Als president Emmanuel Macron met zijn beweging La République en marche zondag een ruime meerderheid behaalt, ligt de weg naar echte politieke verandering open.
Emmanuel Macron noemt zichzelf steevast de ‘maître des horloges’. Hij bepaalt wanneer hij zijn premier en regering bekendmaakt, wanneer hij zich voor de ogen van de hele wereldpers bij de andere NAVO-leiders voegt, wanneer hij Donald Trumps handdruk loslaat.
Maar de komende twee zondagen moet de jongste Franse president ooit de regie over zijn lot, en dat van Frankrijk, weer even uit handen geven. Dan kiest het land een nieuwe Assemblée, de belangrijkste wetgevende kamer. In 577 kieskringen wordt, in twee rondes, telkens één parlementslid verkozen.
Het belang van deze stemming, in Frankrijk ‘de derde ronde van de presidentsverkiezingen’ genoemd, kan nauwelijks overschat worden. Als La République en marche, de nieuwe naam van de beweging van Macron, een comfortabele meerderheid haalt, ligt de weg naar echte politieke verandering open. Maar met een grotendeels vijandig parlement wordt Macrons rol herleid tot conciërge van het Elysée.
Tijdens de presidentscampagne werd lange tijd gedacht dat een absolute meerderheid voor Macron nooit tot de mogelijkheden zou behoren. Hij had nauwelijks eigen kandidaten gerekruteerd, en het kiessysteem had al decennialang de twee klassieke partijen bevoordeeld, de Parti Socialiste en Les Républicains. Maar Macron toonde al eerder te kunnen breken met oude vormen en gedachten. Verschillende recente peilingen voorspellen hem nu een – soms zelfs comfortabele – parlementaire meerderheid.
Macron is erin geslaagd om op heel korte termijn toe te treden tot het clubje van de groten der aarde
Presidentieel aura
Emmanuel Macron wil geen ‘gewone president’ zijn. Hij wil de rol van chef d’état weer in ere herstellen. Dat werd al duidelijk toen hij tijdens zijn inauguratie op 14 mei vanuit een legervoertuig op de Champs Elysées zijn landgenoten begroette. ‘Un sans-faute’, kopten de Franse kranten.
Minder dan twee weken later deed Macron zijn intrede op de internationale scène. Op de NAVO-top in Brussel maakte de Franse president indruk in zijn ontmoetingen met andere wereldleiders. Ook de dagen erna, op de G7-top in Italië, drukte hij zijn stempel. En hij was de eerste wereldleider die de Russische president Vladimir Poetin, tijdens diens bezoek aan Frankrijk vorige week, rechtstreeks in het openbaar aanpakte over de vermeende Russische inmenging bij westerse verkiezingen. Aan de zijde van Poetin, in het paleis van Versailles, sprak hij ook duidelijke taal over Syrië, waar hij elk gebruik van chemische wapens met bombardementen wil beantwoorden. ‘De mix van gezag en jonge coolitude staat de publieke opinie en de specialisten zeer aan’, schreef Libération.
‘Macron is erin geslaagd om op heel korte termijn toe te treden tot het clubje van de groten der aarde’, zegt ook Michel Hastings, politicoloog aan de Sciences Po-universiteit in Rijsel. ‘Dat is een krachttoer, met figuren als Trump en Poetin.’
De nieuwe Franse president maakte ook duidelijk dat hij met de VS en Rusland nauw wil samenwerken. Of het nu over het klimaat, Syrië of vrijhandel gaat, Macron huldigt het principe dat men met vijanden moet praten om tot oplossingen te komen. Die diplomatieke stijl is radicaal tegengesteld aan die van François Hollande, die veel principiëler was.
Affaire-Ferrand
Macron koos voor een regering die bovengemiddeld veel vrouwen en mensen zonder politieke ervaring telt. ‘Toch beantwoordt de samenstelling ervan niet helemaal aan de verwachtingen’, vindt Hastings. In een peiling toont slechts 55 procent van de Fransen zich tevreden over eerste minister Edouard Philippe, tegenover 62 procent over Macron. ‘Ik verwacht dat hij na de parlementsverkiezingen al wat zal bijsturen, bijvoorbeeld door extra ministers of staatssecretarissen te benoemen met een meer diverse achtergrond.’
Bovendien valt het af te wachten of zijn regering, met mensen uit allerlei strekkingen, ideologisch wel voldoende coherentie vertoont. Daarbij komt dat de toekomst van zes ministers die deelnemen aan de parlementsverkiezingen aan een zijden draadje hangt. Macron heeft immers gezegd dat elke minister die er niet in slaagt verkozen te worden, ontslag moet nemen, wat een blamage zou zijn voor zijn regering.
Het duurde meer dan een dag langer dan verwacht voor Macron de samenstelling van zijn regering bekendmaakte. Dat was, zo zei zijn team, omdat de handel en wandel van elke minister grondig gecontroleerd diende te worden. Macron had er immers tijdens de met schandalen overladen campagne op gehamerd: zijn team zou onberispelijk zijn.
Met de affaire rond minister Richard Ferrand, nota bene bevoegd voor de ‘cohesie van het land’, keerde die belofte als een boemerang terug in zijn gezicht. Ferrand, een oude getrouwe van Macron en het eerste PS-parlementslid dat zich achter hem schaarde, had bij een vorige privéjob een vastgoedconstructie opgezet die zijn partner toegelaten zou hebben zich te verrijken.
Bovendien, zo bleek, had hij in 2014 zijn zoon als parlementair assistent aangenomen, en hem op die manier 7045 euro netto uitgekeerd. Het deed vele Fransen terugdenken aan presidentskandidaat François Fillon van Les Républicains, die jarenlang zijn vrouw had tewerkgesteld op kosten van de staat.
Hoewel de feiten ontegensprekelijk minder ernstig zijn dan bij Fillon, werd de initiële beslissing van Macron en premier Philippe om Ferrand te blijven steunen, op ongeloof onthaald. ‘Macron gokt dat dit wel zal overwaaien, maar dat is een heel riskante gok’, zegt Hastings. ‘Al zie ik niet meteen een grote verschuiving in de kiesintenties van de Fransen.’
Ferrand is niet de enige minister die in opspraak is gekomen. Minister van Binnenlandse Zaken Gérard Collomb kreeg al kritiek van het Verenigd Koninkrijk omdat hij details uit het onderzoek naar de dader van de bomaanslag in Manchester had gelekt. En tegen minister voor Europese Zaken en voormalig Europarlementslid Marielle de Sarnez loopt een vooronderzoek voor misbruik van EU-middelen, aangespannen door het Front National. De Sarnez ontkent dat ze iets fout heeft gedaan.
De mogelijke misstappen van zijn regeringsleden vallen des te harder op omdat Macron heeft gezworen dat zijn eerste beleidsdaad een wet over ‘de politieke moraal’ zou zijn. In de wet, het stokpaardje van minister van Justitie François Bayrou, zouden praktijken als politieke cumuls en het in dienst nemen van familieleden aan banden gelegd worden. De vraag is wanneer de grand écart tot een blijvende spierscheur leidt.
Het tweede grote speerpunt waar Macron mee wil uitpakken, is een hervorming van de arbeidswetgeving, een poging om de starre Franse arbeidsmarkt flexibeler te maken. Maar de gesprekken daarover met de sociale partners lopen voorlopig niet al te vlot. ‘Behalve een regering samenstellen, heeft Macron op binnenlands vlak nog niets gedaan’, besluit Hastings.
De oppositie
De tactiek van Macron was al van bij het begin duidelijk: de traditionele partijen uit elkaar spelen. Tijdens de campagne voor de presidentsverkiezingen is dat hem uitstekend gelukt met de PS. Vervolgens nam hij Les Républicains onder vuur, door in zijn regering prominente leden van die partij op te nemen.
En de schade is nog lang niet geleden. De PS, die nu bijna 300 van de 577 zetels in het parlement bezet, mikt nu officieus op 80 parlementsleden. Maar in de wandelgangen wordt gefluisterd dat het er wel eens minder dan 20 kunnen worden, te weinig om zelfs maar een fractie te vormen. ‘Bij de PS is alles herop te bouwen’, zegt Hastings. ‘Hun kandidaten, militanten en kiezers zijn het noorden volledig kwijt. En ik zie niet meteen iemand opstaan die het tij kan keren.’
Nog nooit zal er zo’n jong en onervaren parlement verkozen zijn geweest
Hastings is minder streng voor Les Républicains. Ook zij kampen met een gebrek aan leiderschap, nu oude rotten als Fillon, Nicolas Sarkozy of Alain Juppé definitief naar de achtergrond zijn verdwenen. En enkelingen dreigen zich af te scheuren richting Macron. ‘Maar de structuur van de partij blijft overeind’, aldus Hastings. ‘Les Républicains zullen wellicht de oppositie belichamen. Al is het momenteel heel moeilijk positie innemen tegen Macron, die nog niet veel van zijn kaarten op tafel heeft gelegd.’
Het FN, tenslotte, ligt ook op apegapen na de verkiezingsnederlaag. ‘Door het verkiezingssysteem zullen ook zij heel weinig parlementsleden hebben’, aldus Hastings. ‘Binnen de partij zullen er na de tweede ronde rekeningen vereffend worden.’
De verkiezing in twee rondes kan voor een extra bonus zorgen voor de troepen van Macron, wiens centrumkandidaten voor vele kiezers de beste tweede keuze zijn. Vooral in grote steden als Parijs wordt verwacht dat La République en marche de andere partijen zal overrompelen.
Meer dan de helft van de Fransen wil dat Macron een regeerbare meerderheid verwerft, volgens peilingen. ‘De Fransen zijn het voortdurende campagnevoeren moe’, zegt Hastings. ‘Ze willen hun politici eindelijk aan het werk zien en de president alle mogelijkheden geven om zijn beloftes waar te maken. Na het dégagisme, dat de presidentscampagne beheerste, is het tijd voor légitimisme. Maar om te genieten van dat effet gouvernemental, zal Macron snel moeten toeslaan, voor het stof weer is neergedaald.’
Politieke vernieuwing
Het presidentschap van François Hollande werd getekend door een slechte conjunctuur en tegenvallende economische cijfers. Voor Macron ziet het er beter uit. De afgelopen weken sprongen verschillende indicatoren, zoals de consumptie, de economische groei van Frankrijk en het aantal investeringen, in het groen. Ook de werkloosheid gaat opnieuw naar beneden.
Macron heeft al meermaals verklaard geen coalitie te willen vormen met één van de twee klassieke partijen. Hoewel overstappen van een beperkt aantal parlementsleden zeker niet uitgesloten zijn, is hij dus op zijn eigen verkozenen aangewezen. Alleen: niemand weet goed wie die zijn.
Het team van Macron koos meer dan 500 kandidaten uit 14.000 mensen die zich via het internet hadden opgegeven. Op het eerste gezicht een perfecte selectie, met genderpariteit, een jonge gemiddelde leeftijd en vele politieke nieuwkomers. Maar behalve het feit dat er enkele complete miscasts bij waren, kan er nog een probleem rijzen: het is een bont allegaartje dat niet de minste inhoudelijke samenhang vertoont.
‘Nog nooit zal er zo’n jong en onervaren parlement verkozen zijn geweest’, zegt Hastings. ‘Hier zijn totaal geen precedenten voor. We hebben het raden naar welke dynamiek er zich gaat ontspinnen. Het zou zomaar kunnen dat de verkozenen van Macron na verloop van tijd hun eigen wensen en ambities beginnen door te drukken. Het zal moeilijk worden om hen allemaal in het gareel te houden.’
Het zou zomaar kunnen dat de verkozenen van Macron na verloop van tijd hun eigen wensen en ambities beginnen door te drukken
Jean-Luc Mélenchon, de extreemlinkse kandidaat die dé verrassing werd bij de eerste ronde van de presidentsverkiezingen, zet alles op alles om ook in het parlement vertegenwoordigd te zijn. Hij probeert Macron te pakken op zijn eigen sterktes: liefst zes op de tien kandidaten van zijn partij, La France insoumise, heeft geen eerdere politieke ervaring.
En hoewel de kans klein is dat Mélenchon meer dan een stuk of tien parlementsleden verzamelt, beschouwen volgens een peiling vier op de tien Fransen zijn partij als diegene die de oppositie het best incarneert, en slechts één op de vier Les Républicains.
Het voortbestaan van La République en marche hangt niet enkel politiek gezien af van de parlementsverkiezingen. De uitslag daarvan bepaalt namelijk ook de partijfinanciering in Frankrijk. Tot nog toe kon Macron rekenen op de steun van vele donateurs en eigen kandidaten, maar als hij zijn beweging definitief wil wortelen in het Franse partijlandschap, heeft hij toegang nodig tot staatsmiddelen.
In enkele maanden tijd heeft Emmanuel Macron de Franse politiek volledig omgegooid. Verwacht wordt dat op liefst 300 van de 577 parlementaire zetels nieuwe gezichten zullen zitten. Enkel als er 289 de stempel van La République en marche dragen, wordt Emmanuel Macron weer ‘maître des horloges’. En kan het echte werk beginnen.
Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier
