De macht van Trump en zijn kiezers: ‘Hij komt terug. Misschien deze maand al’

Trumpaanhangers in myrtle beach 'zijn volgelingen vormen een sekte.' © Getty Images
Rudi Rotthier

Hoe gaat het met Trumpland, nu Joe Biden president is? Knack-journalist Rudi Rotthier trok door drie naburige staten. Zelfs in de gekantelde staat Georgia, stelt hij vast, is de steun voor de vorige president nog altijd overweldigend. Hoe komt dat? ‘Hij is de enige president die ons begrijpt.’

VERTREKPUNT: MYRTLE BEACH (South Carolina), waar ‘verrader’ Tom Rice uitgespuwd wordt

Horry County, South Carolina. Het toeristische seizoen moet nog beginnen. De roetsjbanen liggen er, als de mist even optrekt, roestig bij.

Hier woont volksvertegenwoordiger Tom Rice (63), een gedegen Republikein die tot op 6 januari resoluut aan de kant van president Donald Trump stond. Hij hielp diens belastingverlagingen uit te tekenen. Hij was zo Trumpgezind dat hij het vertikte een mondmasker te dragen – tot hij zelf ziek werd.

Aan die onbesproken Trumpliefde kwam een einde toen een meute op 6 januari het Capitool bestormde. ‘ Where is the president?‘ tweette Rice toen hij zag dat Trump urenlang geen vinger uitstak om de voor hun leven vrezende parlementsleden te helpen.

Tom Rice uitgespuwd door zijn eigen kiezers omdat hij voor impeachment van trump heeft gestemd.
Tom Rice uitgespuwd door zijn eigen kiezers omdat hij voor impeachment van trump heeft gestemd.© Getty Images

Maar ook na die – naar zijn normen – boze tweet bleef Rice in het gelid. Toen het parlement na de bestorming weer samenkwam, weigerde hij de verkiezingsuitslag in enkele staten te erkennen, precies zoals Trump had gevraagd.

Dat bleek een loos manoeuvre. In de nacht van 6 op 7 januari werd de verkiezing van Joe Biden en zijn vicepresident Kamala Harris wel degelijk bevestigd.

Exact een week na de bestorming, op 13 januari, was Rice een van de tien Republikeinen in het Huis van Afgevaardigden die voor de impeachment van Trump stemden. Dat was zo verwonderlijk dat hem expliciet werd gevraagd of hij zich niet vergist had. ‘Ik zei: ik duwde op de juiste knop’, verklaarde Rice naderhand aan CNN.

‘Overloper!’

Ik hoor Rice tijdens een ’telefonische bijeenkomst’ met zijn kiezers, enkele weken na zijn onverwachte anti-Trumpstem. Officieel is het onderwerp van de bijeenkomst de vaccinatiecampagne in zijn kiesdistrict, maar de deelnemers willen vooral hun hart luchten over zijn stem, die velen beschouwen als een daad van verraad.

Het gesprek blijft al met al beschaafd, misschien omdat medewerkers van Rice selecteren wie het woord krijgt. Maar de frustratie van de kiezers is onmiskenbaar. Voor iedere beller die begrip toont, zijn er minstens twee die Rice verwijten naar het hoofd slingeren. ‘Je bent een overloper!’ zegt iemand. ‘We hebben je verkozen omdat je aan de kant van Trump stond, niet om hem het leven moeilijk te maken’, reageert een ander. En vaak terugkerend: ‘Op mijn stem hoef je nooit meer te rekenen.’

Rice reageert opvallend combattief. ‘Als jullie een volksvertegenwoordiger willen die door het stof gaat voor een bullebak, dan ben ik niet jullie man.’

Het was overduidelijk, betoogt Rice, dat de president de menigte aanspoorde om naar het Capitool te trekken en het parlement te immobiliseren, en dat hij niet ingreep toen het uit de hand liep. ‘Dat gedrag leek me, naar eer en geweten, een afzetting te verantwoorden.’

Wat er in de dagen na de bestorming gebeurde, was ‘zo mogelijk nog erger. Er was een politieagent doodgegaan om ons te beschermen, maar de president vond het niet nodig om de familie te benaderen of de vlag halfstok te laten hangen – dat laatste gebeurde pas met dagen vertraging. Hij maakte echt niet duidelijk aan wiens kant hij stond.’

Rice vertelt dat hij bij stemmingen in het Huis wel vaker denkt: ik had ook anders kunnen stemmen. ‘Maar niet dit keer. Dit keer was ik helemaal overtuigd. Als ik door deze beslissing niet meer verkiesbaar ben, dan is dat maar zo.’

Het betoog maakt niet veel indruk op degenen die naderhand nog mogen reageren. Zij blijven hem bestoken met verwijten.

Het merendeel van de tien Republikeinen in het Huis van Afgevaardigden die voor impeachment stemden, heeft bekendgemaakt dat ze doodsbedreigingen hebben ontvangen. Rice bevestigt noch ontkent dat dit in zijn geval ook zo is, hij raakt het onderwerp niet aan.

Verdeeld

Als ik de volgende dag copartijvoorzitter Dreama Perdue aan de telefoon krijg, citeer ik Rice die ‘naar eer en geweten’ heeft gehandeld. Ze haalt me bijna door de lijn. Zo kwaad maakt zijn geweten haar. ‘Geweten? Geweten! Mensen hebben hem niet voor zijn geweten gekozen. Ze kozen voor hem omdat ze dachten dat hij onze president zou ondersteunen.’

Dus zijn gewetensnood doet er niet toe?

‘Natuurlijk niet. Wat zijn kiezers verwachten is heel simpel: doe wat goed is voor ons district en doe wat goed is voor president Trump. Ik moet je niet vertellen dat dit Trumpgebied is.’

Donald Trump blijft verdeeldheid zaaien bij de republikeinse partij.
Donald Trump blijft verdeeldheid zaaien bij de republikeinse partij.© Getty Images

Ze heeft duizenden telefoontjes beantwoord van boze kiezers. Ze is wat blij dat er zich al tegenkandidaten voor Rice aandienen voor de verkiezingen van 2022. Hij heeft een blaam gekregen van de partij. ‘Hij maakt geen kans op herverkiezing.’ Ze zou hem liever terstond afzetten, maar dat laten de partijstatuten niet toe.

‘Wat hij beweert, is zelfs feitelijk fout. De bestorming van het Capitool begon nog voor de toespraak van de president afgelopen was. En hoe kon de president actie ondernemen tegen de bestorming als hij nog aan het speechen was?’

In de uren na de speech ondernam Trump evenmin iets, werp ik tegen, dat hebben meerdere Republikeinen bevestigd.

‘Dat geloof ik niet. Let op mijn woorden: in de toekomst zal blijken dat hij wel degelijk probeerde te helpen.’

Dat Perdue ‘slechts’ covoorzitster is van de partij in Horry County, het district waar Myrtle Beach toe behoort, heeft ermee te maken dat twee kandidaten met evenveel stemmen eindigden en het bestuur de patstelling niet durfde te doorbreken. Want ook in Horry is de Republikeinse Partij verdeeld: trumpiaans versus klassiek conservatief.

De andere covoorzitter is Ed Carey, en hij denkt over ongeveer alles anders dan Perdue. Hij heeft Rice gefeliciteerd met zijn gewetenskeuze. ‘Ik ben altijd blij als een politicus zijn geweten volgt. Hoe buitengewoon is dat niet, dat een politicus uit overtuiging handelt, ook al kan het hem zijn mandaat kosten?’

Op één punt geeft Carey zijn covoorzitster gelijk: dit is Trumpland, de kans dat Rice herkozen wordt, is niet groot. ‘Veel kiezers waren razend over de impeachmentstem. Ik denk niet dat ze hem snel zullen vergeven.’

Carey is, los van de impeachmentstem, geen fan van Rice omdat hij te veel deel uitmaakt van het establishment, the swamp. Hij zit sinds 2012 in het Huis van Afgevaardigden en is zowat de spreekbuis van de toeristische sector in Myrtle Beach. ‘Hoe raak je om de twee jaar aan vier tot vijf miljoen dollar om campagne te voeren? Dat is geen gezonde toestand.’

De macht van Trump en zijn kiezers: 'Hij komt terug. Misschien deze maand al'

Trump voerde ook campagne tegen the swamp.

‘Ik werk zelf in de bouw. Ik weet dat Trump als ondernemer de kampioen van het establishment was, niet de tegenstander. Hij heeft dat ook als president niets in de weg gelegd. Maar zijn volgelingen geloven hem als hij zegt dat hij the swamp bestreed, ze zijn voor geen argumenten vatbaar. Ze vormen een sekte. Maar op dat punt had Trump gelijk: het systeem moet veranderen, billijker worden voor degenen die geen macht hebben. Alleen was hij de verkeerde persoon om die boodschap te belichamen.’

Ziet Carey onder de Republikeinen een ommezwaai sinds de machtswissel?

‘Geen grote in elk geval. Maar bij sommigen merk ik toch een iets grotere bereidheid om naar het andere kamp te luisteren. Hopelijk zet zich dat door. Want dat was zo funest aan de afgelopen periode: men deed alsof het andere kamp helemaal slecht was, en het eigen kamp helemaal goed. Je hoeft als Republikein niet op Biden te stemmen, maar je moet ten minste kunnen toegeven dat de man enkele goede dingen zal doen. En we moeten dringend ons onderwijs hervormen, zodat mensen niet al de tijd in hun eigen onlinebubbel zitten, maar ook eens een boek lezen of met feiten worden geconfronteerd die hun eigen mening ter discussie stellen.’

EERSTE HALTE: Walhalla (South Carolina) – waar slangen in brievenbussen worden gedropt

De naam was reden genoeg voor een kleine omweg. Walhalla werd opgericht door linkse Duitsers die na de revoluties van 1848 hun land ontvluchtten en hier een paradijsje hoopten te creëren. Intussen is links gedachtegoed ver te zoeken, zelfs in de gezellige koffietent aan de hoofdstraat. Ik zigzag even door de straten en vind tot mijn verbazing in dit plaatsje van goed 4000 inwoners een kantoor van de Democratische Partij. Twee gepensioneerde vrouwen met mondmasker wachten geduldig op belangstellenden. ‘Je hebt geluk’, zegt de oudste, Jody Gaulin, de plaatselijke partijvoorzitster. ‘Tot gisteren waren we gesloten. Alle kantoren in de staat gingen uit voorzorg dicht nadat ons kantoor in Charleston door een vandalenstreek werd getroffen.’

Het gaat de Democraten in de staat niet voor de wind.

‘Je zou er echt wanhopig van worden. We rekenen op nieuwkomers om iets te veranderen. Er verhuizen nogal wat bejaarden naar onze streek, maar ze zijn meestal even conservatief als wie er al woont. Zo schiet het niet op.’

Haar gezellin is ondervoorzitster Andrea Harbin. ‘Ik ben geboren in het noorden, en toen ik hier kwam wonen, besefte ik niet hoe erg het zou zijn.’ Haar zwarte echtgenoot werkte voor het district en werd kort voor zijn pensioen gepromoveerd tot voorman. ‘De volgende dag vonden we een levende slang in de brievenbus. Daarom is Trump hier zo geliefd. Hij aait de bewoners over hun bol. Hij zegt: er hoeft niets aan jullie te veranderen, er is geen racisme, jullie zijn goede lui. De mensen die de slang in onze brievenbus dropten, vinden die boodschap heel geruststellend. Ik iets minder.’

TWEEDE HALTE: ROME (Georgia) – waar een ‘QAnon-kandidate’ twijfel oogst

Vanuit Walhalla wordt de weg naar Rome, Georgia, geflankeerd door honderden Trumpborden en -vlaggen, ook al zijn de verkiezingen al maanden achter de rug. De staat Georgia mag dan wel nipt voor Joe Biden gestemd hebben, en nipt twee Democratische senatoren verkozen hebben, grote delen van het platteland blijven rabiaat Republikeins.

Het stuk Georgia dat aan Alabama en Tennessee kleeft, heeft Marjorie Taylor Greene (46) naar het Huis van Afgevaardigden gestuurd. Greene verhuisde van even buiten Atlanta naar Rome om een gooi te kunnen doen naar een van de meest zekere Republikeinse zetels in het land.

