‘Aukus leert opnieuw dat Europa, als het erop aankomt, geostrategisch geen rol van betekenis speelt’

Die tik hadden de Fransen niet zien aankomen. Ze werden door de Amerikanen in Azië koud aan de kant geschoven.

President Joe Biden van de Verenigde Staten en de premiers Boris Johnson en Scott Morrison van het Verenigd Koninkrijk en Australië stelden vorige week verrassend een nieuwe militaire alliantie voor: Aukus. Die wil Australië eerst aan een vloot duikboten helpen, die door nucleaire energie wordt aangedreven. Het contract dat Australië met Frankrijk had voor de levering van meer conventionele onderzeeërs ging in de prullenmand en daarover is Parijs nu zeer boos. Frankrijk ziet zich een duur contract door de neus geboord, maar het voelt zich vooral door bondgenoten verraden en vernederd. Buitenlandminister Jean-Yves Le Drian spreekt van een mes in de rug.

De operatie wil natuurlijk een antwoord zijn op de militaire expansie van China in Azië en de Stille Oceaan. Amerikanen en Australiërs vinden dat kernonderzeeërs beter in hun strategie passen. Dat neemt niet weg dat het op zijn minst onheus is dat bondgenoot Frankrijk het nieuws zo ongeveer via de media moest vernemen, terwijl er al maanden in stilte gesprekken over Aukus werden gevoerd. Dat valt niet alleen in Parijs slecht, maar in de hele Europese Unie. De Europese bondgenoten van de VS waren ook al niet te spreken over het onaangekondigde, haastige Amerikaanse vertrek uit Afghanistan.

China reageerde vanzelfsprekend geprikkeld, maar vooral in Frankrijk vielen dus zware woorden. Op verzoek van president Emmanuel Macron riep Le Drian de Franse ambassadeurs uit Washington en Canberra terug. Amerikanen en Britten begonnen dan maar vlug een offensief om Parijs te sussen, hoewel zeker de Amerikanen niet zwaar aan het incident tillen. Ze beloven overleg en geloven dat een invitatie voor een officieel bezoek van Macron aan het Witte Huis zalf aan de wonde kan strijken. Maar nu Macron niet eens de kans heeft gekregen om op zijn minst zijn gezicht te redden, is het niet zeker dat de verhitte gemoederen vlug zullen afkoelen. Tenslotte houdt Frankrijk over zeven maanden presidentsverkiezingen.

In Brussel gelooft ook niemand dat Aukus toevallig werd voorgesteld, een dag voor de Europese Commissie haar strategie voor Azië en de Pacific zou publiceren. Biden is er niet gelukkig mee dat de Europeanen een eigen relatie met China zoeken. Maar uiteindelijk leert deze operatie opnieuw dat Europa, als het erop aankomt, geostrategisch geen rol van betekenis heeft – zelfs Frankrijk niet. Biden koos voor een bondgenoot in Azië, die hij daar belangrijker vindt. Alleen hadden de Europeanen dat machtsspel eerder van Donald Trump verwacht dan van Biden. Toch is dit de realiteit waarmee ze nu knarsetandend moeten leven.