‘1,3 miljoen mensen hebben voor de PVV gestemd. Mooie overwinning tegen het populisme’

Na de overwinningsroes wachten veel vragen voor Mark Rutte, schrijft Knack.be-redacteur Jasper Van Loy. ‘Omdat een liberaal de verkiezingen wint, hopen mensen nu op winst voor Macron in Frankrijk. Een aparte redenering.’

De ‘grote politieke dagen’ in Nederland – dank aan Matthijs Van Nieuwkerk van De wereld draait door voor deze heerlijke frase- hebben een aantal bijzonderheden opgeleverd. Een paar vragen dringen zich op.

Ten eerste: hoe kan een Nederlands kabinet vandaag 38 van de 79 zetels uit 2012 verliezen? De Nederlandse economie is kerngezond – zoals u eerder al op de website van Trends kon lezen – en de werkgelegenheidsgraad is bijzonder hoog. De Belgische staatsschuld is 107 procent van ons bbp, de Nederlanders houden het op 62.

Maar die medaille, die met andere woorden blinkt voor de liberalen van de VVD, heeft ook een keerzijde, want de afgelopen jaren is er heel wat bespaard in de zorgsector. Iets waar de sociaaldemocraten van de PvdA, de regeringspartner van Rutten en de zijnen, dus niet mee zijn weggekomen. Zij gingen van 38 naar amper 9 zetels en zijn de volgende jaren veroordeeld tot een bescheiden bestaan in de oppositiebanken.

Ten tweede: vanwaar het idee dat Wilders, vijf zetels rijker en de tweede partij van Nederland, verloren heeft en Rutte, die acht stuks pluche moest inleveren, gewonnen? Het is louter een kwestie van perceptie. De ruime media-aandacht voor de PVV-stemmer – als ware het een exotische diersoort, zei politiek commentator Kees Boonman aan Knack.be – het aanhoudende hoongelach over dat ene A4’tje dat Wilders’ verkiezingsprogramma is en de relatieve radiostilte van de PVV in de traditionele media, hebben de partij opgepompt tot een hoogte waarvan Wilders alleen maar heel diep kon vallen.

Maar nog steeds hebben 13 procent van de kiezers voor dat A4’tje gekozen. Dat zijn ongeveer 1,3 miljoen mensen. Mooie overwinning tegen het populisme, Mark, denk ik dan eerlijk gezegd. Ter vergelijking, toen 6,6 procent van de Vlamingen voor het Vlaams Belang stemden in 1991, spraken we van een Zwarte Zondag. En Vlaams Belang heeft daarna gedaan wat PVV nu doet: het hele politieke bestel naar rechts trekken. Doe normaal of pleur op, dat verhaal.

Ten derde: waarom is iedereen ervan overtuigd dat dit gevolgen gaat hebben voor de verkiezingen in Frankrijk en Duitsland? Omdat een liberaal, die op thema’s als identiteit, normen en waarden wildersiaanse trekjes begint te krijgen, de verkiezingen wint, hopen mensen op overwinningen van de centrumkandidaat Emmanuel Macron en, waarom ook niet, de socialist Martin Schulz. Het is een aparte redenering, zeker als je het verhaal van de 28 Nederlandse partijen vergelijkt met de heldere twee- of driestrijd – hangt ervan af hoeveel kansen je nog geeft aan François Fillon – in het presidentiële Frankrijk en de vier of vijf partijen die meestal maar in de Duitse Bondsdag zitten.

En ten vierde: waarom zien velen de moeilijke regeringsformatie en zien weinigen dat er zich buiten dat kabinet interessante dingen afspelen? De hardste opposant van Rutte-III wordt zonder twijfel Geert Wilders, maar als de VVD de GroenLinks van Jesse Klaver niet mee in het bad trekt, wordt ook hij een charismatisch oppositieleider. Die bovendien de jeugd meeheeft: 25% van de jongeren stemde voor zijn partij.

O ja, er zijn twee nieuwe partijen in de Tweede Kamer. Denk vindt dat de Turkse massamoord op Armeniërs geen genocide was en krijgt volgens sommigen steun van de Turkse president Erdogan. En het Forum voor Democratie van Thierry Baudet is dan weer een eurosceptische luis in Ruttes pels. Baudet wil volgens een interview in het Reformatorisch Dagblad ‘immigratie uit moslimlanden stoppen en geen moskeeën meer bouwen.’ Nog een mooie: ‘Een christelijke school moet een homoseksuele leraar kunnen weigeren of ontslaan. Net zo goed moet een school creationisme kunnen onderwijzen.’

Rutte-III en Nederland wachten dus moeilijke, versplinterde jaren. Geen enkele linkse partij zal nog in een coalitie stappen zonder bikkelharde afspraken over sociale maatregelen of het klimaat. En geen enkele rechtse partij zal dat doen zonder al even sterke deals over normen, waarden en identiteit.