De strijd om de Republikeinse nominatie ging tussen bedrijfsvrouw Greene, eigenares van een fitnesszaak, en hersenchirurg John Cowan (45). In de eerste ronde van de voorverkiezingen behaalde Greene 40 procent van de stemmen en Cowan 21 procent. Cowan probeerde de aandacht te vestigen op de samenzweringstheorieën die ‘QAnon-kandidate’ Greene op sociale media omarmde: dat door Joden gefinancierde laserstralen uit de ruimte de bosbranden in Californië veroorzaakten, dat er op 11 september 2001 niet echt een vliegtuig op het Pentagon was neergestort…

De partijtop in Washington was verdeeld. Cowan, die zich profileerde als pro-Trump en pro-wapens, ontving steun uit het Congres. Maar het Witte Huis ondersteunde Greene, die onder meer kon rekenen op Mark Meadows, stafchef van Donald Trump, en op rechtse financiers. Ze had ook veel eigen geld te besteden. Ze versloeg de hersenchirurg ruim in de tweede ronde, werd vervolgens zonder tegenstand verkozen en door Donald Trump bejubeld als ‘de toekomst van de Republikeinse Partij’.

Marjorie Taylor Greene is 'de toekomst van de Republikeinse Partij', dixit Trump.
Marjorie Taylor Greene is ‘de toekomst van de Republikeinse Partij’, dixit Trump.© Getty Images

In het Congres werd ze meteen gekatapulteerd naar twee belangrijke commissies, Arbeid en Onderwijs, waarna The Washington Post de oude bezwarende posts opduikelde en er toch weer tegenwind ontstond. De Democratische meerderheid in het Huis zette Greene uit de commissies.

Heeft de nationale publiciteit rond Greene mensen van idee doen veranderen?

Ik vraag het aan bezoekers van de Publix-supermarkt. De klanten zijn niet veel loslippiger dan de Republikeinen in de stad. ‘We hebben niets nieuws geleerd’, zegt een man die door zijn echtgenote aangemaand wordt om het kort te houden. ‘We wisten wat ze beweerde. En heb jij geen vreemde ideeën? Staan er in de Bijbel geen vreemde verhalen? Ga je die ook censureren? Of de verkiezingsuitslag. Zij gelooft dat die vervalst is. Ga je haar daarover het zwijgen opleggen? Dit is een vrij land. Mij heeft ze niets misdaan.’

Een lerares die bijklust in een restaurant, maakt vooral voorbehoud bij de ontkenning van het vliegtuig op het Pentagon. ‘Daar zijn mensen doodgegaan. Dat was een nationale ramp. Ik herinner het me alsof het gisteren was. Over zoiets klets je toch niet uit je nek?’

Zal het haar stemgedrag veranderen?

‘Ik heb niet op haar gestemd, en niet op Trump. Maar mijn man wel. Hij is nu wel wat gegeneerd. En hij is niet de enige in onze vriendenkring. Heeft ze zich niet verontschuldigd voor wat ze beweerde over het Pentagon?’

Niet helemaal, ze heeft gezegd dat er wel degelijk een vliegtuig op het Pentagon is neergestort. Maar de schuld legt ze bij de media: mochten die betrouwbaarder zijn, dan zou ze niet elders haar informatie gaan zoeken.

‘Mijn man staat open voor een andere stem. Misschien zelfs voor een andere partij,’ zegt ze, ’toch als Biden het goed doet, en als de Democratische senatoren uit Georgia het goed doen. Het punt is echter: het is een verloren stem als je in dit kiesdistrict voor het Huis van Afgevaardigden op een Democraat stemt. De Republikein wint altijd. En ik zie op dit moment niet in wie Marjorie Taylor Greene hier in Republikeinse voorverkiezingen kan verslaan.’

EINDSTATION: Pigeon Forge (Tennessee) – waar Trump2024-T-shirts het best verkopen

Pigeon Forge is, zoals Myrtle Beach, een plaats die teert op toerisme. Je kunt vanuit het plaatsje de Smoky Mountains exploreren, of Dollywood bezoeken, het pretpark van zangeres Dolly Parton.

Er zijn in het stadje ook andere attracties: een gigantische stenen versie van de gekapseisde Titanic. Een beeld van King Kong terwijl hij een gebouw beklimt. En tussen een resem scheefgezakte musea en kantines waar je je in de negentiende eeuw moet wanen, kun je er tegenwoordig ook de Trump Store bezoeken, een winkel gewijd aan de gewezen president.

De plaatselijke pers gewaagt van twee vrouwen, familieleden, die in een kampeerwagen woonden, en de zaak rond 11 september 2020 openden. De twee spreken over elkaar als ‘mijn nicht’.

Ik ga er twee keer langs, een keer met de ene nicht aan de kassa, een andere keer met de andere. Ik zie hen nooit samen. Ze bekijken de buitenlandse journalist met grote scepsis. ‘Hoe weet ik dat je niet voor een extreemlinks blaadje schrijft dat erop uit is ons in een kwaad daglicht te stellen?’ vraagt de ene. Haar conclusie: ‘We geven geen interviews.’ Maar dan wordt ze zelf nieuwsgierig: ‘Hoe denken jullie in Europa over Trump?’

Gemiddeld genomen: niet goed. Obama daarentegen…

‘Dacht ik al. Eerlijk gezegd: ik had het zelf meer voor Obama dan voor Biden. Hij was tenminste authentiek. Biden is een speelbal van anderen, denk ik. En ik houd mijn hart vast. Je ziet zo hoe de werkgelegenheid onder Biden zal krimpen. Op zijn eerste dag al begon hij pijpleidingen af te bestellen. Duizenden banen naar de haaien. Gaat ie prat op. Dat is wat zijn achterban wil.’

Ze willen geen informatie over hun zaak geven, ze willen niet geïnterviewd worden, maar ze beantwoorden wel af en toe een vraag, waarbij ik de indruk krijg dat ze eerder de fiscus ontvluchten dan de pers.

2024-T-shirts zijn nu het best verkopende item, zegt de ene. Maar ook ‘Jezus is mijn Heiland, Trump is mijn president’ en ‘Ik sta op voor de vlag, ik kniel voor het kruis’ zijn populaire boodschappen.

Komt de merchandise van Trump?

‘Nee, maar daarvoor moet je bij mijn nicht zijn – die doet de bestellingen. Maar we geven wel een deel van de opbrengst aan zijn campagne.’

Ze zegt even later dat hun vorige winkel failliet gegaan is tijdens de coronacrisis en dat ze daarom een Trump Store zijn begonnen, met het idee er na de verkiezingen mee op te houden. Maar de zaak bleef goed draaien, misschien door de betwisting over de uitslag, en dus doen de nichten verder.

En ze mogen dan niet helemaal in orde zijn met de fiscus, hun liefde voor Trump is onmiskenbaar. Ze praten eindeloos met klanten over diens exploten en kwaliteiten. ‘Ik geloof dat hij terugkomt’, zegt de nicht die tijdens mijn tweede bezoek achter de kassa zit. ‘Misschien al in de loop van deze maand. Ik geef hem nog altijd niet op. En anders over vier jaar. Als hijzelf geen kandidaat is, stemmen we op een andere Trump, de zoon of desnoods de dochter. Voor mij is hij trouwens nog altijd president, en zal hij altijd president zijn.’

Wat ziet ze toch in die man?

‘Hij is de enige politicus die ons begrijpt.’

Mike Pence is opvallend afwezig in de winkel.

‘Affiches met hem erop zijn nog beschikbaar in het magazijn. Maar hij is uit de gratie, bij ons en bij onze klanten. Hij heeft de president verraden door de uitslag niet te blokkeren.’

Ze praat de bestorming van het Capitool niet goed – ‘geweld is nooit goed’ – maar ‘wie klaagt erover als betogingen van Black Lives Matter uit de hand lopen? En is het verwonderlijk dat mensen over de schreef gaan als er met hun stemmen geknoeid is?’

