‘Alleen vrede in Oekraïne of een economische recessie kan ons van hoge energieprijzen afhelpen’

Energie is geen vanzelfsprekendheid meer. Het aandeel van energie in ons gezinsbudget daalde de voorbije decennia tot ongeveer tien procent. Nu ziet het ernaar uit dat we er voor lange tijd opnieuw meer aan uit zullen geven. Deskundigen kijken met bezorgdheid naar de gevolgen van de oorlog in Oekraïne komende winter. Een vertegenwoordiger van het Internationaal Energieagentschap legde me dat vorige week zo uit: ‘Vergeet het oppompen van extra vaten. Het enige wat ons van een energiecrisis kan redden, is een economische crisis. Het zal lange tijd slechter gaan alvorens het opnieuw beter kan gaan.’

De oorlog in Oekraïne heeft de prijzen doen pieken. De energiemarkt is vooral erg nerveus over Europese plannen om verzekeraars te verbieden om schepen die Russische olie vervoeren nog te dekken. Nu kan Rusland een deel van zijn olie afvoeren naar landen in Azië. Dat drukt de prijzen nog een beetje: Oost-Azië haalt olie uit Rusland en de Europese landen zoeken alternatieven. Door de nieuwe sancties zou die Russische olie van de markt gehaald worden en stijgen de prijzen dus nog meer. Zelfs de Amerikanen dringen er nu bij de EU op aan om die sancties te herbekijken.

Er zijn weinig alternatieven voor de Russische brandstoffen. De vrees is groot dat Rusland deze winter belangrijke landen zonder gas zal zetten en dat de Europese gasreserves niet gevuld zullen zijn. In de gassector is er niet alleen krapte in de productie, maar ook in het transport. Er zijn te weinig tankers voor vloeibaar gas en daarbovenop is een gasterminal in de Verenigde Staten recent ontploft. ‘Er is werkelijk geen rek meer en als we een hevig orkaanseizoen krijgen, loopt het helemaal in de soep’, zei de vertegenwoordiger. Van een andere expert hoorde ik dat hetzelfde geldt voor aardolie: ‘Saudi-Arabië kan maximaal 1 tot 1,5 miljoen vaten per dag extra op de markt brengen. Amerika kan daar nog eens een klein miljoen vaten bovenop doen.’

Alleen vrede in Oekraïne of een economische recessie kan ons van hoge energieprijzen afhelpen.

Dan is er Iran. Dat land is slechts enkele dagen verwijderd van een break-out, oftewel het punt waarop het voldoende materiaal verwerft om kernwapens te vervaardigen. Twee maanden geleden gingen diplomaten er nog van uit dat de oorlog in Oekraïne tot meer inschikkelijkheid in Washington zou leiden en dat er over een nieuw akkoord onderhandeld zou worden. Nu overheerst pessimisme. Dat betekent dat er meer sancties aankomen en dat Iran zijn olie niet op de markt kan brengen. In het slechtste geval komt het tot schermutselingen met Israël of incidenten rond de Perzische Golf.

Daar blijft het niet bij. De aardolie- en aardgasreserves zijn de voorbije jaren amper gegroeid. Tussen 2011 en 2020 zwollen de oliereserves aan met 4 procent, tussen 2001 en 2010 was dat 25 procent. De cijfers zijn gelijksoortig voor aardgas: 3,5 procent versus 25 procent. Onder de acute onzekerheid als gevolg van de geopolitiek schuilt dus structurele krapte. Voorts loopt de groene transitie tergend langzaam en niemand lijkt er nog van uit te gaan dat we de klimaatdoelstellingen zullen halen. Er wordt nog steeds te weinig geïnvesteerd. Ook in Europa worden de grote doorbraken pas over een tiental jaar verwacht.

Alleen vrede in Oekraïne – maar die is onwaarschijnlijk – of een economische recessie – en die wordt steeds waarschijnlijker – kan ons van hoge energieprijzen afhelpen. De tragedie van economische tegenslag is echter dat er minder bereidheid zal zijn om de transitie naar alternatieve en nucleaire energie door te zetten. Energieministers kunnen maar beter niet te veel vakantieplannen maken voor de zomer als we deze winter niet in de kou willen zitten.