Binnenkort amnestie voor drugsmisdadigers in Mexico? ‘De war on drugs heeft enkel meer doden veroorzaakt’

Mexicaanse ordediensten verbranden in beslag genomen cocaïne en marihuana, 4 mei 2018 © REUTERS
Arthur Debruyne
Arthur Debruyne Medewerker Knack.be

Als het van de favoriet van de presidentsverkiezingen afhangt, krijgen (kleine) drugsmisdadigers straks amnestie in Mexico. Dat idee is nog zo gek niet, zegt expert Carlos Galindo. ‘Die frontale aanval op alles wat met drugs te maken heeft is een vergissing.’

Desperate times call for desperate measures, weten Engelstaligen. Dat lijkt ook Andrés Manuel López Obradór begrepen te hebben. De linkse favoriet van de Mexicaanse presidentsverkiezingen in juli wil vrede in Mexico tegen 2024. Om dat te verwezenlijken zijn allicht drastische maatregelen nodig. Vandaar zijn onorthodox voorstel: een amnestie voor alle kleine drugsmisdrijven, een gedoogbeleid zeg maar.

De linkse favoriet van de Mexicaanse presidentsverkiezingen in juli wil vrede in Mexico tegen 2024.

‘Als het nodig blijkt, dan zullen we over amnestie praten zo lang de slachtoffers en hun families ermee instemmen’, zo liet de kandidaat in december vorig jaar een balonnetje op. ‘We zullen geen kwestie onbesproken laten als het met vrede en kalmte te maken heeft.’

Het voorstel sloeg in als een bom. López Obradór sprak dan ook in Guerrero, een deelstaat die als geen andere getroffen is door een bloedige strijd tussen misdaadbendes om de controle over de productie van opium. Recent nog protesteerden talloze moeders uit Guerrero in Mexico-Stad tegen de onverschilligheid van deoverheid na de verdwijning van een zoon of dochter.

Het voorstel van López Obradór mag dan wel controversieel zijn, toch lijkt het huidige drugsbeleid niet te werken. Vorig jaar was het dodelijkste jaar in Mexico sinds de cijfers worden bijgehouden: 29.168 moorden werden er gepleegd. Hoewel er geen precieze cijfers zijn over welk deel daarvan met drugs te maken heeft, wordt dat op twee derde geschat.

Hoewel López Obradór de precieze details van het voorstel later deze maand bekend moet maken, lijkt het zijn campagne wel menens. Zijn voorgestelde minister van Veiligheid lichtte recent een en ander toe. ‘Wat we voorstellen is een vredesproces en een verzoening, geen pact met de georganiseerde misdaad’, aldus Alfonso Durazo. Het is niet de bedoeling gewelddadige drugsbazen te gaan knuffelen, met andere woorden. Maar: ‘Zonder een poging tot pacificatie is het onmogelijk een keerpunt te bereiken in het geweld dat de tragedie van Mexico is.’

Het voorstel sluit aan bij twee stokpaardjes van López Obradór : corruptie bestrijden en armoede verminderen. ‘Gaan we kinderen die voor drugsbendes op uitkijk staan opsluiten, of gaan we hen kansen geven om zich te ontwikkelen?’, vroeg Durazo zich nog af. ‘Het beste strafbeleid is een sterk sociaal beleid.’

Protest tegen de war on drugs in Mexico, Monterrey, 2016
Protest tegen de war on drugs in Mexico, Monterrey, 2016© REUTERS

‘Andere aanpak nodig’

‘Ik vind het geen slecht idee’, zegt Carlos Galindo, justitie- en mensenrechtenspecialist bij een onafhankelijk onderzoekscentrum van de Mexicaanse Senaat. Galindo is actuaris en focust zich daarom op de cijfers. Die liegen er niet om. ‘De war on drugs heeft één onmiskenbaar effect gehad: meer doden. Het is overduidelijk dat we het over een andere boeg moeten gooien.’

Tot 2006 werden in Mexico, een land van ruim 127 miljoen inwoners, min of meer 10.000 moorden per jaar gepleegd. Dat jaar was echter een keerpunt: toen verklaarde pasverkozen president Felipe Calderón de oorlog aan drugstrafikanten. In verschillende deelstaten werd het leger ingezet, dat tot vandaag ordehandhavingstaken op zich neemt.

De strijd tegen drugs in Mexico heeft tot vandaag naar schatting 126.000 doden opgeleverd.

‘Vanaf het begin van de war on drugs schoot het moordcijfer de hoogte in’, weet Carlos Galindo. ‘De piek van vorig jaar ligt nog steeds in het verlengde van diezelfde geweldgolf. De drugstrafiek is ondertussen niet verdwenen, in tegendeel: de repressieve aanpak heeft enkel tot meer doden geleid.’ De strijd tegen drugs heeft tot vandaag naar schatting 126.000 doden opgeleverd.

De war on drugs is volgens Galindo ook nefast geweest voor het sociale weefsel in Mexico, en het vreedzaam oplossen van geschillen. ‘Lokale politieagenten die vertrouwd zijn met een zone en haar bewoners, zijn vervangen door federales of het leger. Het Mexicaanse justitieapparaat functioneert bovendien amper. Bijgevolg zijn mensen conflicten zelf gaan oplossen, vaak met een dodelijke uitkomst. Dat heeft ook bijgedragen tot het toegenomen moordcijfer.’

Mexicanen gebruiken relatief weinig drugs, in vergelijking met andere landen. Voor 2006 en het begin van de gewelddadige strijd tegen drugs werd persoonlijk gebruik ook niet echt als een probleem beschouwd. ‘Maar opeens moest dat allemaal hard aangepakt worden’, vervolgt Galindo. ‘In kleinere gemeenschappen moest dat handvol jongeren die drugs verkopen opeens de gevangenis in. Zulke gemeenschappen waren tot dan min of meer vrij van geweld, maar dat veranderde allemaal met de war on drugs. Geweld was het gevolg.’

Soldaten vernietigen een marihuanaplantage in noordelijk Mexico, maart 2018
Soldaten vernietigen een marihuanaplantage in noordelijk Mexico, maart 2018© REUTERS

Volgelopen gevangenissen

López Obradór moet het grotere plaatje zien, zegt carlos Galindo. Zo moet vooral de Mexicaanse justitie hervormd worden. ‘Sinds de war on drugs zijn de gevangenissen volgelopen met mensen die kleine drugsfeiten gepleegd hebben: kleine dealers en mensen die marihuana of andere drugs vervoeren, maar daarbij geen geweld plegen. Het leeuwendeel van de middelen van het Mexicaanse justitieapparaat gaat naar het vervolgen van die kleine, niet-gewelddadige misdrijven. Dat lijkt me een verspilling. In zulke gevallen zou een amnestie, in plaats van een harde en vaak gewelddadige aanpak, kunnen werken.’

‘De overgrote meerderheid van de drugsmisdadigers zijn laagopgeleide, arme jongeren die vastzitten voor kleine, niet-gewelddadige feiten.’

‘Voor kleine misdrijven kan een alternatieve aanpak dienen: gemeenschapsdienst bijvoorbeeld’, vervolgt Galindo. ‘Want eens je vastzit voor een klein drugsmisdrijf vind je achteraf heel moeilijk regulier werk en daarom vergroot de kans dat je hervalt. De overgrote meerderheid van de drugsmisdadigers zijn laagopgeleide, arme jongeren die vastzitten voor kleine, niet-gewelddadige feiten. Die frontale aanval op alles wat met drugs te maken heeft: dat is de vergissing.’

Ook talloze vrouwen dragen de gevolgen van het repressieve beleid in Mexico, zegt Galindo. ‘Zeven op de tien vrouwen zitten vast zonder uitspraak. Op het eerste gezicht pleegden ze aanzienlijke drugsfeiten, zoals het binnensmokkelen van drugs in een gevangenis. Maar dat doen ze doorgaans voor hun partners of zoons. Of op hun vraag gaan ze drugs vervoeren. Die vrouwen zijn geen drugsdealers, ze zijn bijna collateral damage van de drugshandel. Daar zou een amnestie ook kunnen dienen. Maar al die probleem ga je niet verhelpen als ook niet de wetten en het drugsbeleid fundamenteel veranderen. Het voorstel van López Obradór blijft erg klein tegenover het enorme probleem van Mexico.’

Legalisering van drugs

Turkije heeft jaren geleden van de Verenigde Naties de toestemming gekregen om legaal papaver te produceren, de grondstof van onder meer heroïne. Daar is immers ook een legale markt voor, in de vorm van morfine en andere pijnstillers. Die legale afzetmarkt voor Turkse papaverboeren heeft de illegale circuits aanzienlijk verminderd.

‘Waarom zou dat niet in Mexico kunnen?’ vraagt Carlos Galindo zich af. ‘Het probleem is dat het hier nog altijd bijzonder gevoelig ligt om een debat te voeren over het drugsbeleid. Het gesprek over de legalisering van marihuana roept al veel verzet op. De gedachte dat drugs per definitie slecht zijn zit er goed ingebakken, ondanks bewijs van het tegendeel. De VS kampt met een opiatencrisis. Daar stelt men nu vast dat verslaving ietwat teruggedrongen wordt in die staten waar marihuana is gelegaliseerd.’

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content