Amerikaans Hooggerechtshof laat ‘gerrymanderen’ door partijen toe

Activisten demonstreren voor het Amerikaans Hooggerechtshof voor een einde aan gerrymandering, 26 maart 2019. © Reuters
Eva Schram
Eva Schram Correspondent voor Knack.be in Noord-Amerika.

De praktijk waarbij de politieke partijen kiesdistricten in de VS indelen op basis van partijpolitieke affiliatie, ook wel gerrymandering of kiesrechtgeografie genoemd, blijft toegestaan. Het Amerikaans Hooggerechtshof oordeelde donderdag dat het een politieke, geen juridische, kwestie is.

De kiesdistricten in Chicago, de hoofdstad van de Amerikaanse stad Illinois, zien eruit als een soort pizzapunten. Op die manier zitten er in elk genoeg Democraten, die in het stadscentrum wonen, om de Republikeinen uit de voorsteden uit te balanceren. Ook in veel andere Amerikaanse staten, met als notoire voorbeelden North Carolina, Michigan, Ohio, Texas en Maryland, zijn de kiesdistricten zo getekend dat een bepaalde politieke partij er groot voordeel van ondervindt. Dit verschijnsel wordt in het engels gerrymandering genoemd.

Elke tien jaar worden de kiesdistricten in elke staat opnieuw ingedeeld, op basis van de census. De volgende census vindt in 2020 plaats, en de volgende herindeling in 2021. In verreweg de meeste staten wordt dat bepaald door de partij die op dat moment in de regering van die staat zit. In 2010 deden de Republikeinen het bijzonder goed in de tussentijdse verkiezingen -ze hadden in twee keer zoveel staten de macht in handen, vergeleken met de Democraten – dus in 2011 hadden de Republikeinen de touwtjes in handen voor het indelen van de kiesdistricten. Met als gevolg dat het voor Democraten in veel staten, waaronder staten die belangrijk zijn tijdens de presidentsverkiezingen, moeilijk is een meerderheid te halen. Als de Democraten het in 2010 beter hadden gedaan, was het mogelijk andersom geweest. Het verleden wijst uit dat beide partijen aan gerrymandering doen.

Geen standaard

Het Hooggerechtshof heeft in het verleden gerrymanderen op basis van ras (wat tot het midden van de vorige eeuw nog heel normaal was) als ongrondwettig verklaard. Maar nu er twee zaken -een over Maryland, waar Democraten gerrymanderden, en een over North Carolina, waar de Republikeinen het deden- voor het Hooggerechtshof kwamen over partijdig gerrymanderen, zei het Hof met 5 stemmen tegen 4 dat het een politieke kwestie is, waar het federale rechtssysteem geen uitspraak over kan doen. Er is namelijk geen algemeen geaccepteerde standaard voor wat als oneerlijk gerrymanderen geldt, en wat als eerlijke representatie van een gemeenschap, zegt het Hof.

Rechtsgang of burgerinitiatief

Op federaal niveau is er dus geen manier om gerrymanderen tegen te gaan, maar dat betekent niet dat er helemaal niets tegen gedaan kan worden. Allereerst kunnen indelingen van kiesdistricten nog altijd in de rechtbanken van een staat worden aangevochten. Dat gebeurde bijvoorbeeld in 2018 in Pennsylvania. Het Hooggerechtshof van die staat oordeelde dat de indeling, gemaakt door de Republikeinen, tegen de grondwet van de staat was en opnieuw getekend moest worden. Vervolgens wonnen veel Democraten in de staat in 2018 de tussentijdse verkiezingen. In 25 andere staten heeft de grondwet een bepaling dat verkiezingen ‘vrij’ of ‘vrij en gelijk’ of ‘vrij en open’ moeten zijn, en zou een rechtsgang een middel kunnen zijn tegen gerrymanderen, volgens website Fivethirtyeight.

Een andere manier gerrymanderen tegen te gaan is door het aan de burgers voor te leggen tijdens de verkiezingen. Dat gebeurde in 2010 in Californië, toen kiezers ervoor stemden niet het staatsparlement, maar een onafhankelijke commissie de districtindeling te laten maken.

Naast Californië wordt in nog zeven andere staten de indeling gemaakt door onafhankelijke commissies. Maar het is misschien niet haalbaar voor andere staten om dat in te stellen. Het is vaak afhankelijk van een publiek initiatief om een voorstel op het stembiljet te krijgen -de zittende regering in een staat heeft er namelijk geen belang bij het recht op indeling op te geven, zeker niet als er een herindeling aan zit te komen (zoals op dit moment het geval is). En slechts in 26 staten hebben burgers het recht en de mogelijkheid bepaalde onderwerpen op het stembiljet te krijgen. In de andere staten kan alleen het staatsparlement dat doen, en nogmaals: een partij die anno 2019 aan de macht is, zal niet erg geneigd zijn het recht op kiesdistrictenindeling in 2021 over te geven aan een onafhankelijke commissie.

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content