De coalitie die onder leiding van de VS doelwitten in Syrië bestookt, moet een grondig onderzoek voeren naar elf aanvallen tegen Islamitische Staat “waarbij kennelijk ongeveer 300 burgers gedood zijn”. Of België bij deze aanvallen betrokken was, willen de Belgische autoriteiten niet kwijt.
Dat zegt Amnesty International, dat een eigen onderzoek naar de 11 aanvallen heeft gevoerd. De aanvallen in kwestie werden in de afgelopen twee jaar uitgevoerd. De organisatie is zeker van ongeveer 300 burgerdoden, maar het is mogelijk dat de dodentol tussen 600 en 1.000 ligt, stelt de organisatie.
Amnesty stuurde haar bevindingen eind september naar het Pentagon, het Amerikaans ministerie van Defensie, maar kreeg tot nu geen respons. De legerleiding heeft maar verantwoordelijkheid genomen voor één burgeroverlijden.
Het onderzoeksdocument van Amnesty bevat getuigenissen, foto’s, video’s en satellietbeelden.
Zo werden in juni en juli van dit jaar drie aanvallen uitgevoerd in de buurt van Manbij, Noord-Syrië.
Vermoed wordt, schrijft Amnesty, dat bij deze drie aanvallen “meer dan 100 burgers” het leven verloren.
De ergste aanval van de drie trof op 19 juli het dorp al-Tukhar. 73 burgers kwamen daar om, onder wie 27 kinderen. Er vielen ook 30 gewonden.
De legerleiding van Centcom onderzoekt die aanval, maar Amnesty vraagt zich af of de inlichtingen waarop de legerleiding zich beroept voldoende solide waren, en of er voor de aanval voldoende vragen gesteld werden over de aanwezigheid van burgers in het gebied.
‘Iedereen werd gedood, behalve ik’
Goed een week later, op 28 juli, troffen coalitiebommen het dorp al-Ghandoura. Daar werd een markt getroffen. 28 mensen, van wie 7 kinderen, kwamen om.
Het dorp Ayn al-Khan, ook in Noord-Syrië, werd op 7 december 2015 door een luchtaanval getroffen. 40 burgers, onder wie 19 kinderen, lieten volgens Amnesty het leven. “Eén mediaverslag geeft aan dat ook een onbekend aantal IS-strijders bij de aanval werden gedood”.
Amnesty laat een ooggetuige aan het woord: “Het huis daverde, en begon in te storten. De ramen gingen aan gruizelementen… Ik liep naar buiten, en zag hoe het huis van de buren helemaal vernield was. Ik kon mensen horen roepen vanonder het puin”.
Terwijl de ooggetuige probeerde bedolven mensen te helpen, werd vanuit helikopters een tweede aanval gelanceerd. “Op dat moment had ik een twee maanden oude baby in mijn armen, die ik had gered. De nieuwe inslag maakte dat ik viel en de baby-jongen liet vallen. Ik viel in het gat dat de luchtaanval geslagen had, en dat heeft me gered. Mijn moeder, tante, echtgenote en kinderen – een dochter die vier was en een zoon van 2,5 jaar – zij werden gedood. De vrouw en haar baby die ik gered had, werden gedood. Iedereen werd gedood behalve ik”.
De getuige stelt dat hij naderhand sprak met de leider van Koerdische strijders van het YPG. Die verzekerde hem dat hij de coalitieleiding gewaarschuwd hadden voor de aanwezigheid van burgers.
In dit geval was de aanval gericht tegen IS-troepen die sinds enkele dagen een huis in het dorp gebruikten. De leiding van de coalitie heeft volgens Amnesty geen verantwoordelijkheid genomen voor de burgerdoden. Er is wel een onderzoek gestart, maar de uitkomst daarvan is onbekend.
In een ander dorp werd een munitiedepot van IS geviseerd, maar bij de aanval vielen ook burgerdoden. “Hoe konden ze weten dat dit munitiedepot er was”, aldus een Amnesty-getuige, “maar niet dat er burgers woonden in de onmiddellijke omgeving?”
België? Geen commentaar
“We vrezen dat de door de VS geleide coalitie zwaar onderschat welke impact hun operaties hebben op de burgers van Syrië,” zegt Wies De Graeve, directeur van Amnesty International Vlaanderen, in een mededeling. “Het beschikbare bewijsmateriaal doet sterk vermoeden dat de coalitie onvoldoende stappen ondernam om schade aan burgers en burgerdoelwitten te vermijden. Sommige aanvallen zijn mogelijk buitenproportioneel of willekeurig.”
“Het is hoogtijd dat de volledige omvang van burgerschade veroorzaakt door coalitie-aanvallen in Syrië aan het daglicht komt. Er is nood aan een onafhankelijk en onpartijdig onderzoek naar mogelijke schendingen van het internationaal humanitair recht. De onderzoeksresultaten moeten publiek gemaakt worden.”
België neemt actief deel aan de acties van de door de VS geleide coalitie. Amnesty International vroeg aan het kabinet van minister Steven Vandeput (N-VA) of België betrokken was bij één van de elf incidenten die in het memorandum worden beschreven. Het kabinet weigerde te antwoorden op de vragen van Amnesty.
“Amnesty heeft geen aanwijzingen of België al dan niet betrokken is bij de concrete aanvallen die we onderzocht hebben”, aldus Wies De Graeve in zijn mededeling. “Het is echter betreurenswaardig dat België, in tegenstelling tot andere coalitieleden, geen informatie wil vrijgeven over uitgevoerde aanvallen in Syrië en de eventuele impact op burgers. Controle op mogelijke mensenrechtenschendingen door het middenveld en publiek is zo onmogelijk”.
Niet happig
Amnesty zegt dat bij vorige burgerdoden, in Pakistan of Afghanistan, vaker is gebleken dat de Amerikaanse legerleiding niet happig is om de eigen schendingen van mensenrechten te onderzoeken, of om verantwoordelijkheid te nemen, laat staan verontschuldigingen uit te spreken of compensatie te voorzien voor overlevenden.
Amnesty roept op tot zowel grotere openheid als grotere voorzichtigheid. Bij bombardementen rond Manbij kwamen 200 burgers om. Momenteel wordt in het Iraakse Mosoel bombardementen uitgevoerd – dat is een veel en veel grotere stad.
Amnesty publiceerde eerder rapporten over mensenrechtenschendingen door het Syrisch regeringsleger, geholpen door de Russen, door leger en milities in Irak, en door Koerdische strijdkrachten.
(RR)
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier