Crisis aan de Amerikaanse grens: ‘Het systeem past niet bij de nieuwe realiteit’

In heel Amerika en tot ver daarbuiten werd deze week schande gesproken over de scheiding van migrantengezinnen, het resultaat van een nieuw immigratiebeleid van de regering-Trump. De gezinsscheidingen zijn inmiddels weer gestopt, maar het grotere grensprobleem blijft onopgelost: het asielsysteem is overbelast.

Het presidentiële decreet waarmee president Donald Trump woensdag een einde maakte aan de gezinsscheidingen was een pleister op een wond die hij zichzelf had toegedaan. De regering-Trump lijkt niet te hebben verwacht dat het nieuwe ‘zero-tolerance-beleid’ aan de grens tot deze crisis en deze reacties zou leiden.

Het beleid zelf kon niet worden gezien als een verrassing. Al sinds de verkiezingscampagne van 2016 hekelt Trump regelmatig de illegale immigratie via de Mexicaanse grens. Toen hij zich kandidaat stelde voor het presidentschap sprak hij de inmiddels beruchte woorden: ‘Ze nemen drugs mee. Ze nemen misdaad mee. Ze zijn verkrachters. En sommigen, neem ik aan, zijn goede mensen.’

Toch ligt het aantal illegale immigranten juist op het laagste niveau in decennia, vertelt Andrew Selee, voorzitter van het Migration Policy Institute, een denktank in Washington DC. Met name het aantal Mexicanen dat de grens oversteekt om werk te zoeken is sterk afgenomen.

In ruil daarvoor is het aantal Centraal-Amerikaanse migranten – uit Guatemala, Honduras en El Salvador – flink toegenomen. Zij vluchten voor het drugs- en ganggeweld in hun thuislanden. En in tegenstelling tot de Mexicaanse immigranten van de afgelopen decennia vragen ze meestal asiel aan. Dat zet een juridisch proces in gang dat jarenlang duurt.

Een grote meerderheid van de asielaanvragen wordt uiteindelijk afgewezen: asiel wordt niet verleend aan mensen die zich onveilig voelen in eigen land, maar alleen aan mensen die onderdeel zijn van een specifieke bevolkingsgroep die specifiek wordt bedreigd. Dat is vaak moeilijk te bewijzen, en de regering-Trump heeft de criteria aangescherpt. Zo kunnen vrouwelijke migranten zich sinds deze maand niet meer beroepen op angst voor huiselijk geweld.

Omdat het asielsysteem is overspoeld door honderdduizenden aanvragen, zijn migranten vaak al jaren in de VS als hun zaak uiteindelijk wordt behandeld en ze worden uitgezet of toegelaten tot het land. ‘Het probleem is dat ons grenshandhavingssysteem is ontworpen voor Mexicaanse arbeiders die oversteken, maar nu hebben we Centraal-Amerikaanse asielzoekers’, zegt Selee. ‘En niemand heeft het systeem aan de grens aangepast voor de nieuwe realiteit.’

2014: de eerste crisis

De toestroom van Centraal-Amerikaanse asielzoekers leidde in 2014 voor het eerst tot een grote crisis. Toen arriveerden tienduizenden minderjarigen zonder hun ouders aan de grens met de VS. Beelden van kinderen die tijdens deze eerdere crisis in detentiecentra vastzaten, gingen deze week weer veelvuldig rond op sociale media. Sommige Democraten – waaronder zelfs een voormalig speechwriter van president Barack Obama – dachten dat het ging om foto’s van de huidige crisis. Trump-aanhangers probeerden met de beelden aan te tonen dat onder Obama precies dezelfde problemen speelden.

De kinderen die in 2014 naar de Amerikaanse grens trokken, waren echter niet door de Amerikaanse staat gescheiden van hun ouders, maar zonder familie naar de VS gekomen. Bovendien werden ze snel herenigd met hun ouders, die vaak al in het land waren, of in fostergezinnen geplaatst.

