Carl De Keyzer gaat Jules Verne achterna: wat na de zondvloed?

In de Botanique is een fotoreeks van Magnum-fotograaf Carl De Keyzer te zien geïnspireerd door de dreiging van de opwarming van de aarde en de onvermijdelijke stijging van het zeeniveau.

Iedere fotograaf met enige ambitie werkt met projecten. Geen losse flodders maar langetermijnvisies over eenzelfde thema of onderwerp dat soms over jaren kan worden gespreid, zonder het uiteindelijke doel uit het oog te verliezen. Zo iemand is Carl De Keyzer (Kortrijk, 1958) die al vanaf de jaren tachtig van de vorige eeuw systematisch onderwerpen kiest die hij kan uitdiepen met een persoonlijke filosofie op de achtergrond. Sinds hij een eminent lid is van het Magnum-agentschap sedert 1994 kan hij wat meer tijd besteden aan het opzetten van reeksen die hij mettertijd ook als statements is gaan beschouwen.

Zijn eerste en succesvolle persoonlijke opgave was een reportage in India (1987) die insloeg als een bom vanwege van het gebruik van flitslicht in een zonovergoten land. De visueel niet-alledaagse beelden toonden mensen en situaties die, alhoewel niet wereldschokkend waren, fotografisch een schok teweeg brachten.

Nooit had men op die manier het dagelijks leven in een subtropisch land, door het toevoegen van extra kunstlicht, zo vervreemdend gezien. Voor de fotograaf was het een experiment dat verder reikte dan een louter technische stunt. Het betekende zijn publieke doorbraak en zijn reputatie was gemaakt.

Maar zo’n invalshoek kan je niet blijvend toepassen of herhalen en dat besefte De Keyzer ook wel. Hij begon onderwerpen te kiezen met een maatschappelijke en internationale relevantie die hem interesseerden en waarop hij zijn persoonlijke commentaar kon projecteren.

In 1989 realiseerde hij een weinig conventioneel portret van de toenmalige Sovjet-Unie “Homo Sovieticus” met onder meer heel treffende foto’s van jonge matrozen in opleiding tijdens hun vrije tijd. Het was een heel andere visie op een land dat volgestouwd was met vooroordelen. Onder de documentaire huid school een menselijke ader, zelfs niet gespeend van enig begrip of empathie.

De rol die de religie in de wereld speelt was dan weer een ander thema dat de fotograaf inspireerde voor een serie die het midden hield tussen nieuwsgierigheid en verbazing. Documentaire en informatieve fotografie op hoog niveau werd “God Inc.” (1992), de zoveelste schakel in een reeks doeltreffende thema’s die universele bekommernissen in beelden vertaalden.

Klimaat

Vijf jaar geleden begon De Keyzer aan een project dat een andere en actuelere problematiek fotografisch onder de aandacht wilde brengen, de sombere toekomst van de wereld in verband met de klimaatsproblematiek. Hij reisde de halve wereld rond om opnamen te maken van sites die in een niet te verre toekomst gedoemd zouden kunnen zijn om te verdwijnen door overstromingen. “Moments before the flood” (2012) was een project dat indrukwekkend was zowel door de magistrale natuuropnamen als door de onderliggende boodschap. De wereldbevolking moet goed uitkijken of de machtige beelden van prachtige natuursites zullen binnen afzienbare tijd verzwolgen zijn door de oprukkende oceanen. De woeste zeeën en overslaande golven die tegen de kusten op zwaaien worden in de foto’s vastgelegd als was het de laatste nog onbekommerde aanblik van een landschap voor zijn ondergang. Het klinkt wel erg dramatisch maar voor de alerte toeschouwer zijn in de monumentale foto’s hier en daar elementen te bespeuren, soms maar details, die de ernst van de toestand suggereren.

In zijn huidig uitgewerkt nieuwe project, “Higher Ground”, gaat de fotograaf verder in op die wereldproblematiek. Hij suggereert dat na een mogelijke zondvloed de aardbewoners eventueel hun toevlucht zouden moeten zoeken naar de hoogste plekken op aarde, waar ook. Het idee is eigenlijk surreëel maar men hoeft geen Jules Verne te zijn om dergelijke scenario’s te voorspellen. De Keyzer is weliswaar geen Jules Verne maar dat belet niet dat hij intens bezig is met wat het Wereldnatuurfonds onderzoekt en hypothetisch voorspelt. Die preoccupatie tracht hij mee te delen via zijn foto’s. Meer dan 100.000 kilometers legde hij af om beide projecten te realiseren. Met zorg en bewust koos hij voor locaties die zijn boodschap het best konden illustreren en waarbij de toeschouwer maar weinig eigen fantasie moet aan toevoegen om de beangstigde toekomst virtueel te ervaren.

In “Moments before the flood” met prachtige vergezichten vanop de hoge bergtoppen is er nog iets wat de aandachtige toeschouwer niet kan ontgaan en dat is de aanwezigheid van de nog onbekommerde mens te midden van de monumentale berggezichten. Meestal onopvallend duikt er her en der een menselijke figuur op die, los van alle toekomstvisioenen nog heerlijk geniet van de natuur. De fotograaf wil daarmee onderstrepen dat maar weinig mensen zich bewust zijn van het feit dat zij zich letterlijk op het laatste vluchtpunt bevinden van een natuurramp waaraan vrijwel iedereen, onbewust, schuld heeft. Dat is ook de moraal die in dit monumentale, technisch virtuoos, fotoverhaal ingebakken zit.

Tentoonstelling: “Carl De Keyzer, Higher Ground”, Brussel, Botanique, nog tot 30 april