De nieuwe Barack Obama: Het lof der kleine dingen

2014 is het jaar dat Barack Obama het fantasietje dat hij Washington kan veranderen met de gloed van zijn persoonlijkheid eindelijk laat varen. Veredeld bricoleerwerk is de nieuwe stijl.

VS-president Barack Obama liet zijn gehoor van Congresmannen en senatoren bij het begin van zijn State of the Union-speech al meteen horen hoe laat het is. ‘Als het niet met u gaat, dan maar zonder u’, maakte hij duidelijk. Je kan hem dat niet ten kwade duiden. Het parlement waarmee hij te maken heeft, is van een bijzonder bedenkelijk allooi. En om de dingen maar meteen bij naam te noemen: het zijn in de overgrote meerderheid van de gevallen de Republikeinen waarmee geen land te bezeilen valt.

De anus van een man

Om dat te illustreren: één van de blikvangers in de publieke galerij bij de State of the Union was Phil Robertson. Hij is de ster van de reality-televisieserie ‘Duck Dynasty’, waar hij onlangs een tijdlang geschorst werd (en net niet ontslagen) voor homofobe praat in de media.

In een interview met het blad GQ vergeleek Robertson homoseksualiteit met bestialiteit. “Het lijkt mij dat een vagina aantrekkelijker is dan de anus van een man”, orakelde hij. “Maar hey, de zonde is niet logisch.”

U ziet het al komen: Robertson was de eregast van de Republikeinen. Journalisten in het halfrond zagen de ene na de andere Republikeinse verkozene de galerijen beklimmen om met hem op de foto te gaan.

Anders gesteld: verkondig in de media een hoop spectaculair haatdragende onzin en de Republikeinse partij zet je tijdens het grootste politieke evenement van het jaar neer op de eerste rij. Waarom? Omdat ze uit pure ideologische balorigheid de partij van de neanderthalers geworden is. Wie denkt dat je met dat soort lui op ordentelijke wijze een land kan besturen, is niet goed wijs.

Nul op het rekest

Nadat hij vijf jaar lang door diezelfde Republikeinen gesaboteerd en geblokkeerd is, uitgescholden voor leugenaar, dictator en communist, en nadat zij de VS (en bij uitbreiding de hele wereldeconomie) uit meerdere keren aan de rand van de economische afgrond gebracht hebben, is Obama daar nu ook eindelijk ook zelf achter. Het is te zeggen, we kunnen moeilijk aannemen dat hij dat niet al lang wist. Obama is niet dom. Maar nu heeft hij zichzelf eindelijk zo ver gekregen dat hij het ook luidop zegt.

Het logische gevolg daarvan was een strijdlustige, maar ook behoorlijk zinledige State of the Union. Laten we eerlijk zijn: Obama had bitter weinig te presenteren. Dus recycleerde hij nog maar eens alle dossiers die de Republikeinen de laatste jaren vakkundig afgeblokt hebben: strengere wapenwetten, een hoger minimumloon, immigratiehervorming, de sluiting van Guantánamo. Dat zijn allemaal dingen waarvoor hij eerder al nul op het rekest kreeg. Niets wijst erop dat het nu anders wordt.

Voor de rest was het veredeld bricoleerwerk. Obama kondigde aan dat hij voortaan meer gebruik wil maken van wat heet ‘executive action’. Dat wil zeggen: hij gaat de volheid van zijn presidentiële bevoegdheden aanwenden om zoveel mogelijk maatregelen te nemen waarvoor hij niet de goedkeuring van het parlement nodig heeft.

Dat is leuk, maar een werkgroep hier en een projectje daar is rijkelijk onvoldoende om Amerika te repareren. Als Obama iets wil doen aan de uit de klauwen lopen de ongelijkheid in zijn land, zoals hij stelde, dan zijn daar wel degelijk forse wetgevende initiatieven voor nodig.

Om maar een paar dingen te noemen: hij moet ingrijpen in het kaduke belastingstelsel dat ervoor zorgt dat miljardair Warren Buffett procentueel minder belastingen betaalt dan zijn secretaresse. Of in het kiesstelsel dat toelaat dat de Republikeinse partij zichzelf vanuit de deelstaten heeft gebetonneerd in kiesdistricten waar ze niet bedreigd wordt en dus alleen maar hoeft te luisteren naar haar eigen radicale Tea Party-achterban. En dat diezelfde Republikeinen bijgevolg met haast anderhalf miljoen stemmen minder dan de Democraten toch de meerderheid halen in het Huis van Afgevaardigden en daar komen opdagen met een zootje op obstructie beluste extremisten dat betaald wordt door dezelfde multimiljonairs die alles te winnen hebben bij die scheve fiscaliteit.

Ontoerekeningsvatbaar

Deze State of the Union was het einde van Obama als de man van ‘Hope & change’. Het ziet ernaar uit dat de president zich erbij neergelegd heeft dat er uiteindelijk toch niks verandert.

Zowat de laatste kans daarop heeft Obama afgelopen najaar zelf verknoeid. Na het debacle met de government shutdown en de bijna-wereldcrisis met het schuldplafond zag het er toen naar uit dat Amerika het eindelijk gehad had met het politieke vandalisme van de Republikeinen. Plots leek het erop dat de Democraten bij de tussentijdse parlementsverkiezingen van dit jaar de meerderheid in het Huis van Afgevaardigden binnen handbereik zouden krijgen, waarna er voor de verandering ook eens wat aan beleid gedaan zou kunnen worden.

Dat zou ook gezond zijn voor de Republikeinse partij. Die moet hoogdringend af van haar Tea Party-extremisten. Zoals de afgelopen jaren hebben aangetoond: in een land met een tweepartijenstelsel kom je zwaar in de problemen als één van die twee partijen niet meer toerekeningsvatbaar is. Dat weten de ervaren rotten van de Republikeinse partij overigens zelf ook. Het beste wat hen kan overkomen op termijn, is een fikse verkiezingsnederlaag die een excuus levert voor een interne nacht van de lange messen.

Maar die kans lijkt verkeken en dat heeft Obama aan zichzelf te danken. Op het schuldplafond en de government shutdown volgde namelijk de geflopte lancering van de Obamacare-websites, waar onverzekerde Amerikanen konden intekenen voor een ziektepolis. De problemen met die websites, die aanvankelijk om de haverklap crashten, zodat mensen dagen aan een stuk moesten proberen om een simpele account aan te maken, zijn ondertussen grotendeels verholpen, maar in de perceptie is het kalf verdronken. De meeste Amerikanen zijn hun vertrouwen in Obama’s bestuurlijke capaciteiten kwijt. Dat straalt af op zijn partij en bijgevolg kunnen de Democraten hun hoop om het Huis te heroveren wel opbergen. Sterker nog: als ze niet heel goed uitkijken, spelen ze ook nog de Senaat kwijt.

Beter dan niks

Anders gesteld: het wordt nog drie jaar ploeteren voor Obama. Met zijn bricoleerwerk zal hij wellicht her en der een puntje scoren en misschien valt er zelfs in het parlement nog wel iets uit de boom, maar dat er fundamenteel wat verandert, is bijzonder onwaarschijnlijk.

Dat zag je overigens al bij het begin van deze legislatuur aankomen. Zoals we toen al schreven: zo lang de Republikeinen zich in een positie bevinden om Washington tot stilstand te brengen als ze hun zin niet krijgen, is het beste wat je van Obama kan hopen dat hij het deksel op de pot houdt. Dat is niet elegant, maar het is beter dan niks. Het laatste dat je wil, is namelijk wel een supermacht die bestuurd wordt door lui die met Phil Robertson op de foto willen.