In Californië moeten presidentskandidaten voortaan hun belastinginformatie openbaar maken, anders kan hun naam niet op het stembiljet worden opgenomen. Duidelijk een pesterij naar president Donald Trump, maar is de wet politiek en juridisch gezien wel zo slim?
Donald Trump lijkt geen enkele intentie te hebben zijn belastingaangiftes van de afgelopen jaren openbaar te maken – een gewoonte van alle presidentskandidaten van de afgelopen decennia. Vorige week nog startte de president een federale rechtszaak om het Democratische Huis der Afgevaardigden ervan te weerhouden zijn aangiftes uit de staat New York in te zien.
In principe had Trump geen enkele wettelijke verplichting de documenten openbaar te maken. Tot nu. Afgelopen dinsdag tekende de gouverneur van Californië Gavin Newsom een wet die van presidents- en gouverneurskandidaten vereist dat ze vijf jaar aan belastingaangiftes openbaar maken. Anders kunnen de kandidaten niet worden opgenomen op het stembiljet van de voorverkiezingen. En als iemand niet op het stembiljet staat, kan er in principe niet op worden gestemd. De eis voor presidentskandidaten gaat per direct in, voor gouverneurs over vier jaar.
‘Als een van de grootste economieën ter wereld en de plek waar een op de negen stemgerechtigde Amerikanen woont, heeft Californië een bijzondere verantwoordelijkheid deze informatie te eisen van presidents- en gouverneurskandidaten. We leven in buitengewone tijden en staten hebben een juridische en morele plicht om alles te doen wat mogelijk is om zeker te zijn dat leiders die de hoogste publieke posities ambiëren aan de meest strenge eisen voldoen, en om het publieke vertrouwen te herstellen. De openbaarmaking die deze wet vereist zal licht doen schijnen op belangenverstrengeling, en invloed van binnen- of buitenlandse zakelijke belangen’, zei Newsom bij het tekenen van de wet.
Als een van de grootste economieën ter wereld en de plek waar een op de negen stemgerechtigde Amerikanen woont, heeft Californië een bijzondere verantwoordelijkheid belastinginformatie te eisen van presidents- en gouverneurskandidaten.
Maar experts betwijfelen of wat Californië hier probeert te doen juridisch gezien wel mag. Daarnaast is het nog maar de vraag of het politiek gezien verstandig is.
Ongrondwettelijk
Voor alle duidelijkheid: het gaat om de voorverkiezingen. Trump is als zittend president zo goed als zeker van de Republikeinse nominatie, ook als hij in Californië niet aan de voorverkiezingen kan deelnemen. Op het stembiljet voor de algemene verkiezingen in november 2020 zal zijn naam ook in Californië gewoon prijken.
Toch lijkt het een gegeven dat president Trump of zijn campagne de wet in de rechtbank zal aanvechten. Campagnewoordvoerder Tim Murtaugh zei deze week al tegen de LA Times: ‘De grondwet is duidelijk over de kwalificaties waar een mogelijke president aan moet voldoen en zegt niets over of staten hun eigen extra eisen kunnen opleggen. De wet gaat bovendien tegen het eerste amendement in op het gebied van vrijheid van vereniging. Californië kan politieke partijen niet vertellen welke kandidaten de partijen wel of niet op hun stembiljetten mogen zetten.’
Richard Hasen, professor in de rechten met een specialisatie in het verkiezingsrecht van de Universiteit van Californië in Irvine, lijkt die redenering te volgen. Op zijn blog Election Law bespreekt hij hoe het opleggen van extra eisen al eens eerder geprobeerd is. In 1995 wilde de staat Arkansas termijnlimieten opleggen aan leden van het Amerikaanse Congres. Wie meer dan dan drie termijnen als afgevaardigde of twee termijnen als senator erop had zitten, kon niet meer op het stembiljet komen.
Die wet werd aangevochten en kwam uiteindelijk voor het Hooggerechtshof. ‘Het Hof schreef dat de grondwet exclusieve kwalificaties stelt aan het kandideren voor federale ambten (zoals eisen aan leeftijd en burgerschap), en dat individuele staten die extra eisen stellen ‘de structuur die de Opstellers (van de grondwet, nvdr.) ontworpen hebben voor een “meer perfecte Unie” zou eroderen. Dus hoewel staten redelijke voorwaarden kunnen stellen aan presidentiële kandidaten die op het stembiljet willen komen, zoals het aantal handtekeningen dat ze moeten verzamelen, kunnen zij niet verder gaan en wezenlijke voorwaarden stellen aan wie zich wel of niet kandidaat mag stellen.’
Hoewel staten redelijke voorwaarden kunnen stellen aan presidentiële kandidaten die op het stembiljet willen komen, zoals het aantal handtekeningen dat ze moeten verzamelen, kunnen zij niet verder gaan en wezenlijke voorwaarden stellen aan wie zich wel of niet kandidaat mag stellen.
De vraag is dus of het eisen van inzicht in de belastingaangifte een ‘wezenlijke voorwaarde’ is, zoals de bepalingen in de grondwet dat zijn. De grondwettelijke eisen zijn simpel: een presidentskandidaat moet in Amerika geboren zijn (en daarmee staatsburger), minstens 35 jaar oud zijn en ten minste veertien jaar van zijn of haar leven in de VS gewoond hebben.
Het argument van de Californische bestuurders zal zich erop richten aan te tonen dat belastingaangiftes openbaar maken géén wezenlijke voorwaarde is. De schrijver van de wet, staatsparlementslid Mike McGuire, zei tegen de LA Times: ‘Je belastingaangiften openbaar maken is een hele lage drempel om te nemen. Uiteindelijk gaat het erom dat transparantie de grondslag van toerekenbaarheid is in overheidszaken. Dit is belangrijker dan een enkele president.’ McGuire vergeleek de eis daarna met eisen die staten stellen als het betalen van indieningskosten of een minimum aantal handtekeningen dat nodig is om op het stembiljet te komen.
Wat volgt?
Andere Californische bestuurders lijken een andere mening toegedaan. In 2017 sprak de voormalige gouverneur Jerry Brown zijn veto uit over een soortgelijke wet, omdat het ongrondwettelijk zou zijn en een slecht precedent zou scheppen. ‘Vandaag vragen we belastingaangiften, maar wat komt hierna? Vijf jaar aan medische documenten? Een gecertificeerde geboorteakte? Schoolrapporten? En hangen die voorwaarden af van welke partij er aan de macht is?’
Ook de LA Times stelt zulke vragen in een kritisch hoofdcommentaar op de wet. ‘Als Californië dit soort partijdige voorwaarden stelt als steek naar Trump, wat houdt rode (Republikeinse, nvdr.) staten dan tegen te eisen dat kandidaten een geboorteakte openbaar maken?’, aldus de krant. ‘Willen we echt dat elke staat z’n eigen voorwaarden kan opstellen voor wie zich kandidaat kan stellen? Dat is een recept voor verwarring.’
Bovendien benadeelt de wet Republikeinse kiezers in de staat. ‘Zij kunnen niet stemmen voor de kandidaat die ze willen.’ Tenslotte vraagt de krant zich af of de wet wel nodig is, of alleen als pesterij richting Trump bedoeld is. Immers: ‘Als kiezers vinden dat hij z’n belastingaangiften had moeten openbaren, kunnen ze hem afstraffen op verkiezingsdag.’
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
