Mark Meadows, de laatste stafchef van president Donald Trump, is ineens de spilfiguur geworden in het onderzoek naar de bestorming van het Capitool op 6 januari. Eerst zou hij meewerken en stuurde hij een massa verrassend onthullend materiaal door. Intussen weigert hij elke samenwerking. Dat kan hem een gevangenisstraf opleveren.
De Commissie van het Huis van Afgevaardigden die de bestorming van het Capitool onderzoekt, kampt van bij de oprichting met problemen. De Republikeinse leiding van het Huis wilde een aantal sympathisanten van de bestormers in de Commissie laten opnemen, wat voor de Democraten onaanvaardbaar was. Even leek het een louter Democratische Commissie te zullen worden, maar door de toetreding van twee prominente, gewichtige anti-Trump Republikeinen, Liz Cheney en Adam Kinzinger, werd dat gevaar enigszins ontweken, al weegt de Commissie nog altijd door in Democratische richting.
Sinds de oprichting probeert men zoveel mogelijk informatie te vergaren over het gedrag van de toenmalige president op de dag van en in de aanloop naar de bestorming. Daarvoor wil men getuigen uit zijn entourage en liefst uiteindelijk Trump zelf ondervragen, maar ook dat gaat niet vanzelf. De Commissie kan dan wel getuigen dagvaarden, maar de interessantste figuren verzetten zich tegen hun oproeping. Ze maken onder meer gebruik van wat heet executive privilege (privilege van geheimhouding). Dat privilege geldt voor de president en mensen rond hem. Of ze dat echt nog kunnen inroepen eens de president niet langer in functie is, wordt betwist, en wie wel of niet onder dat privilege valt, is een even open vraag.
Steve Bannon, de vroegere campagneleider van Trump en diens ‘ideoloog’ in de eerste zes maanden van zijn presidentschap, had al jaren geen officiële functie meer toen hij op basis van ‘executive privilege’ weigerde te getuigen voor de Commissie. De Commissie stelde hem in gebreke en het ministerie van Justitie begon een gerechtelijke procedure. Bannon wacht nu op een proces en eventueel een strafmaat.
Het mysterie Meadows
Mark Meadows (62), de laatste stafchef van president Trump, zit in een heel andere categorie. Als het ‘executive privilege’ bestaat in het geval van een ex-president, dan valt Meadows er bijna zeker onder. Hij was als stafchef de ‘poortwachter’ van de president, zijn naaste medewerker. Daarom wekte het verwondering dat Meadows in eerste instantie zijn medewerking had toegezegd aan de Commissie. Hij droeg een stapel documenten over, om en bij 9.000 documenten in totaal. Men dacht: hij geeft het klein grut vrij, werkt pro forma mee en zal gaan dwarsliggen eens belangrijker materiaal wordt geëist. Maar zo ging het niet helemaal. Ineens bedacht hij zich en weigerde alle verdere medewerking. Hij weigerde ook te getuigen over het materiaal dat hijzelf had overgedragen. Deze obstructie kan ook hem eventueel een gevangenisstraf opleveren. De Commissie heeft hem in elk geval in gebreke gesteld en het ministerie van Justitie kan nu beslissen hem te vervolgen (of niet).
‘De wet geldt ondanks Donald Trumps driftbuien’
Wat was er gebeurd tussen de dagen van medewerking en de harde weigering? Meadows had zijn memoires uitgebracht, The Chief’s Chief. Het boek plaatst zijn vroegere baas op een ereschavot, maar tussendoor liet Meadows enkele voor Trump niet zo plezante details glippen. Zo beschreef hij in enig detail de door covid geplaagde president (hij kon nauwelijks op zijn benen staan en wat zo mogelijk erger was: zijn haar was een warboel). Hij meldde ook dat Trump net voor hij op 29 september in debat zou gaan met Joe Biden positief was getest en daar geen melding van had gemaakt. Er was op die positieve test ook een negatieve test gevolgd en het had een vals-positieve test kunnen zijn. Evenwel: enkele dagen later, op 2 oktober, was de president onmiskenbaar positief en doodziek – veel zieker dan Meadows op het moment zelf aangaf.
Die onthullingen vielen niet goed bij Trump, vooral niet de beschrijving van zijn verwarde haardos in de slaapkamer van de zieke. Hij wees zijn gewezen stafchef publiekelijk en privé terecht. Waarna Meadows de versie van zijn boek grotendeels inslikte, en dus ook zijn medewerking aan de Commissie opzegde. Jamie Raskin, een Democratisch lid van de Commissie, gaf deze versie aan The New Yorker: ‘Velen hebben gespeculeerd dat het omwille van de tegenwind van Donald Trump is’ (dat Meadows niet langer wil getuigen voor de Commissie). Maar voegde Raskin toe: ‘De wet geldt ondanks Donald Trumps driftbuien’.
Het is de vraag of er niet meer strategie achter de acties van Meadows schuilgaat. Want ineens bleek dat het materiaal dat hij al had doorgespeeld behoorlijk explosief was. Door zijn medewerking op te zeggen kan hij doen alsof hij stoer de lijn Trump verdedigt en bereid is een eventuele gevangenisstraf voor zijn oude baas te trotseren. Tegenover de niet-Trumpiaanse buitenwacht kan hij argumenteren dat hij het onderzoek van de Commissie heeft vooruitgeholpen door voordien onbekend materiaal beschikbaar te maken.
In het verleden mikte Meadows wel nog op twee paarden. Zo was hij het volgens meerdere bronnen in de periode voor 6 januari zowel eens met Donald Trump, die de verkiezingsuitslag wou tegenhouden in het Congres, als met vicepresident Mike Pence, die als Senaatsvoorzitter de verkiezingsuitslag juist wou bekrachtigen. Afhankelijk van zijn gesprekspartner verdedigde Meadows zelf de uiteenlopende standpunten.
Onthullende sms’jes
Meadows bewandelt hoe dan ook een moeilijk pad. In hoeverre kan hij laattijdig ‘executive privilege’ inroepen nu hij al openheid bood voor een -wordt verondersteld- lucratief boekcontract en duizenden blijkbaar niet geprivilegieerde documenten doorstuurde naar de Commissie?
In afwachting dat zijn juridische situatie duidelijk wordt, gaf de Commissie al enkele van de documenten vrij die Meadows overmaakte. Het gaat onder meer om sms’jes die hij via twee telefoons uitstuurde en ontving.
Ze tonen dat de president, of toch de stafchef die in principe zijn zijde niet verlaat, helemaal op de hoogte was van wat er in het Capitool aan de gang was. Als ze dat al niet via rechtstreekse tv-uitzendingen vernamen, konden ze het opmaken uit de tientallen berichten van verkozenen, doorgaans medestanders, die Trump smeekten om in te grijpen.
Commissielid Liz Cheney maakte een serie van de berichten bekend.
‘Er is een gewapende confrontatie aan de ingang van het Huis’ (van Afgevaardigden), schreef de ene.
‘We zijn allen hulpeloos’, klaagde een andere.
‘POTUS needs to calm this shit down,’ maande een derde, waarbij POTUS staat voor ‘president of the United States.
Cheney noemde af en toe ook namen. Niet alleen parlementsleden smeekten Meadows en Trump via sms om actie. Ook coryfeeën van rechtse nieuws- en opiniezender Fox News probeerden Trump tot een ingreep te bewegen.
‘Hey Mark’, sms’te Fox-boegbeeld en Trump-intimus Laura Ingraham, ‘de president moet de mensen in het Capitool zeggen dat ze naar huis moeten gaan… dit schaadt ons allen… hij vernietigt zijn erfenis’.
Een andere Fox-ster, Brian Kilmeade van de ochtendshows, schreef: ‘Haal hem alsjeblief voor tv. Vernietigt alles wat je verwezenlijkt hebt.’
Sean Hannity, de grootste Foxvriend van Trump, reageerde ongedurig: ‘Kan hij een verklaring afleggen? Mensen vragen het Capitool te verlaten?’
Dezelfde Fox-figuren deden in het publiek heel andere uitspraken, waarbij Ingraham zonder bewijs tenminste een deel van de schuld voor de ongeregeldheden in de schoenen van het linkse Antifa probeerde te schuiven. De lijn bij de Fox-commentatoren was: dit valt wel mee, het is misschien ongeregeld, maar het is bij verre geen opstand en minder erg dan wat gebeurt tijdens manifestaties van Black Lives Matter.
