Cycloon Idai: tijd voor een update van het rampenplan

Opvangcentrum voor slachtoffers van Idai ten noorden van Beira, Mozambique. © Belga Image

Nu de mensen in Mozambique, Malawi en Zimbabwe hun leven stilaan weer oppikken wordt duidelijk dat deze landen compleet onvoorbereid waren op een dergelijke ramp. ‘En tropische stormen zullen door de opwarming van de oceanen enkel maar toenemen’, zeggen klimaatexperts.

Twee weken na de doortocht van cycloon Idai is duidelijk dat het een van de ergste orkanen is geweest die zuidelijk Afrika in recente tijden heeft gekend. Hevige regenval en modderstromen hebben meer dan 750 dodelijke slachtoffers gemaakt in Mozambique, Zimbabwe en Malawi. In totaal hebben meer dan 1,5 miljoen mensen lichamelijk of materiële schade opgelopen.

Wat in de toekomst?

Veel gebieden die door de cycloon zijn getroffen, zijn nog steeds slecht bereikbaar omdat wegen, bruggen en huizen volledig werden verwoest en de communicatie plat ligt. Dit bemoeilijk het werk van reddingswerkers om de getroffenen te helpen en bij te staan.

Stilaan beginnen mensen hun leven weer op te pikken. Uit alle uithoeken van de wereld werden hulpmiddelen vrijgemaakt, maar er rijzen ook vragen over de toekomst van deze landen. In welke mate waren ze klaar om met een dergelijke ramp om te gaan en vooral: wat kan er beter?

Geen informatie, geen opvang

Claris Madhuku is directeur van Youth Development Trust, een ngo met kantoren in de zwaar getroffen regio’s Chipinge en Chimanimani in Zimbabwe. Hij vertelt dat de informatie die de meteorologische dienst heeft uitgestuurd voor Idai aan land kwam, onvoldoende was om mensen te behoeden voor deze ramp.

Daar bovenop waren veel mensen onvoldoende uitgerust om zichzelf en hun huizen te beschermen. Ook waren er te weinig plaatsen waar de getroffen bevolking kon vluchten en onderdak krijgen. Efficiënte evacuatieplannen waren volgens hem ook niet aanwezig.

‘Wij krijgen dit soort belangrijke informatie vaak enkel mond aan mond of via de sociale media’, zegt Madhuku. ‘In dit geval was dat een bericht op Whatsapp. Maar dit wordt zelden echt serieus genomen omdat het door velen wordt gezien als een platform waar vooral geruchten de ronde doen’.

De dienst Burgerbescherming van de lokale overheid had een bericht de wereld ingestuurd waarin mensen werd aangemaand om naar hoger gelegen gebieden te trekken. Maar wie dat probeerde, werd er uiteindelijk vaak getroffen door de modderstroom.

Gunstig klimaat voor cyclonen

Klimaatwetenschapper en weerkundige Leonard Unganai stelt dat er zich ter hoogte van het zuidelijk halfrond elk seizoen tropische cyclonen vormen, maar dat slechts vijf procent daarvan aan land komt. Sinds 2018, een jaar waarin de warmterecords keer op keer werden gebroken en de droogte een grote impact had op de landbouwoogsten in deze regio, ziet hij dat de condities waaronder cyclonen zich vormen gunstiger zijn geworden.

‘Een tropische cycloon heeft energie nodig, dat is de reden waarom ze zich vaak boven de oceaan vormen omdat de temperatuur daar wat hoger is’, zegt Unganai. ‘Door de klimaatverandering zijn de oppervlaktetemperaturen van de oceanen nog aan het stijgen en dat creëert de beste condities voor deze extreme weerfenomenen.’

Hij verwacht dat de intensiteit en de ernst van de tropische stormen nog zal toenemen. ‘We hebben een warme atmosfeer en warme oceanen, dus de vernielkracht van de cyclonen zal groot zijn.’

Klaar voor de klimaatverandering

Unganai vindt het essentieel dat mensen de klimaatverandering beter leren begrijpen en zich bewust worden van de gevolgen ervan. Op cycloon Idai was niemand voldoende voorbereid, zegt hij. ‘Mensen hebben ook op grote schaal onderschat hoeveel regen er op korte tijd zou vallen.’

Reddingswerkers moesten in de nasleep van de storm soms aan de slag met enkel schoppen en schoffels om rotsblokken en ontwortelde bomen weg te werken. Het gebrek aan geschikt materiaal leidde ertoe dat het land beroep moest doen op buurlanden en andere partners voor bijstand. Zuid-Afrika leverde bijvoorbeeld snuffelhonden om dode lichamen die onder puin of stenen lagen, op te sporen.

‘Er heerst ook nog altijd veel paniek omdat het onduidelijk is of de beschikbare statistieken over vermisten wel correct zijn. “Dit zou er op kunnen wijzen dat het dodental nog zal oplopen’, zegt Madhuku.

Draaiboek

De overheden van de risicolanden moeten volgens hem dringend werk maken van systemen die extreem weer beter kunnen voorspellen en maatregelen om beter met natuurrampen om te gaan. ‘Er zullen nog tropische stormen volgen en daarom moeten we de risicogebieden beter in kaart brengen en een draaiboek ontwikkelen om met toekomstige orkanen om te gaan’, zegt Unganai.

Daaronder verstaat hij ook plannen over evacuatie en degelijke opvangplaatsen waar mensen tijdelijk terecht kunnen. Sommige gebieden in Chimanimani en Chipinge waren net in gereedheid gebracht om er plantages te beginnen. Nu staan er tentenkampen voor mensen die onderdak nodig hebben.

Dit doet Madhuku denken aan het jaar 2000 toen cycloon Eline het oostelijke deel van Zimbabwe heeft getroffen. Mensen moesten vluchten en trokken onder meer naar opvangplaatsen aan de oever van de rivier. Ondertussen wonen ze daar nog steeds.

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content