Al Gore bekijkt het positief: ‘We staan aan het begin van de duurzaamheidsrevolutie’

Nieuwe technologieën en gewone burgers zullen het klimaat redden, denkt de Amerikaanse politicus en milieuactivist Al Gore. ‘Er zijn duizenden manieren om de energie-efficiëntie te verbeteren, waardoor de vraag naar energie zal dalen.’

Uw huidige boodschap luidt: ja, het weer maakt rare capriolen, maar de technologie geeft ons de hoop die we vroeger niet hadden. Kunt u die hoop werkelijk onderbouwen?

Al Gore: Niet alleen de kosten voor zonne- en windenergie dalen snel, maar ook die voor batterijopslag. Er zijn duizenden manieren om de energie-efficiëntie te verbeteren, waardoor de vraag naar energie zal dalen. Dat maakt het de lobby van de oude energiebronnen uiteindelijk moeilijker om met pure politieke macht uit de subsidiepotten te blijven eten.

Wij leven nog altijd in een wereld waarin tachtig procent van de energie wordt opgewerkt uit olie, gas en kolen. Toch beweert u dat er een nieuwe industriële revolutie op komst is.

Gore: We staan aan het begin van de duurzaamheidsrevolutie. Die zal even verstrekkend zijn als de industriële, en even snel als de digitale. Deze revolutie steunt ook op nieuwe digitale technologieën, zoals het ‘internet der dingen’, en artificiële intelligentie. Die zorgen ervoor dat industriële bedrijven elektronen, atomen en moleculen even precies kunnen sturen als de internetfirma’s bits en bytes kunnen managen. Het is een verbazende ontwikkeling, die de voordelen van hernieuwbare energie nog vergroot. En ze komt met de snelheid van het licht op ons af.

In de klimaatkwestie leidde elke hoopvolle verwachting tot een teleurstelling.

Gore: Iedereen die met het vraagstuk bezig is, slingert geregeld tussen hoop en vertwijfeling. Maar uiteindelijk ga ik altijd voor de hoop. Van doorslaggevend belang is dat de gewone burger toekomstgerichte politici ondersteunt, zodat leidende politici als Angela Merkel verder aangemoedigd worden.

Twee keer, zowel in het jaar 2000 als in 2016, wou de meerderheid van de Amerikaanse kiezers een klimaatvriendelijke president in het Witte Huis. Toch raakte noch u, noch Hillary Clinton verkozen. Is het Amerikaanse kiessysteem een dwarsligger?

Gore: Ja. Maar ons kiessysteem, dat ik graag wil veranderen, is niet het enige probleem. Ook het peil van onze media en ons democratisch debat is problematisch. En sociale media hebben de zaak ook niet geholpen. Dan denk ik vooral aan spelers als Rusland, die proberen de democratie te verdelen, haast alsof ze een koude oorlog willen beginnen.

Bij de digitale revolutie horen disruptieve en onverwachte aspecten. Behalve de energiereuzen zorgen vandaag vooral concerns uit Silicon Valley voor problemen als monopolievorming. U werkt nauw met de Valley samen. Hoe kijkt u naar dit probleem?

Gore: Om te beginnen wil ik niet alle bedrijven uit Silicon Valley over dezelfde kam scheren.

We hebben het hier over de echt grote bedrijven.

Gore: Ook die zijn niet allemaal hetzelfde. Ik zit in de raad van toezicht bij Apple, een bedrijf dat altijd op de bescherming en de veiligheid van data gehamerd heeft. Maar inderdaad, er zijn veranderingen nodig. Omdat voor de Amerikaanse regering de voorbije decennia vooral de economische belangen primeerden, neemt de EU die controlerende opdracht van haar over. Niet dat ik met elk voorstel akkoord ga, maar Europa speelt vandaag de centrale rol als bewaker van democratische waarden tegen het oneerlijke gebruik van economische macht.

In 1992, toen Bill Clinton en u werden verkozen, hebt u een zeer hoopvol klimaatboek gepubliceerd. Laten we ons niet andermaal vangen door een illusie als we geloven dat de grote verschuiving er nu aankomt?

Gore: Er zijn verschillen met de jaren negentig. Destijds hing de overgang naar zonne- en windenergie nog van staatssubsidies af. Vandaag zijn beide goedkoper dan stroom uit fossiele bronnen. En het verschil wordt groter. Of kijk naar het thema mobiliteit. Destijds heb ik geschreven dat de wereld binnen de 25 jaar afscheid zou nemen van de verbrandingsmotor. Dat was iets te optimistisch. Maar als je ziet hoe snel elektrische auto’s goedkoper en efficiënter worden, weet je dat de onderzoeksmiddelen in die richting gaan. De aandrijving door elektriciteit zal over twee tot drie jaar goedkoper zijn als die door benzine. Het is zoals wijlen de econoom Rudi Dornbusch heeft gezegd: eerst duren de dingen lang, maar dan gebeuren ze veel sneller dan men dacht. We staan op een keerpunt.

De terugslag door het populisme raakt niet alleen Amerika, maar ook Europa. En populisten zijn doorgaans geen klimaatactivisten.

Gore: Ik ben het niet helemaal eens met uw uitgangspunt. Binnen de populistische beweging in Amerika groeit een groep die agressief meer toegang tot goedkopere zonne- en windenergie eist. Deze groep begint zich te verzetten tegen de alliantie tussen de energiemonopolies en de regering. Hoe goedkoper hernieuwbare energie, hoe groter deze beweging zal worden.

Vooral in Amerika vechten de centrale regering aan de ene kant en steden, regio’s en ngo’s aan de andere kant een soort klimaatoorlog uit.

Gore: Ook dat is een voorbeeld van een naderend kantelpunt. 40 Republikeinse Congresleden hebben hun standpunt in deze kwestie bijgesteld, en tot twee keer toe ontbrak er slechts één stem om een CO2-taks erdoor te krijgen. Verschillende Amerikaanse staten hebben trouwens al zo’n belasting. In november, bij de Congresverkiezingen, is er een grote kans op een democratische meerderheid in het Huis van Afgevaardigden.

In uw boodschap hebt u het bewust niet over voeding. Waarom wilt u de mensen niet vertellen dat ze beter geen vlees meer eten?

Gore: Ik laat me ook wel uit over de rol van de veeteelt, die voor 15 tot 20 procent van de uitstoot zorgt. Ik ben zelf sinds zesenhalf jaar veganist. En ik adviseer mensen om naar hun dokter te luisteren, die hen waarschijnlijk zal aanraden minder vlees te eten. Maar ik zet dat punt inderdaad niet centraal. Mijn politiek gevoel zegt: dit is niet de meest effectieve manier om te communiceren met de 90 procent of meer die zich nog niet bereid voelt om die stap te zetten.

Veel experts zeggen dat je uiteindelijk ook het economische systeem en het groeivirus moet bekampen. Bent u het daarmee eens?

Gore: We moeten onze definitie van groei veranderen, ja. Daarachter schuilt een dieper debat over de vraag of het kapitalisme niet zelf de drijvende kracht achter de klimaatcrisis is. Met die analyse ben ik het niet eens, hoewel ik respect heb voor mensen die er zo over denken. De geschiedenis van Duitsland in de 20e eeuw maakt duidelijk dat autoritaire systemen het milieu zwaarder belasten dan democratieën met een markteconomie. Maar voor wie in de mogelijkheid gelooft om het kapitalistische systeem te hervormen, is het moment gekomen om de negatieve effecten ervan te bestrijden. Ik denk bijvoorbeeld aan de groeiende ongelijkheid, of het misbruik van natuurlijke grondstoffen. En we moeten ook kijken naar de noodzaak van openbare investeringen in onderwijs en gezondheidszorg, domeinen die – ten minste in mijn land – kapot bespaard zijn.

Dat klinkt als een politieke toespraak. Wilt u nog eens uw kans gaan?

Gore: ( lacht) Ik ben een politiek geheelonthouder. En hoe langer de onthouding duurt, hoe verder de politiek van mij af ligt. Maar dat zeg ik altijd als ik deze vraag krijg. Ik moet maar eens wat nieuws verzinnen.