‘187 minuten van opperst plichtsverzuim’
Intrigerend genoeg was ook zoon Donald Trump Junior bij degenen die Meadows sms’ten om pa Donald op andere gedachten te brengen. ‘Hij moet deze shit onmiddellijk veroordelen’, aldus Junior, in het midden van de bestorming. Een vorige verklaring, waarin president Trump opriep tot respect voor de politie van het Capitool, ‘is niet genoeg’, aldus Donald Junior. Sommigen vroegen zich na publicatie van deze sms-serie af of Junior het telefoonnummer van zijn vader niet heeft dan wel dat hij een rechtstreekse confrontatie met zijn pa niet aandurfde.
‘Ik doe mijn uiterste best’, antwoordde Meadows, ‘Ik ben het ermee eens.’
Junior bleef Meadows maar met berichten bestoken: ‘Hij moet een toespraak houden in het Oval Office. Hij moet nu leiding geven. Dit is te ver gegaan en uit de hand gelopen’.
Liz Cheney, die op de politieke lijn zit van haar neoconservatieve vader Dick Cheney, hekelde in haar toespraak ‘de 187 minuten van opperst plichtsverzuim’ die president Trump op 6 januari tentoonspreidde, een periode van 187 minuten waarin de president niet handelde, of toch niet om de bestorming te stoppen.
Meadows, mededader en/of overlever?
Het hoeft niet te verwonderen dat Meadows de belangstelling van de Commissie trekt. Hij was op alle fronten actief.
Hij deelde samenzweringstheorieën. Hij werd door parlementsleden op de hoogte gesteld van manieren om de verkiezingsuitslag te omzeilen (blijkt uit de sms’jes). Hij had volop kennis van de pogingen van de president om plaatselijke verkiezingsuitslagen te veranderen. Het meest bekende voorbeeld vond plaats in de staat Georgia, waar Trump op 2 januari de Republikeinse verantwoordelijke Brad Raffensperger ertoe probeerde te brengen 13.780 stemmen te vinden zodat de uitslag in de staat in een overwinning voor Trump zou uitdraaien. Meadows was aanwezig en aan de lijn tijdens de telefoongesprek.
Meadows was ook centraal bij pogingen om fraude te ‘vinden’. Het ministerie van Justitie onder Trump had geen enkele reden gevonden om aan te nemen dat er sprake was van significante fraude. Dat kondigde toenmalig minister van Justitie William Barr begin december 2020 aan in een interview dat hijzelf had georganiseerd. Daarop wilde Trump een nieuwe minister van Justitie aanstellen, Jeffrey Clark, die klaarblijkelijk bereid was andere conclusies te trekken.
Clark weigert te getuigen voor de Commissie op basis van het vijfde amendement van de Grondwet, waarbij niemand verplicht kan worden strafbare feiten te bekennen. Meadows toont in de sms’jes die hij vrijgaf dat hij in contact stond met een parlementslid dat samenwerkte met Clark, zo zei Liz Cheney nadat ze de sms’jes had voorgelezen. ‘Meadows heeft geen basis voor zijn weigering hierover te getuigen’.
Er zijn nog andere dingen over Meadows aan het licht gekomen. Hij beloofde in een discussie dat de Nationale Garde op 6 januari aanwezig zou zijn om ‘pro-Trump mensen’ te beschermen. Dezelfde Nationale Garde dook diezelfde dag laattijdig op om het Capitool te verdedigen.
Voor de ene was hij Trumps actiefste medewerker bij diens poging om de verkiezingsuitslag aan te vechten. Gewezen woordvoerster van het Witte Huis onder Trump Stephanie Grisham verschilt daarover van mening, legde ze uit aan The Washington Post. Meadows, die zijn zetel in het Huis van Afgevaardigden had opgegeven om eind 2018 stafchef van Trump te worden, had dat gezien als een stap hogerop. Grisham: ‘Hij had iedereen die het te veel oneens was met Trump de deur zien uitgegooid worden. Ik denk dat hij, liever dan het juiste te doen, alles deed wat hij kon om te overleven’.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier