‘Beter dat Grieken ontevredenheid uiten met proteststem op Syriza dan op Gouden Dageraad’

De belangrijkste eis van de radicaal-linkse partij Syriza, die zo goed als zeker morgen de parlementsverkiezingen zal winnen in Griekenland, is de kwijtschelding van de Europese schulden. ‘Niet evident, ik zie niet hoe Merkel of Michel de kwijtschelding verkocht zal krijgen aan de Duitse of Belgische belastingbetaler’, aldus docent Politieke Wetenschappen Steven Van Hecke (KU Leuven).

Zondag 25 januari trekken de Grieken naar de stembus om een nieuw parlement te kiezen. Zoals alle peilingen reeds aantonen, zal de extreemlinkse partij Syriza van Alexis Tsipras als grote overwinnaar uit de bus komen. ‘Al betwijfel ik toch of ze een absolute meerderheid zullen halen’, aldus Steven Van Hecke, docent Politieke Wetenschappen aan de KU Leuven. ‘De kloof tussen de eerste en de tweede partij (Nieuwe Democraten) zal niet zo groot zijn.’

Nochtans is het belangrijk om de grootste partij te worden, die krijgt immers een bonus van 50 zetels. Als Syriza geen absolute meerderheid binnenhaalt, moet voorzitter Alexis Tsipras op zoek naar coalitiepartner, wat niet van een leien dakje zal verlopen. Zo wil Syriza een eind maken aan de harde besparingspolitiek opgelegd door Europa, eist ze een schuldkwijtschelding en moeten de pensioenen omhoog.

Hoe realistisch zijn eisen Syriza?

‘Maar dat de partij Griekenland onmiddellijk uit de eurozone wil loodsen is een misverstand’, verduidelijkt Van Hecke. ‘Wel wil ze de voorwaarden waaraan het land moet voldoen om steun te krijgen, heronderhandelen.’ De aanhang van Tsirpras groeit omdat een meerderheid van de Grieken er genoeg van heeft om te dansen naar de pijpen van Europa. Ze vinden dat het land opnieuw bestuurd moet worden door Grieken en niet door technocraten, wat in hun ogen ook maar marionetten zijn van Europa.

Maar hoe realistisch zijn de eisen van Syriza, eigenlijk? Van Hecke: ‘Syriza verspreidt een boodschap in klare taal en zal zijn achterban ook na de verkiezingen niet tegen het hoofd willen stoten. Maar een kwijtschelding van de Europese schulden, is niet evident. Op dit moment zijn de leningen toegestaan aan Griekenland niet meer in handen van private investeerders (zoals in 2012), maar wel uitgegeven door overheden. Het is niet zo dat de West-Europese landen Griekenland niet willen bijstaan, maar als ze kwijtschelding toestaan dan draait vooral de belastingbetaler daarvoor op. Ik zie niet in hoe Angela Merkel dat in Duitsland of zelfs Charles Michel dat hier in België verkocht zal krijgen. Europa is nu al niet populair, dus zo’n maatregel zal op weinig begrip kunnen rekenen.’

Besmettingsgevaar

Een andere factor die Europa in het achterhoofd houdt, is het besmettingsgevaar. ‘Al lijkt dat gevaar op dit moment minder groot dan bij de vorige verkiezingen in Griekenland in 2012’, aldus Van Hecke. Toen sloeg de onrust daadwerkelijk over naar landen als Spanje en Italië Beleggers zagen ook grote problemen met de schatkist van die landen.

Hoewel er nu geen besmetting wordt gevreesd langs de financiële markten, kunnen politieke ideeën wel overgeheveld worden. ‘Andere Europese leiders zien het succes van Syriza en zullen ook hun programma aanpassen en bijvoorbeeld opschuiven naar radicalere linkse ideeën. Zo trekken niet alleen de Grieken in 2015 naar de stembus, ook in onder meer Spanje en Frankrijk vinden dit jaar verkiezingen plaats’, stelt Van Hecke.

