Het heeft lang geduurd, maar Sinn Fein (spreek uit: Sjin Feen), de partij van wijlen het IRA, is eindelijk salonfähig. Ze haalde bij de Ierse verkiezingen afgelopen zaterdag de meeste stemmen. Lia van Bekhoven herinnert zich de lange jaren die ‘de Shinners’ doorbrachten in de politieke woestijn.
Tot de dag dat hij stierf in 2007 droomde Dan Keating van een herenigd Ierland. Het was zijn favoriete gespreksonderwerp in de Grand Hotel van Tralee in het West-Ierse graafschap Kerry, waar ik hem eind jaren negentig ontmoette. Keating was een van de laatste overlevenden van de lichting van vrijwilligers van het Irish Republican Army (IRA) die bijna een eeuw eerder hadden geprobeerd in wollen kostuums, leren schoenen en met fanatieke strijdlust de Britse bezetter het land uit te pesten.
Keating was in 1998 niet onder de indruk van het toen pas gesloten vredesakkoord. De IRA had de wapens te vroeg overhandigd. ‘We zijn er nog steeds niet uit’, zei hij. ‘Ierland is nog steeds verdeeld. Het kan nog wel honderd jaar duren voordat het hele eiland herenigd is’. Als het moet, zei Keating, zou hij zo het geweer weer oppakken. Hij was 98. De oplossing van het eeuwige Ierse vraagstuk (destijds bijna even uitzichtloos als de Midden-Oostenkwestie) kwam wat hem betrof nog steeds uit de loop van een geweer.
Comeback van de Ierse nationalisten: een onverwerkt verleden is wakker geschud.
Hij was toen een magere en verlegen ogende man, en zonder interruptie praatte hij mijn hele notitieboekje vol. Hij kende ieder detail van iedere ‘operatie’ waar hij bij betrokken was en van vele waar hij dat niet was. Hij wist niet hoeveel mensen hij gedood had. ‘De Britten noemden ons struikvechters. We deden enkel overvallen, hinderlagen en aanslagen. Het gebeurde zelden dat je zo dicht in de buurt van de vijand kwam dat je zijn gezicht kon zien. Je wist nooit hoeveel van degenen die bleven liggen ook echt dood waren, maar je probeerde er zoveel mogelijk om te brengen. Je deed je best’.
Voor het heilige doel van een vrij Ierland waren alle middelen geoorloofd. Als nationalist pur sang heulde Keating, net zoals zoveel andere Ierse nationalisten, in de oorlogsjaren met de nazi’s. ‘De vijand van mijn vijand is mijn vriend’. ‘Ik heb nooit last van mijn geweten. Als ik het over moest doen zou ik precies hetzelfde doen’.
Voor sommige onverbeterlijke republikeinen was Dan Keating een legende. Voor de meeste Ieren niet. Zij wilden niet aan zijn daden herinnerd worden. Toen ik met Keating sprak hadden de nationalisten een spreekverbod. Er mochten geen interviews met de republikeinen worden uitgezonden door de nationale omroep. Sinn Fein was onbemind. De militaire tak, het IRA, verguisd. Zeker, door Noord en Zuid-Ierland liep een lelijke grens, maar Keatings landgenoten hadden daarmee leren leven. De behoefte aan hereniging was minimaal, alleen gedragen door mensen van het gestaalde kader als Dan Keating.
De verkiezingsoverwinning van de nationalisten, afgelopen zaterdag, heeft het Ierse politiek bestel opgeblazen. Dat Sinn Fein Ierlands grootste politieke partij zouden worden, was onverwacht. Zelfs voor de kopstukken uit de partij die te weinig kandidaten hadden benoemd om hun populariteit in zetels te kunnen omzetten.
Het was echter niet de hang naar een geromantiseerd verleden, maar een links, populistisch kiesprogramma dat de stemmen trok. Sinn Fein, onder de relatief nieuwe leider Mary Lou McDonald, wist een golf van boosheid over woningnood, wachtlijsten in de zorg en een uitgeputte dienstensector om te zetten in electoraal goud. Een ambitieus woningbouwprogramma spoorde vooral jonge kiezers aan hun stem te geven aan de nationalisten. Ze maakten daarmee op slag een einde aan de hegemonie van de twee grote partijen die de politiek sinds de oprichting van de Ierse Republiek bijna honderd jaar geleden, bepaald hebben.
Het zal even duren voordat een coalitieregering in Dublin in de steigers staat. Er is zelfs geen garantie dat Sinn Fein daarvan deel zal uitmaken. Wel zeker is dat de verkiezingen het geweer in de Ierse politiek begraven hebben. Maar een onverwerkt verleden is wakker geschud.
Onder de regels van het vredesakkoord kan hereniging alleen plaats vinden als een meerderheid van de bevolking in noord en zuid het willen. Mochten peilingen zo’n indicatie noteren dan zal een referendum worden uitgeschreven. In het noorden, waar de brexit de wond van nationale identiteit opengekrabd heeft, mat de laatste poll voor het eerst een flinterdunne meerderheid (46% – 45%) voor het opheffen van de grens. In het zuiden wil 57% een ‘grensreferendum’.
Hereniging is niet langer een langetermijnideaal. Sinn Fein praat van een volksstemming binnen vijf jaar. Het is een voorwaarde voor coalitieoverleg met andere partijen. De kwestie van het verdeelde Ierland mag voor de meeste Ieren geen urgentie hebben, ze zal het land opnieuw gaan domineren. Het zou Keating niet verbazen.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier