België koploper vuurwapenmoorden in West-Europa

Vuurwapengeweld © Reuters
Annelies Van Erp
Annelies Van Erp Medewerker van ngo Memisa

11,4 procent van de gezinnen in België bezit een vuurwapen en dat kan belangrijke consequenties hebben, want ‘in landen met meer vuurwapens, vinden we meer vuurwapendoden’, concludeert het Vlaams Vredesinstituut in een nieuw rapport.

Verhalen over wilde schutters die dodelijke slachtoffers maken met vuurwapens, roepen vooral beelden van de Verenigde Staten op. Nochtans worden jaarlijks 6.700 mensen doodgeschoten met een vuurwapen in de Europese Unie. Daar bovenop plegen jaarlijks gemiddeld 5.000 Europeanen zelfmoord met een vuurwapen. De Europese Commissie liet eerder al weten dat het gebrek aan betrouwbare statistieken en informatie over vuurwapens in de EU een struikelblok vormt voor effectief beleid en concrete maatregelen. En die leemte wilde het Vlaams Vredesinstituut opvullen met de studie Firearms and Violent Deaths in Europe.

‘Baanbrekend’, noemt het Instituut de studie. Onderzoeker en auteur Nils Duquet legt aan Knack.be uit waarom. ‘Het is de eerste maal dat in een Europese context werd onderzocht of er een verband bestaat tussen vuurwapenbezit, wapenwetten en vuurwapendoden.’ En de conclusie is duidelijk. ‘In landen met meer vuurwapens, vinden we doorgaans meer vuurwapendoden. Dat verband is het sterkst voor zelfmoorden met een vuurwapen, en in beperktere mate voor vuurwapenmoorden op vrouwen’, vertelt Duquet.

Impulsieve beslissing

Soms wordt geargumenteerd dat, als er geen vuurwapen is, wel een ander instrument zal worden gebruikt voor (zelf)moord. Dat zou betekenen dat in landen met minder vuurwapenbezit, meer moorden en zelfmoorden voorkomen met andere middelen dan vuurwapens. Maar dat blijkt niet het geval. ‘Vuurwapens zorgen voor impulsieve daden. Iemand die zelfmoord wil plegen en niet direct een wapen voor handen heeft, stelt de daad uit. En in sommige gevallen leidt uitstel tot afstel.’

Vuurwapens (stockfoto)
Vuurwapens (stockfoto)© iStock

‘Bovendien zijn vuurwapens erg dodelijk’, legt Duquet uit. ‘Bij zelfdodingen ligt de succesgraad op 85 procent. Terwijl andere manieren om zich het leven te ontnemen, zoals ophanging of voor een trein springen, veel minder kans op slagen hebben. Wanneer er dus geen vuurwapens voorhanden zijn, gebeurt het uiteraard soms wel dat er naar een alternatief gezocht wordt, maar vaak is dit dus een minder dodelijk instrument, waardoor de afloop ook minder dodelijk is.’

Militaire hervorming in Zwitserland

Duquet haalt het ‘straffe’ voorbeeld van Zwitserland aan om deze stelling te staven. ‘Door een militaire hervorming in 2003 mochten soldaten hun wapen niet langer, of enkel onder strenge regels, mee naar huis nemen. Hoewel een dalende trend in het aantal zelfdodingen reeds was ingezet, versterkte deze maatregel het aantal sterk, het aantal zelfdodingen halveerde.’

En hoewel bij zelfdodingen ook maatschappelijke factoren meespelen, zo zijn er meer slachtoffers in tijden van crisissen, kan de conclusie uit Zwitserland doorgetrokken worden voor gans Europa.

Om impulsieve zelfmoorden en impulsieve moorden gelinkt aan huiselijk geweld te voorkomen, kan het beperken van de beschikbaarheid van vuurwapens een verschil maken

Nils Duquet, Vlaams Vredesinstituut

Al belicht Duquet wel dat er grote Europese verschillen zijn wat wapenbezit betreft. ‘In Nederland bijvoorbeeld bezit vijf procent van alle huishoudens een vuurwapen. In het noordelijke Finland, is dat veertig procent.’

Wapenbezitters zijn vooral mannelijk en ook de slachtoffers zijn meestal mannen. Mannelijke slachtoffers zijn vaak jong, terwijl de vrouwelijke slachtoffers meestal ouder zijn. ‘Dat heeft te maken met de context waarin de moorden plaats vinden: de vrouwelijke doden zijn vaak het slachtoffer van huiselijk geweld door een (ex-)partner, terwijl mannen slachtoffer worden in meer uiteenlopende contexten zoals criminaliteit en straatgeweld.

België bijzonder land

België “verdient” een speciale vermelding. Na de Oost- en Centraal-Europese landen en Italië, is België het West-Europese land met het hoogste aantal vuurwapenmoorden.

Ons land heeft heel lang een milde wapenwet gehad. Pas in 2006, na de schietpartij van Hans Van Temsche, werd deze verstrengd en aangepast naar Europese standaard

Nils Duquet, Vlaams Vredesinstituut

‘België is dan ook een bijzonder land wat vuurwapens betreft’, verduidelijkt Dulquet. Eerst en vooral kent ons land een lange geschiedenis van wapenproductie. Daarnaast is België het enige land ter wereld waar de deelstaten (en niet de federale overheid) verantwoordelijk is voor de export en de import ervan.’

Het grote aantal doden met vuurwapens heeft deels te maken met de wetgeving. ‘Ons land heeft heel lang een milde wapenwet gehad, zeker in vergelijking met buurland Nederland. Pas in 2006, na de schietpartij van Hans Van Temsche, werd deze verstrengd en aangepast naar Europese standaard. Veel landen deden dat al lang voor ons.’

Gewonden

Vuurwapenmoorden
Vuurwapenmoorden © Vlaams Vredesinstituut

‘Deze vaststellingen wijzen de weg voor beleidsmaatregelen. Om impulsieve zelfmoorden en impulsieve moorden gelinkt aan huiselijk geweld te voorkomen, kan het beperken van de beschikbaarheid van vuurwapens dus een verschil maken’, concludeert Duquet. Al geeft hij ook toe dat verder onderzoek nodig blijft.

‘We weten nu dat een strenge regulering een grote impact heeft op het aantal doden. Nu moeten we kijken welk element specifiek bepalend is. Voorts moet er verder gekeken worden naar het soort wapen. En tot slot – ook niet onbelangrijk- spreken we hier constant over een dodelijke afloop. Toch mogen we de andere slachtoffers niet uit het oog verliezen, ook de gewonden moeten nog in kaart gebracht worden.’

Wie vragen heeft over zelfdoding kan terecht bij de zelfmoordlijn op 1813

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content