In heel Europa is al enkele jaren een trend aan de gang waarbij traditionele partijen plaats moeten ruimen voor nieuwkomers die Europa niet steeds een warm hart toedragen.

Bedreigingen werken contraproductief

Omgekeerd staan Europese leiders niet te springen om in zee te gaan met Syriza en laten ze het niet na om hun afgunst openlijk te blijken. Ook de Grieken angst inboezemen is geen taboe meer in het discours. De Duits bondskanselier Angela Merkel liet enkele weken geleden ontvallen dat het uittreden van Griekenland uit de eurozone tot de mogelijkheden behoort en Europees Commissievoorzitter Jean-Claude Juncker keurt Syriza als partij openlijk af en waarschuwt de Grieken voor een stem op de ‘populistische’ partij.

Van Hecke ziet er geen graten in dat politici zich daarover uitspreken. ‘Elke politicus evalueert de politiek in andere landen, zo nemen wij bijvoorbeeld ook het beleid van Cameron onder de loep of bekritiseren we maatregelen die Rutte neemt. Of het effectief is, dat is een andere zaak. Als je het mij vraagt niet. De bedreigingen van Merkel en haar collega’s aan het adres van de Grieken werken naar mijn aanvoelen contraproductief, zeker net voor de verkiezingen.’

Gouden Dageraad en De Rivier

Door de aandacht die Syriza en de Nieuwe Democraten van aftredend premier Antonis Samaras opeisen, zouden we haast vergeten dat er nog een heleboel andere partijen meedingen naar zetels in het parlement. Als derde partij, ver achter de twee tenoren, zou volgens de laatste peilingen To Potami of De Rivier eindigen. De pro-Europese partij werd pas een jaar geleden opgericht en wordt geleid door de voormalige tv-journalist Stavros Theodoraki. De partij speelt in op gematigdheid, en wil stemmen halen bij de Grieken die beseffen dat radicale politiek de problemen niet kan oplossen.

De populariteit van de extreemrechtse partij Gouden Dageraad lijkt volgens de peilingen fel te tanen. Bij de Europese verkiezingen van afgelopen jaar haalde de partij nog 10 procent, nu zouden ze stranden op een score tussen de 5 en 10 procent. ‘Het is eigenlijk een goede zaak dat de Grieken hun ontevredenheid kanaliseren in proteststemmen voor een extreemlinkse partij in plaats voor de fascistische en racistische partij Gouden Dageraad. Hoewel de partij met tien procent politiek redelijk irrelevant is, mag het belang niet helemaal onderschat worden’, aldus Van Hecke. ‘Want net zoals het Vlaams Belang bij ons in België zijn dat stemmen die niet meetellen voor een coalitievorming. Vanuit dat opzicht zijn de stemmen wel relevant.’

Ontwikkelingsland

‘Uiteraard moeten we de uitslag van de verkiezing nog afwachten’, maar op dit moment verwacht de docent geen onmiddellijke opstanden en stakingen in Griekenland. Vanuit democratisch oogpunt vindt Van Hecke het een goede zaak dat de verkiezingen een uitlaatklep zijn voor de ontevreden Grieken. Al zullen de eerste dagen onmiddellijk na de verkiezingen cruciaal zijn. De grootste partij, ongetwijfeld Syriza, komt als eerste aan zet om een coalitie op de been te krijgen. Lukt dit niet binnen de drie dagen, krijgt de tweede partij de kans.

‘Voor de Grieken staat er opnieuw heel wat op het spel. Het BNP van het land is sinds de start van de crisis een kwart naar beneden gedoken. Op vijf jaar tijd heeft het land enorm ingeboet wat welvaart betreft. Plots werd Griekenland een soort ontwikkelingsland binnen de Europese Unie, waar ze toch al meer dan 30 jaar lid van is. Indien Syriza aan de macht komt, is het afwachten of ze de hoge verwachtingen van de Grieken ook kan inlossen.’