Congolese oppositieleider Etienne Tshisekedi overleden

Tshisekedi overleed op 84-jarige leeftijd in een Brussels ziekenhuis. ‘Het land is in rouw’, zegt Afrikakenner Nadia Nsayi.

De Congolese oppositieleider Etienne Tshisekedi is dinsdag in de vooravond op 84-jarige leeftijd in Brussel overleden. Hij was de voorzitter van de oppositiepartij Union pour la Democratie et le Progrès Social (UDPS). Hij was ook een tijdje premier onder Mobutu Sese Seko, maar het is hem nooit gelukt de macht van de oude dictator aan banden te leggen.

Tshisekedi was voor een operatie in een Brussels ziekenhuis en ontwaakt niet meer na die operatie. Hij had longproblemen en was een week geleden voor verzorging naar Brussel overgevlogen.

Etienne Tshisekedi en de radicale oppositie spelen op dit ogenblik een belangrijke rol in het zoeken naar een politiek akkoord over het bestuur van Congo, nu de verkiezingen er niet gekomen zijn in 2016 en president Kabila nog altijd aan de macht blijft. Eind vorig jaar postte Thisekedi een videoboodschap, waarin hij het volk opriep Kabila niet te erkennen als president. Een dikke week later volgde een akkoord, waarin staat dat Kabila het land tot ‘eind 2017’ mag blijven leiden. Er zou wel een nationale overgangsraad worden opgericht, voorgezeten door Tshisekedi.

Zijn dood zal dan ook zeker gevolgen hebben voor dat moeizame overleg. ‘De oppositie blijft verweesd achter’, zegt Nadia Nsayi, beleidsmedewerker Centraal-Afrika bij Broderlijk Delen, die de situatie in Congo op de voet volgt. ‘Door zijn leeftijd en lange staat van dienst kon hij de oppositie goed verenigen. Een nieuwe leider vinden met dezelfde ervaring zal niet evident zijn’, zegt Nsayi. ‘Mogelijk neemt Moïsi Katumbi de fakkel over, maar dan nog zal het niet gemakkelijk zijn. Voor zijn eigen UDPS-partij heeft Tshisekedi geen opvolging voorzien. Misschien neemt zijn zoon Félix het over, maar daar is nog geen zekerheid over.’

Van haar contacten in Kinshasa hoorde Nsayi dat er ontsteld wordt gereageerd. ‘Het land is in rouw’, zegt ze.

Van minister tot oppositieleider

De oppositieleider, voluit Etienne Tshisekedi wa Mulumba, wordt in 1932 geboren in Luluabourg (vandaag Kananga), in de provincie West-Kasaï. Na de militaire coup van maarschalk Joseph Désiré Mobutu wordt hij minister. In de jaren 60 schrijft hij mee aan de grondwet.

Tshisekedi schreef mee aan het Manifest van Nsele. Dat zou leiden tot de oprichting van de Mouvement Populaire de la Révolution (MPR), de eenheidspartij die Mobutu jarenlang zou gebruiken om aan de macht te blijven, hoewel het Manifest twee politieke partijen voorzag. Vanaf 1979 begint Tshisekedi zich steeds meer af te zeggen tegen het beleid van Mobutu. In 1992 richt Tshisekedi de UPDS op, die de tweede politieke partij van het land wordt. Tshisekedi heeft echter weinig te zeggen in Congo en verdwijnt een paar keer in de cel vanwege zijn oppositie.

In 1991 benoemt Mobutu Tshisekedi tot premier in de hoop om het verzet van de oppositie te sussen. Na iets meer dan een maand wordt hij alweer vervangen. In 1992 wordt hij weer premier om enkele maanden later weer aan de kant te worden geschoven door Mobutu.

Tshisekedi stelt zich vanaf dan definitief op als oppositieleider, ook wanneer Laurent en later Joseph Kabila aan de macht komen. In 2011 is Thisekedi presidentskandidaat tegen Joseph Kabila in een verkiezing waar later de schaduw van mogelijke kiesfraude over bleek te hangen.

‘Tshisekedi had vooral een symbolische waarde. Hij heeft mensen geïnspireerd om moedig te zijn en oppositie te voeren’, besluit Nsayi. ‘Hij heeft nooit het land geleid, al zat dat er met het laatste akkoord wel aan te komen. Er was veel hoop dat hij vanaf eind volgend jaar mee het land zou leiden, maar het heeft niet mogen zijn. ‘