‘De brexiteers willen het VK veranderen in een belastingparadijs’

De rampzalige brexit is volgens Oxfordprofessor Danny Dorling grotendeels op het conto te schrijven van de Britse elite, die zwelgt in de verheerlijking van het imperiale verleden.”Waarom hebben we het zo moeilijk met immigranten en buitenlanders? Omdat in onze oude schoolboeken staat dat we superieur aan hen zijn.’

De sociaal-geograaf Danny Dorling (51) doet al vele jaren onderzoek naar de groeiende kloof in de Britse samenleving. Hij is professor aan het St. Peters College in Oxford en publiceerde onlangs met collega Sally Tomlinson het boek Rule Britannia: Brexit and the End of Empire.

De conservatieve politicus Boris Johnson, oud-minister van Buitenlandse Zaken en felle voorstander van de brexit, lijkt nog maar enkele stappen verwijderd van Downing Street 10. Is hij het soort leider waar de Britten naar verlangen?

Danny Dorling: Hij is ertoe in staat om alle grieven en frustraties die zich in het land hebben opgestapeld te gebruiken voor zijn eigen doeleinden. Maar slechts een minderheid van de Britten wil hem als premier. Boris Johnson is een gevaarlijk man. Hij heeft geen principes en geen moreel kompas, dat is algemeen bekend. Maar hij zou eerste minister kunnen worden omdat sommige conservatieve parlementsleden zijn hardvochtigheid op prijs stellen.

De mannen die al vanaf de jaren negentig op een brexit aansturen, komen uit een wereld waarin de grootsheid van het Britse Rijk wordt gecultiveerd.

U schrijft in uw boek dat de brexit er voornamelijk is gekomen omdat een aantal mensen gevaarlijke illusies hebben verspreid over de rol van het Verenigd Koninkrijk in de wereld. Behoort Johnson tot die groep?

Dorling: Ja, hij en Jacob Rees-Mogg behoren tot die kliek. Het gaat bijna uitsluitend om blanke mannen met eenzelfde achtergrond. Ze behoren tot de rijkste vijf procent. De meesten van hen hebben op Eton College of andere privéscholen gezeten, waar een ouderwetse vorm van geschiedenis werd onderwezen.

Hoe bedoelt u?

Dorling: Ik heb het over schoolboeken met geschiedenislessen die totaal achterhaald zijn, waarin voortdurend de trots van de natie wordt benadrukt. De mannen die al vanaf de jaren negentig op een brexit aansturen, komen uit een wereld waarin de grootsheid van het Britse Rijk wordt gecultiveerd.

Verheerlijken niet alle landen hun eigen verleden?

Dorling: Niet altijd. Als je door de straten van Berlijn loopt, krijg je een oorlogsmonument te zien dat een moeder met haar huilende zoon afbeeldt, geen soldaten. In Oxford daarentegen, waar ik woon, krijgt het standbeeld van Cecil Rhodes de meest prominente plaats in de stad. Rhodes verwierf kolonies voor het Britse Rijk en is een van de wreedaardigste figuren uit de geschiedenis. Vermoedelijk was hij ook pedofiel. Ironisch genoeg hebben zich meer mensen met die vraag beziggehouden dan met het feit dat hij in zijn mijnen duizenden zwarte kinderen heeft laten omkomen.

U beweert dat Groot-Brittannië zo’n 50 jaar geleden alleen bij de EU wilde komen omdat het na het verlies van de kolonies economisch verzwakt was.

Dorling: Ja, we waren economisch zwaar gehavend. We verwachtten dat we er economisch bovenop zouden komen door ons aan te sluiten bij de nieuwe markt van de Europese Gemeenschap.

En dat is ook gebeurd.

Dorling: Maar voor velen voelde het aan als een nationale vernedering.

Kunt u bewijzen dat heimwee naar het Britse Rijk de voornaamste drijfveer is geweest voor de brexit?

Dorling: Bewijzen kan ik dat niet, ik denk dat het voor een groot stuk onbewust heeft meegespeeld. Maar wat we wel duidelijk kunnen aantonen, is het verband met de angst voor immigratie. Waarom hebben veel Britten het zo moeilijk met immigranten en buitenlanders? Omdat in onze oude schoolboeken staat dat we superieur aan hen zijn.

Heeft het Britse Rijk er niet toe geleid dat het Verenigd Koninkrijk een geslaagde multiculturele samenleving is geworden?

Dorling: Het is een grote multiculturele familie, maar met een bijzonder dominante, blanke vader.

Is Theresa Mays obsessie met immigratie sinds de brexitstemming ook terug te voeren op die mythe van het British Empire?

Dorling: Ja. Ze is opgegroeid in de buurt van mijn ouderlijk huis, in Risinghurst, een voorstad van Oxford. Als ons huis 40 meter oostelijker had gestaan, had ik samen met Theresa May op school gezeten. Op mijn school zaten heel wat zwarte en Aziatische leerlingen, het Pakistaanse Urdu was de tweede taal. Op de school van Theresa May zaten alleen blanken.

En?

Dorling: Vergeet niet dat zwarten op dat moment nog als tweederangsburgers werden beschouwd. Tot in de jaren vijftig mochten zwarten in Oxford niet in de autofabrieken werken. May is opgegroeid in een uiterst racistische tijd en een uiterst racistisch milieu. Ze heeft als minister van Binnenlandse Zaken een beleid gevoerd dat steeds meer mensen het recht ontnam om in Groot-Brittannië te leven. Vooral mensen van Afro-Caraïbische afkomst waren daar het slachtoffer van.

U bent waarschijnlijk blij dat May spoedig tot het verleden behoort.

Dorling: Ja, inderdaad. Hoewel ze tegen het einde van haar ambtsperiode absoluut nuttig is gebleken. Omdat ze helemaal niets meer voor elkaar kreeg, heeft ze ervoor gezorgd dat haar partij geen verdere schade kon aanrichten.

Sluit uw onderzoek aan bij de these dat vooral economisch achtergestelde Britten voor de brexit hebben gekozen?

Dorling: Tja, ze zijn misschien wel achtergesteld, maar het zijn wel tory-kiezers. Brexitbolwerken vinden we vooral in het zuiden van het land, in Wiltshire, Dorset, het conservatieve centrum. De meerderheid heeft er voor de tory’s gestemd en bezit een huis dat op misschien wel 300.000 pond waard is. Maar de kinderen van die mensen zijn bang dat ze geen lening meer zullen krijgen, en voor hun kleinkinderen ziet het er helemaal niet rooskleurig uit. Ze hebben altijd gedaan wat hen opgedragen werd. En het heeft niet gewerkt. Ze wonen in streken die wij niet waarnemen als achtergesteld gebied.

De hardline brexiteers willen weer ouderwetse bals organiseren en veel huispersoneel in dienst nemen.

Het zuiden van Engeland is een regio waar de economie het goed doet.

Dorling: Dat lijkt zo omdat we naar gemiddelde cijfers kijken, maar het is nu eenmaal zo dat de 10 procent rijksten met 40 procent van het inkomen gaan lopen. Daarom is het ook in een regio als Hampshire voor velen knokken om te overleven. In de streek rond Somerset, die in het parlement door brexithardliner Jacob Rees-Mogg vertegenwoordigd wordt, leeft de doorsneeburger van een minimumloon. Die mensen willen gewoon weer leven zoals ze vroeger hebben geleefd.

Stel dat er alsnog een harde brexit zonder akkoord komt. Is het mogelijk dat Boris Johnson dan gelijk krijgt en dat Groot-Brittannië erin slaagt op eigen houtje succesvol te zijn en een soort Empire 2.0 op te bouwen?

Dorling: Tuurlijk. Het enige wat we daarvoor moeten doen, is Groot-Brittannië veranderen in een belastingparadijs. We weten hoe dat gaat: de meeste belastingparadijzen van deze wereld – de Kaaimaneilanden, Guernsey en Jersey, het Isle of Man – vallen onder de koninklijke Geheime Raad. We zijn er goed in om schaduwbanken op te richten, zoals de Panama Papers hebben aangetoond. Het zou wel de dood betekenen van vele kleine andere eilanden, want: als wij ook in Londen onze verderfelijke handel kunnen drijven, waarom zouden we het dan nog elders doen?

Het Verenigd Koninkrijk als een soort XXL-versie van de Kaaimaneilanden?

Dorling: Dat is wat de hardline brexiteers willen. Dan komt er een spectaculaire belastingverlaging voor miljardairs. Dan kunnen we weer ouderwetse bals organiseren en lekker veel huispersoneel in dienst nemen. Onze universiteiten zouden naar Amerikaans model 60.000 pond inschrijvingsgeld kunnen vragen aan rijkelui uit China en India. En wie zijn best doet, hard werkt en het in zich heeft, kan zich opwerken naar de top en een beetje meeheersen over de wereld. We zullen weer groot zijn. Zo stellen die zich dat voor.

De heerlijke oude wereld.

Dorling: Het zou natuurlijk wel jammer zijn als de EU zich als reactie van ons zou afkeren. Een offshoreparadijs zonder banden met het Europese vasteland is zogoed als zeker tot mislukken gedoemd.