‘De Catalaanse verkiezingen zullen het politieke probleem in Catalonië niet oplossen’

Morgen vinden in Catalonië nieuwe verkiezingen plaats. ‘Wat de uitslag ook moge zijn, de fundamentele problemen worden er niet mee opgelost’, schrijft N-VA-kamerlid Peter Luykx.

Morgen trekken de Catalanen naar de stembus om een nieuw parlement te kiezen. De verkiezingen vinden plaats in moeilijke omstandigheden. Een verontrustend en betreurenswaardig gegeven, want er staat veel op het spel in deze strijd om de kiezer. Maar wat de uitslag ook zal zijn, deze stembusgang zal geen wonderoplossing zijn voor het politieke probleem in Catalonië.

Eerlijke verkiezingen?

Donderdag zijn alle ogen op Catalonië gericht, want dan stemmen de Catalaanse burgers over hun nieuwe parlement. Het was de Spaanse regering zelf die deze verkiezingen heeft uitgeschreven, nadat het artikel 155 van de Spaanse Grondwet activeerde. Via dat beruchte mechanisme nam Madrid het Catalaans zelfbestuur over en ontbond het tevens het Catalaanse Parlement.

De context waarin deze verkiezingen plaatsvinden zijn enorm complex en ongewoon. Donderdag 21 december werd door Madrid als verkiezingsdag geprikt omdat dit de vroegst mogelijk datum was volgens de Spaanse wet. Het is voor de Catalanen echter ongebruikelijk om op een werkdag naar de stembus te trekken, wat een sterke impact kan hebben op de opkomst.

Daarnaast ligt dit ook organisatorisch moeilijker, want de scholen moeten in het midden van de week omgetoverd worden tot correcte stemlokalen, om dan vrijdag opnieuw als school te functioneren. Bovendien is 21 december voor de campagnevoering vrij kort dag. Hoe kan er bovendien van een ernstige campagnevoering gesproken worden, wanneer politieke leiders achter de tralies zitten of in ballingschap in het buitenland verblijven?

De aanloop naar de verkiezingen verloopt ook niet zonder enige restricties van meningsuiting. De kleur geel, het symbool van de steun voor onafhankelijkheid, wordt vlijtig uit het Catalaanse straatbeeld geweerd. Zo mogen er van de Spaanse regering geen gele lintjes meer opgespeld worden en kleuren de publieke fonteinen van Barcelona niet langer geel.

Tenslotte nam de Spaanse regering de beslissing om geen internationale waarnemers toe te laten tijdens de verkiezingen. Dit was opnieuw een doorn in het oog van de independentisten, die alle mogelijke garanties willen op eerlijke en democratische verkiezingen.

Verkiezingen zijn geen wondermiddel

Premier Mariano Rajoy van de Partido Popular vestigt al zijn hoop op deze nieuwe verkiezingen. Hij rekent er op dat de unionistische partijen zullen winnen en dat de rust in de regio weerkeert (lees: de regio terug in het Madrileense gareel laten lopen). De Spaanse regeringsleider vergist zich echter met zijn gokspel. Want wat de uitkomst van deze verkiezingen ook zal zijn, ze zullen het fundamentele politieke probleem in Catalonië niet oplossen.

Een groot deel van de Catalaanse bevolking zit met sterke misnoegens over de huidige situatie in de regio. Verkiezingen zijn geen wondermiddel tegen de ‘autonome of separatistische ziekte’. Er zal hoe dan ook aan tafel moeten gezeten worden om een duurzame oplossing voor Catalonië te bereiken. Dialoog is de enige mogelijke uitweg.

Interne uitbreiding

De oorverdovende Europese stilte in dit hele gebeuren is teleurstellend. Zelfs toen 45.000 Catalanen vreedzaam de Brusselse straten vulden, gaven de Europese leiders geen kik. Door de Catalaanse verzuchtingen naar zelfbeschikking te negeren, gaat Europa voorbij aan een prangende realiteit. De Europese Unie is een mozaïek van regio’s, vaak met een sterke eigen identiteit.

Om voortschrijdende escalatie en krachtmetingen zoals in Catalonië in de toekomst te vermijden, moet Europa dringend werk maken van een pragmatisch antwoord op de vraag naar interne uitbreiding. De roep naar zelfbeschikking in sommige van deze gebieden zwelt al maar aan, in die mate dat de Unie binnen afzienbare tijd geconfronteerd zal worden met de vraag om delen van haar territorium als onafhankelijke lidstaat te erkennen. Indien Europa zichzelf ernstig neemt als hoeder van democratie en nationale minderheden, dient het rekening te houden met haar regio’s en het debat over interne uitbreiding grondig te voeren.