Amerikaans begrotingsakkoord uitstel van executie voor wereldwijde supercrisis?

De kans dat we binnen een goeie drie maand terug een schuldplafond-crisis in Washington krijgen, is zeer reëel. Het zijn evenwel niet enkel de Amerikanen die van eindeloos uitstel een hoeksteen van het beleid hebben gemaakt.

We schreven het de voorbije dagen diverse malen. Geen akkoord rond verhoging van het schuldplafond in de VS zou zoveel onzekerheid in het wereldwijde financieel-economische systeem injecteren dat het woord supercrisis gerust van stal mocht gehaald worden. Net daarom bleef de overtuiging sterk dat er a last minute deal uit de bus zou komen. Het ondenkbare zou in de map van de apocalyptische scenario’s blijven zitten. En zo gebeurde uiteindelijk ook, in de laatste uren voor de deadline.

De deal gesloten in de Senaat en vervolgens ook onderschreven in het door de Republikeinen gedomineerde Congres houdt in dat het schuldenplafond afdoende verhoogd wordt tot 7 februari van volgend jaar. Het ministerie van Financiën krijgt ook bevestiging van haar mogelijkheden om via diverse noodingrepen de financiering van de overheid nog een tijd na die nieuwe vervaldag te blijven verzorgen. Komt het begin volgend jaar opnieuw tot een patstelling dan zal de Amerikaanse overheid allicht kunnen blijven doorgaan tot ergens begin april.

Belangrijk onderdeel van de bereikte overeenkomst is dat Democraten (baas in de Senaat) en Republikeinen (baas in Congres) tegen 13 december met een coherent plan op lange termijn moeten komen om de begrotingstekorten verder af te bouwen en de schuldenberg (nu 17 000 miljard dollar) te reduceren. Dat zal geen sinecure worden want Republikeinen laten nu al weten dat ze van geen belastingverhogingen willen weten en Obamacare te vuur en te zwaard zullen blijven bestrijden. Democraten verkondigen grote terughoudend tegenover een aantal besparingen en willen hoe dan ook stevige belastingverhogingen. De loopgravenoorlog gaat gewoon door.

Wereldbank-president Jim Yong Kim was er snel bij om te stellen dat “de wereldeconomie aan een potentiële catastrofe is ontsnapt”. De vraag is echter voor hoe lang. President Obama schatte het goed in: “We moeten er mee ophouden te regeren op het ritme van crises”. Het onvermijdelijke resultaat van dat pure crisismanagement is, zo blijkt ook nu weer, de reflex to kick the can down the road. De kennis dat de Amerikaanse elite tegen 13 december met een inhoudelijk sterk akkoord komt, wordt algemeen op quasi-nul ingeschat. Het water tussen Democraten en Republikeinen, opgejaagd door de extreme Tea Party-gang, is sowieso al erg diep en werd de voorbije weken enkel maar dieper. De zwaar voor schut gezette Republikeinen zullen met midterm verkiezingen in aantocht méér dan ooit hun blazoen willen oppoetsen bij de achterban. De ruimte voor zinvolle compromissen lijkt kleiner dan ooit.

Eén van de gevolgen van de voorbije toestanden in Washington en van de weinig perspectiefvolle komende maanden is dat de Amerikaanse centrale bank, de Fed, met haar huidig beleid zal voortgaan. Afbouw van de aankoop van 85 miljard dollar aan papier per maand in de hoop daarmede de lange termijnrente laag te houden en zo de economie te stimuleren, zal blijven doorgaan. “Tapering” zal niet meer aan de orde komen. Zelfs een voor het huidige Fed-beleid kritische bestuurder van de Fed als Richard Fisher (president van de Dallas Fed) ziet nu geen alternatief voor de voorzetting van het QE-beleid van de Fed. De financiële markten zullen zich behaaglijk wentelen in dit perspectief maar tegelijk neemt de kans op allerhande nadelige neveneffecten van het Fed-beleid verder toe. We denken dan vooral aan het ontstaan van zeepbellen, het negeren van risicofactoren, het ontstaan van potentieel heel destabiliserende kapitaalstromen en de mogelijkheid van currency wars.

De rest van de wereld, en zeker Europa, doen er echter best aan niet te veel Schadenfruede te koesteren ten aanzien van de Amerikaanse toestanden. Kick the can down the road is ook hier manifest aan de orde. Er wordt vooruitgang geboekt in het bijschaven van de institutionele tekortkomingen van de eurozone maar de boel beweegt heel traag. Bovendien dreigt voortdurend het gevaar van allerhande veto’s, bijvoorbeeld inzake de verdere uitbouw van de bankenunie. De kans is reëel dat we afsteven op een bankenunie die er papier goed uit ziet maar waarvan na verloop tijd blijkt dat ze fundamentele mankementen vertoont. In landen als China, India en Brazilië liggen zware problemen op tafel en zien we zeer aarzelende beleidsreacties.

Ook in ons eigen land zweert de regering Di Rupo bij een beleid van kick the can down the road. Nemen vier van de belangrijkste uitdagingen van de komende jaren en decennia: de kost van de vergrijzing, de beheersing van de staatsschuld, de hervorming van de arbeidsmarkt en het herstel van het concurrentievermogen van de ondernemingen. Op elk van deze terreinen neemt de regering maatregelen maar steevast van het minimale, soms zelfs onooglijke type. Nu zeggen dat men, bijvoorbeeld, de vergrijzingskosten onder controle heeft, is zelfs een complete leugen.

De VS vangen als grootste economie en voorlopig nog altijd machtigste land van de wereld de meeste wind als de bewindslui er een potje van maken. Terecht, hun verantwoordelijkheid is net iets groter dan die van anderen. Dat is echter ook een leuke bliksemafleider voor beleidsverantwoordelijken in andere delen van de wereld. Hun problemen gaan evenwel niet weg door met het vingertje naar Uncle Sam te wijzen.