De baas van TikTok verweert zich tegen de kritiek: ‘Een dansje bedenken is ook educatief’

Hoe kan een sociaal netwerk zó snel groeien als TikTok? De baas van de Chinese video-app, Alex Zhu, verdedigt zich tegen de beschuldigingen van spionage en censuur.

Filmpjes van 15 seconden waarin kinderen en jonge tieners een dansje doen: meer had de app TikTok niet nodig om de wereld te veroveren. Alex Zhu (40), ceo van de app, richtte in 2014 Musical.ly op, een start-up die later onder één dak kwam met TikTok. Na een time-out van een aantal maanden kwam hij begin 2019 aan het hoofd te staan van TikTok, dat zijn zetel in Los Angeles heeft. Maar het verhaal van het bedrijf gaat allang niet meer om dansjes alleen. Datalekken en beschuldigingen van Chinese inmenging zijn niet van de lucht. Of hoe TikTok wel erg ver staat van de oude jongensdroom van Alex Zhu.

Met TikTok leidt u het snelst groeiende sociaal netwerk ter wereld, en toch is uw naam onbekend. Blijft u liever in de luwte?

Alex Zhu: Eerst en vooral is TikTok pas sinds enkele maanden in een stroomversnelling terechtgekomen. We hebben ons eerst uitvoerig beziggehouden met de inhoud, de technische aspecten, de gebruikerservaring. De tweede reden is dat het geopolitiek gevoelig ligt.

Wilt u zeggen dat u niemand wilt afschrikken?

Zhu: Veel mensen zien ons als een Chinees bedrijf en hebben daarom al bij voorbaat hun reserves, terwijl ons moederbedrijf, ByteDance, een globale eigendomsstructuur heeft. We vreesden dat we alleen maar de aandacht zouden trekken en onnodige problemen zouden veroorzaken als we met veel poeha naar buiten zouden komen. Dat was een foute beslissing.

Omdat u toch problemen kreeg?

Zhu: Als een bedrijf zo snel groeit, trekt het automatisch de aandacht. Maar wij hebben wel een kans gemist om onze eigen versie van het verhaal te geven. Als wij ons narratief niet zelf bepalen, doet iemand anders het. En dat is voor ons geen goede zaak.

Het gaat toch niet alleen om pr-fouten? In de VS ligt u onder vuur wegens spionage. U hebt toegegeven dat u de verspreiding van filmpjes van gehandicapte en homoseksuele gebruikers tegenhoudt. En wie kritisch is voor China zou van het platform geweerd zijn. Waarom zou men u vertrouwen?

Zhu: We hebben zeker fouten gemaakt. Enerzijds wisten we niet goed hoe we met cultuurverschillen moesten omgaan, anderzijds waren we gewoon nog te onervaren. Ik geef toe dat we in het verleden ook niet transparant genoeg zijn geweest. Maar we luisteren, we leren bij en we werken voortdurend aan onszelf. We hebben intussen nieuwe communityrichtlijnen gepubliceerd. En ik kan u één ding wel zeggen: nooit hebben we in het verleden van de Chinese overheid de vraag gekregen om iets weg te halen. En ik ben ervan overtuigd dat zoiets ook in de toekomst niet zal gebeuren.

Het hoeft niet noodzakelijk te gaan om een officiële vraag van hogerhand, misschien volstaat politieke druk.

Zhu: Dat is een veronderstelling, en ze is fout. TikTok is in China niet beschikbaar, daar heeft ByteDance zijn eigen video-app, die Douyin heet. Daarom hoeven wij ons ook niet te houden aan de Chinese regelgeving, en we zouden dat ook niet doen. In Europa houden we ons aan de Europese richtlijnen en in Amerika aan de Amerikaanse. Onze gegevens worden bovendien op servers in de VS en Singapore opgeslagen, en er zijn externe controlemechanismen om onze systemen te beveiligen.

En toch zijn er in Peking TikTok-medewerkers die in Europa geüploade video’s controleren en meebepalen hoeveel gebruikers ze mogen bereiken.

Zhu: We willen de veiligheid van het platform 24 uur per dag garanderen. Maar voor Europese video’s hebben we altijd al voornamelijk Europese moderators ingeschakeld. In Peking zijn er tot nu toe minder dan 20 mensen aan het werk die ’s nachts de controles uitvoeren. Zij hebben altijd dezelfde criteria gehanteerd als hun Europese collega’s. Maar ik begrijp de bezorgdheid. Daarom laten we video’s van de Europese markt binnenkort niet meer vanuit China modereren.

Hoe zal dat in zijn werk gaan?

Zhu: Door de teams van moderators ter plekke te versterken, bijvoorbeeld in Duitsland. En we openen binnenkort ook een nieuwe vestiging in Dublin die zich zal bezighouden met veiligheid en databescherming, geleid door Cormac Keenan. Hij komt van Facebook en wordt bij TikTok verantwoordelijk voor de inhoud en de moderators voor de Europese markt. Tegen eind 2020 willen we ons Europese team uitbreiden van 300 naar 1000 medewerkers.

TikTok wordt weleens de Huawei van de sociale media genoemd. Vindt u dat vervelend?

Zhu: Ik zou liegen als ik zou zeggen dat ik het niet vervelend vind. Het politieke klimaat en de conflicten tussen de VS en China zijn de voorbije maanden verslechterd. Dat maakt het ons niet gemakkelijk. Als Chinees bedrijf krijgen wij geen enkele vertrouwensbonus. Maar ik ben optimistisch. Zolang we niets verkeerds doen en de problemen oplossen, ben ik ervan overtuigd dat een crisis ook kansen biedt.

In november zei u in een zeldzaam interview met The New York Times dat u blij bent dat TikTok niet als platform voor politieke discussies wordt gebruikt. Waarom eigenlijk?

Zhu: Eerlijk gezegd heb ik nog altijd geen goed antwoord op de vraag hoe we bij TikTok met politieke inhouden willen omgaan. Aanvankelijk dacht ik dat we politiek moesten weren omdat het sterk kan polariseren en mensen verdeelt, en omdat we dezelfde problemen zouden krijgen als Facebook. Veel gebruikers zeggen dat ze op sociale media liever geen politieke inhouden willen zien. Terwijl ze op zich wellicht niets tegen de politiek hebben, maar wel tegen fake news, haatberichten en polariserende sociale media.

En daarom wilt u het liefst elke politieke boodschap van de app weren? Gooit u dan het kind niet met het badwater weg?

Zhu: Ik heb een filosofie. In iedere stad moet er een plek zijn waar mensen openlijk over politiek kunnen discussiëren en het oneens kunnen zijn, maar we moeten niet de hele stad dwingen om zo’n plek te worden. Er moeten ook musea en concertzalen en sportvelden zijn, waar de mensen naartoe gaan om plezier te beleven en hun persoonlijkheid uit te drukken.

En TikTok beslist hoeveel politiek er toegestaan wordt?

Zhu: Nee, dat zou het verkeerde uitgangspunt zijn. Ik zou politieke inhouden liever niet beperken of verwijderen zolang het niet om haatberichten of fake news gaat. Onze richtlijnen zullen wellicht op die van YouTube en Facebook gaan lijken. Maar we moeten ook dingen beter proberen te doen. We zijn bijvoorbeeld een van de eerste platforms die politieke reclame verboden hebben.

Zou Greta Thunberg welkom zijn op TikTok?

Zhu: Wie?

Greta Thunberg, de jonge klimaatactiviste.

Zhu: Ik zou moeten kijken wat ze vertelt, maar in principe geldt dat wie op TikTok wil zitten dat ook kan. En als zij ons vraagt om haar account te verifiëren, zullen wij dat doen.

En een politicus als Donald Trump?

Zhu: Iedereen is welkom bij ons. Maar ik hoop dat men TikTok in de toekomst blijft zien als een plek voor amusement, niet als politiek platform.

Ooit was u meer geïnteresseerd in onderwijs dan in amusement.

Zhu: Voor ik mijn eerste bedrijf oprichtte, heb ik tien jaar in de VS voor een Duitse firma gewerkt, SAP. Ik heb daar als ‘futurist of education’ lange tijd onderzoek gedaan naar het onderwijs van de toekomst en daar blogs over geschreven. Maar het was me te veel sciencefiction. De eerste start-up die ik heb opgericht was dan ook een educatief platform. Daar konden mensen in filmpjes van een paar minuten vertellen over iets wat ze erg goed kenden. Maar het is een mislukking geworden.

Hoe komt dat?

Zhu: Het druiste in tegen de menselijke natuur. Mensen hebben nu eenmaal liever amusement dan iets educatiefs. Daarom hebben we Musical.ly opgericht.

Een app voor playback en dansjes. ByteDance heeft de app later gekocht en onder één dak gebracht met TikTok. Dat klinkt alsof u uw idealen hebt verkocht.

Zhu: Nee. Veel grote uitvindingen in de geschiedenis zijn als een spel begonnen, als iets wat aanvankelijk niet nuttig leek maar wel tot iets nuttigs kon uitgroeien. Als YouTube als educatief platform begonnen was, zou het nooit succes hebben gehad.

Zou u van TikTok een educatief platform willen maken?

Zhu: Zeker. We zijn er de afgelopen maanden al mee begonnen. In India, bijvoorbeeld, zijn ‘EduToks’ een fenomeen geworden, video’s die op TikTok bepaalde dingen toelichten. Het is een manier om basisvaardigheden te leren: hoe je een taal spreekt of een toestel repareert.

Wie in Europa de app opent, ziet vooral dansende meisjes, verliefde koppeltjes en speelplaatshumor.

Zhu: Educatief betekent niet noodzakelijk dat het serieus moet zijn. Wie een dansje bedenkt, laat zich daarvoor door iemand anders inspireren, dat is ook een vorm van leren.

Sommige kinderen zijn door de app eerder bedrogen dan geïnspireerd. Ze werden door TikTok-sterretjes in livestreams aangezet om emoji’s te versturen die soms wel 80 euro kostten.

Zhu: We hebben sinds kort nieuwe leeftijdsbepalingen voor livestream, en we hebben onze communityrichtlijnen herwerkt om zulke toestanden te vermijden. Binnenkort heeft de app een nieuwe ‘begeleidende modus’: ouders kunnen dan hun account met die van hun kinderen verbinden om hen beter te beschermen.

Maar het systeem van virtuele cadeaus blijft bestaan.

Zhu: Ik weet niet of de nieuwe regels volstaan om te bereiken wat we willen. Als we daarvoor van het cadeausysteem moeten afstappen, dan doen we dat.

U verdient daar flink geld aan. Volgens analisten hebben die ‘cadeaus’ recent tot een omzetstijging van 300 tot 500 procent geleid. Kloppen die cijfers?

Zhu: Ik weet het niet, we zijn nog steeds niet zo met de cijfers bezig. Maar in de toekomst zullen we onze belangrijkste inkomsten wellicht uit reclame halen, net als de andere sociale media.

Zijn kinderen een interessante doelgroep voor de reclamewereld? Daar zit toch niet het grote geld?

Zhu: TikTok richt zich op kinderen vanaf 13 jaar. Tieners zijn inderdaad lang onze belangrijkste gebruikers geweest, maar dat is aan het veranderen. We willen dat ons publiek ouder wordt. De app moet veertigers en babyboomers aanspreken.

U bent zelf 40. Wordt u niet langzaamaan te oud voor TikTok?

Zhu: Nee, nooit – jong zijn heeft bij ons niets met leeftijd te maken. Ik kijk elke dag een uur of twee naar video’s in de app. De kritiek vanuit de media en de politiek heeft mij behoorlijk geraakt, maar telkens als ik TikTok open, kan ik er weer tegen.