is een eenzijdige onafhankelijkheidsverklaring als niemand kan garanderen dat de meerderheid van de Catalanen voorstander is, en de cijfers eerder het omgekeerde suggereren?

Hallucinant

De parallelle realiteit die el govern de laatste dagen rond die onafhankelijkheidsverklaring gecreëerd heeft is ronduit hallucinant. Zo hebben op iets meer dan 24 uur tijd de twee grootste Catalaanse banken, Sabadell en La Caixa en grote bedrijven als Gas Natural of Freixenet, hun hoofdzetel van Catalonië naar Spanje verhuisd, uit angst buiten de Europese Unie te vallen – toch blijft Oriol Junqueras, Catalaans minister van Economie, verdedigen dat er zich geen ‘vlucht van bedrijven’ voordoet. Wie kan dit nog serieus nemen? Het blind nationalisme van de Catalaanse regering, en het gestuntel en de improvisatie waartoe het zich sinds het referendum verleidt, doen vrezen voor een waar debacle, waarvan de Catalanen zelf de eerste slachtoffers zullen worden.

Als zij in het buitenland dan toch op redelijk wat steun kunnen rekenen, dan is dat vooral te danken aan een gewiekste communicatiestrategie. Er wordt bijvoorbeeld wel eens vergeten dat de Mossos de Esquadra, op bevel van de partij van Carles Puigdemont, tijdens de protesten van de Indignados in 2011 en de algemene staking van 2012 zeer gelijkaardige vormen van geweld heeft gebruikt, tegen in essentie vreedzame betogers. Dat had meer dan honderd gewonden en even gruwelijke beelden tot gevolg. Een ander voorbeeld: dinsdag werd gestaakt om het politiegeweld aan te klagen, maar de Catalaanse regering beloofde de stakers de dag uit te betalen – zo krijg je natuurlijk snel veel steun.

Het mag ook vermeld worden dat de berichtgeving van de independentistas op zijn minst bedenkelijk is, en soms sterk naar manipulatie neigt. Het gaat dan niet persé over de vele gemanipuleerde beelden die over het politiegeweld van laatste zondag zijn opgedoken, maar eerder over het jarenlange eenzijdige gebruik van de onafhankelijkheidsretoriek via gesubsidieerde media. Het is bekend dat de Catalaanse omroep tv3 de spreekbuis is van het Espanya ens roba (Spanje besteelt ons) – nieuws en andere programma’s worden op systematische wijze beinvloed. Met kinderboeken over de onafhankelijkheidsstrijd dringt deze ook het onderwijs binnen; indoctrinatie is daarmee niet ver af.

Fractuur

Op deze manier dragen beide regeringen, zowel de Spaanse als de Catalaanse, een verpletterende verantwoordelijkheid in de misschien wel nooit meer te genezen fractuur die in dit land – of deze landen, zo u wil – groeiende is. Een eerste niet te overbruggen breuk lijkt zich gevormd te hebben tussen de Catalanen van het Sí en van het No.

Daarnaast is het water tussen Spanje en Catalonië nog nooit zo diep geweest. In Catalonië worden politieagenten en hun families, politici en zelfs journalisten op straat uitgejouwd en beledigd. In Spanje circuleren lijsten met Catalaanse producten die men kan boycotten. Het politiek conflict dringt de huiskamers binnen, en dat is reden genoeg om ongerust te zijn.

Velen van de buren in mijn appartementsblok hebben hun Spaanse vlaggen, die sinds het laatste Europees kampioenschap voetbal in de kast lagen, weer bovengehaald. Die blijven vast nog een tijdje hangen. Een alledaags maar veelzeggend symbool van een mislukt beleid.

Hannah Decavel studeerde Europese politiek aan de KU Leuven, en studeert nu Spaanse geschiedenis in Spanje. Ze woont en werkt al zeven jaar in Alicante.