Natuurlijk is er met de verkiezingsuitslag geknoeid, gaat ze verder. ‘Ik ken mensen die op Democraten stemmen voor het Congres en op Trump voor president. Maar ik ken niemand die niet op Trump stemt en toch op andere Republikeinen. Hoe kan het dan dat andere Republikeinen op vele plaatsen meer stemmen behaalden dan Trump? Dat andere Republikeinen wonnen en Trump verloor? Daar moet fraude spelen.’

Of hun kennissenkring en klanten zijn niet representatief voor de kiezers?

‘Nee,’ zegt de tweede nicht, ‘dat wijst op fraude’.

Er zijn ook confederale vlaggen in de aanbieding. Dat houdt zwarte klanten niet helemaal weg.

‘Liever Trump’, zegt een zwarte jongeman, ‘dan Democraten met hun goede bedoelingen. Onder Trump viel de werkloosheid onder zwarten terug tot een ongekend laag niveau. Dat vind ik belangrijker dan wat hij zei. En beter dan Democraten die hun woorden wegen om niemand te krenken, en die ondertussen het systeem van armoede voeden met uitkeringen.’

De nicht van dienst knikt goedkeurend. ‘Exact wat de president zelf zegt.’ De jongeman koopt een Trump 2024-sticker.

TRUMP HOUDT REPUBLIKEINEN IN EEN WURGGREEP

De Republikeinse partijtop wringt zich in bochten en kiest tegen heug en meug voor Trump.

De populariteit van Donald Trump is fors gedaald sinds de bestorming van het Capitool, maar de Republikeinse kiezer is hem zeker nog niet beu. Bij een informele peiling tijdens de conservatieve bijeenkomst CPAC eind februari, bleek 97 procent van de aanwezigen te vinden dat Trump het goed gedaan had als president, maar slechts 55 procent zou op hem stemmen voor de Republikeinse nominatie in 2024.

Bij de Republikeinse top zijn er nog duidelijkere tekenen van wegebbende liefde. ‘Kijk naar de geheime stemming over Liz Cheney in het Huis van Afgevaardigden’, zegt Ed Carey, covoorzitter van de Republikeinse Partij in Horry County, South Carolina. Nadat Cheney, dochter van voormalig vicepresident Dick Cheney, voor de impeachment van Trump had gestemd, hadden zijn felste aanhangers haar verwijdering uit het bestuur van het Huis geëist. 145 Republikeinse verkozenen stemden tegen die verwijdering, en slechts 61 voor. Cheney is de nummer drie in de hiërarchie van Republikeinse volksvertegenwoordigers.

Carey: ‘Dat geeft echt een beeld van hoe de partijtop tegenover Trump staat: niet positief.’ Die top staat eerder aan de kant van Cheney, een traditionele neoconservatieve figuur in de trant van haar vader. Trump omschreef haar tijdens CPAC als een ‘oorlogsstoker, een persoon die onze troepen graag ziet vechten’.

Bij een openbare stemming, aldus Carey, zou er geen twijfel zijn geweest: ze was weggestemd. Want weinigen binnen de partij willen Trump als tegenstander. De oud-president kan misschien geen verkiezingen meer winnen, maar hij en zijn supporters kunnen zijn critici wel verkiezingen doen verliezen door tijdens de voorverkiezingen tegenkandidaten te ondersteunen.

Het is een schizofrene situatie, die door twee elementen nog ingewikkelder wordt gemaakt. Nogal wat topfiguren binnen de partij hopen zelf een gooi te doen naar het presidentschap. Als ze die ambitie willen waarmaken, moet Trump baan ruimen, maar ze kunnen Trump niet schofferen, want dat pikt zijn achterban niet.

Kandidaat of niet: Trump wil cruciaal blijven in het politieke landschap. Hij probeert meer kiesbijdragen naar zijn eigen kas te lokken in plaats van de partijkas, en verbood partijgenoten om nog met zijn naam fondsen te werven. Een medewerker, Jason Miller, kondigde aan dat Trump over enkele maanden zijn eigen socialemediaplatform zal lanceren, waarmee de ex-president zijn verwijdering van Twitter wil compenseren: ‘Hij gaat tientallen miljoenen mensen naar dit nieuwe platform brengen.’

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content