Annemie Turtelboom (Open VLD)

‘We zullen maar indruk maken op Saudi-Arabië als de EU als één blok spreekt’

Annemie Turtelboom (Open VLD) Kamerlid voor Open VLD

‘Vrijhandel is een krachtige hefboom om mensen ook elders in de wereld vooruit te helpen, en vrij te maken’, schrijft Kamerlid Annemie Turtelboom (Open VLD) naar aanleiding van Europadag.

In één week tijd stemde België voor het lidmaatschap van Saoedi-Arabië in de VN Vrouwenrechtenraad en pleitte het niet voor een volledige afschaffing van de doodstraf in Bahrein. Je kan hiervoor uitputten in verontwaardiging, zoals Groen en sp.a. Je kan beslissen om deze VN-organen voortaan gewoonweg te negeren, zoals N-VA opperde. Maar wat levert dat op voor de mensen die in onvrije landen zoals Saoedi-Arabië en Bahrein moeten leven?

Uiteraard is de ja-stem voor Saoedi-Arabië een slecht signaal. En uiteraard is België tegen de doodstraf. Maar die landen keihard met de neus op de feiten drukken en wijzen op mensenrechtenschendingen, zowel bilateraal als in multilaterale organen, is minstens zo effectief als binnenlands een principieel punt maken. Dat zeggen ook organisaties zoals Human Rights Watch en Amnesty International.

‘We zullen maar indruk maken op Saudi-Arabië als de EU als één blok spreekt’

Nu het stof is gaan liggen, worden de noodzakelijke lessen getrokken. Iedereen moet voor eigen deur vegen. Voortaan zullen regering en parlement delibereren over belangrijke stemmingen in de VN. De bilaterale relaties met Saoedi-Arabië worden grondig herbekeken. Het staat buiten kijf dat die wapenexport vanuit België moet worden opgeschort, net zoals de import van het salafisme. Ook de handelsreizen moeten we on hold zetten. En diplomatiek moeten we met klem ons ongenoegen uiten over het gebrek aan mensenrechten.

Maar dit alles zal maar echt indruk maken op landen zoals Saoedi-Arabië als de EU als blok optreedt. Dat is wat mij betreft de belangrijkste les, maar deze kreeg weinig of geen weerklank. De Europese Unie slaagt er op het internationale toneel nog altijd niet in om met één stem te spreken, laat staan te handelen. Tegenover landen die mensenrechten schenden maar wel economisch kansen bieden, is het ieder voor zich.

Het is aan Europa om in tijden van cynische realpolitik een leidende rol te nemen in het verdedigen van de democratie, mensenrechten en liberale waarden. In tegenstelling tot wat velen denken, hebben we heus wel voldoende ‘hard power’ in huis om die rol af te dwingen. Niet met wapens. Wel met onze grootste troef: de eengemaakte markt.

Vele landen staan te popelen om handel te drijven met het grootste handelsblok ter wereld dat 508 miljoen consumenten telt. De EU is tevens de grootste donor van ontwikkelingshulp. We moeten deze twee machtshefbomen conditioneel inzetten. Wil je voordelige toegang tot de markt? Dan moet je voldoen aan strenge eisen op vlak van democratie en mensenrechten, of tenminste een plan volgen om de situatie te verbeteren. Gaat de situatie achteruit? Dan kunnen handelstarieven opnieuw stijgen.

Ontwikkelingshulp als hefboom

De casus Sri Lanka bewijst dat deze aanpak werkt. De textielindustrie van dat land is zeer afhankelijk van de Europese markt. Vanaf 2005 profiteerde Sri Lanka van lagere invoertarieven, maar in 2010 besloot de EU dat het land niet langer voldeed aan de voorwaarden op vlak van mensenrechten. De voordelige handelsrelaties werden opgeschort omwille van schendingen van kinderrechten, politieke onvrijheid en foltering. Sri Lanka betaalde cash: tientallen textielfabrieken moesten noodgedwongen hun deuren sluiten. De nieuwe Sri Lankaanse regering begreep de boodschap en ratificeerde onlangs een rist internationale verdragen, bestrijdt opnieuw actief de kinderarbeid en herstelt de rechtsstaat. De EU beloont hen hier sinds januari 2017 voor met verlaagde invoertarieven. Tegelijk stelde de Europese Commissie nieuwe doelstellingen voorop, bijvoorbeeld op vlak van gendergelijkheid. De wortel en de stok. Zo eenvoudig, maar zo efficiënt.

Ook de ontwikkelingshulp is een belangrijke Europese hefboom. Regeringen die de mensenrechten en democratie niet respecteren, moeten van ons geen hulp verwachten. Dit betekent niet dat we de lokale bevolking in de steek laten. Lidstaten kunnen fondsen heroriënteren van overheden richting rechtstreekse hulp aan de bevolking en projecten van ngo’s. Ook de ‘more for more’ benadering werkt: wie stappen vooruit zet, mag rekenen bij extra ontwikkelingssteun. Minister van Ontwikkelingssamenwerking Alexander De Croo(Open VLD) past deze principes vandaag al met succes toe, bijvoorbeeld in Burundi.

Tot slot moet de EU niet alleen haar economische macht inzetten, maar ook met één stem spreken op het wereldtoneel. Het geval Bahrein toont dit aan. Hoe is het mogelijk dat er totaal geen Europees overleg is over de aanbevelingen die Europese landen in VN-organen doen? Of men nu principieel pleit voor een volledige afschaffing van de doodstraf, of probeert geleidelijk aan dat einddoel te bereiken, beide keuzes zijn legitiem. Maar we mogen ons niet uit mekaar laten spelen. Over dergelijke zaken moeten de EU-lidstaten overleggen en met één stem spreken.

Alleen met een gezamenlijke aanpak, kan Europa haar ambitie waarmaken om een stichtend voorbeeld te zijn op vlak van democratie en mensenrechten. Vrijhandel is daarbij een krachtige hefboom om mensen ook elders in de wereld vooruit te helpen, en vrij te maken.

Fout opgemerkt of meer nieuws? Meld het hier

Partner Content