Tijdens deze crisis probeerde de regering-Obama wel om migrantengezinnen gezamenlijk op te sluiten terwijl een proces op gang werd gezet om hen uit te zetten. Nieuwe migranten moesten op deze manier worden afgeschrikt. Een rechtbank besloot echter al snel dat dit in strijd was met de zogenoemde Flores-overeenkomst, een gerechtelijke uitspraak uit 1997 die ervoor moest zorgen dat migrantenkinderen zo kort mogelijk worden gedetineerd aan de grens. Sinds 2014 kunnen kinderen nog maximaal twintig dagen worden vastgezet. Sindsdien werden migrantengezinnen daarom gezamenlijk vrijgelaten in afwachting van de behandeling van hun asielaanvraag.

De Republikeinen noemen dat catch and release: vangen en vrijlaten. Zij zien het als een gevaarlijke maas in het systeem, die ervoor zorgt dat illegale immigranten gemakkelijk de VS kunnen intreden en kunnen verdwijnen; volgens Selee verschijnen de meeste asielzoekers gewoon in de rechtbank voor de behandeling van hun asielaanvraag. Goede statistieken hierover lijken niet te bestaan.

‘Het is duidelijk wel een zwakte in het systeem dat mensen voor een lange periode worden vrijgelaten zonder beslissing of ze in het land mogen blijven’, erkent Selee. ‘De vraag is: wat is daarvoor de oplossing?’

Voor Trump lag de oplossing in zijn nultolerantiebeleid, dat een einde maakte aan catch and release. In plaats daarvan wordt elke illegale immigrant strafrechtelijk vervolgd. ‘Dat creëert een enorme last op de procureurs die grote aantallen immigranten moeten verwerken’, zegt Selee. ‘En het heeft geleid tot de scheiding van kinderen, want als hun ouders het in strafrechtelijke systeem komen, konden ze geen minderjarigen bij zich hebben. Dus werden ze verklaard tot minderjarigen zonder begeleiding en kwamen ze in een apart proces terecht.’

Met dit beleid creëerde Trump dus zijn eigen grenscrisis, al hield hij lang vol dat dit de schuld was van de Democraten, en dat alleen het Congres het beleid zou kunnen veranderen met een wetswijziging. Zondag twitterde minister Kirstjen Nielsen van Binnenlandse Veiligheid nog: ‘We hebben geen beleid van gezinsscheiding aan de grens. Punt.’ Drie dagen later maakte Trump een einde aan dat beleid, dat wel degelijk bestond, en waar hij zelf wel degelijk iets aan kon doen.

https://twitter.com/SecNielsen/status/1008467414235992069Sec. Kirstjen Nielsenhttps://twitter.com/SecNielsen

We do not have a policy of separating families at the border. Period.

— Sec. Kirstjen Nielsen (@SecNielsen) June 17, 2018

Lot van kinderen is onduidelijk

Voor de kinderen die al zijn gescheiden van hun ouders lijkt de ingreep te laat te komen. ‘Het is totaal onduidelijk hoe degenen die zijn gescheiden weer herenigd zullen worden, want ze bevinden zich nu op afzonderlijke sporen’, aldus Selee. ‘Sommige ouders zijn al uitgezet of zullen schuldig worden bevonden aan een misdrijf en uiteindelijk worden uitgezet. Het lot van ongeveer 2.500 kinderen is momenteel onzeker.’

Ondertussen is de kern van het Amerikaanse grensprobleem nog altijd niet aangepakt. ‘Het belangrijkste middel om het probleem daadwerkelijk op te lossen, op een manier die eerlijk is voor het Amerikaanse immigratiesysteem en de immigranten zelf, is om hevig te investeren in het asielproces’, zegt Selee. ‘Het moet veel sneller werken. Daarvoor heb je immigratierechters nodig, maar ook andere verbeteringen in het proces.’

In Politico Magazine bepleiten twee voormalige medewerkers van de Amerikaanse grensbewakingsdienst CBP deze week dat de asielclaims van Centraal-Amerikaanse migranten in hun thuisland behandeld zouden moeten worden. Zij hoeven dan geen gevaarlijke tocht meer af te leggen naar de Amerikaanse grens. De kostbare detentiecentra voor migranten zijn dan niet meer nodig, en mensensmokkelaars worden buitenspel gezet.

Hoe dan ook moet de achterstand in het systeem worden ingehaald, zegt Selee. ‘Uiteindelijk is de oplossing om een asielsysteem te hebben dat snelle beslissingen maakt over wie mag blijven en wie moet gaan.’