‘We staan voor spannende financieel-economische maanden’

Hoge inflatie én magere economische groei betekent stagflatie en dat plaatst de Europese Centrale Bank (ECB) voor een dilemma, schrijft Ewald Pironet.

Economen spreken het woord uit alsof ze net ontdekten dat ze in een boterham met beschimmelde aardbeienconfituur hebben gebeten: stagflatie, een samentrekking van stagnerende economie en inflatie. Sinds het uitbreken van de oorlog in Oekraïne nemen steeds meer economen dat woord in de mond. Wie de jaren 1970 meemaakte, met twee olieschokken en een kwakkelende economie, weet dat dit geen prettig vooruitzicht is.

De hoge inflatie is al eventjes aanwezig. Nadat de economie bijna tot stilstand was gekomen tijdens de coronacrisis, trok ze naarmate de pandemie onder controle kwam fel aan. Maar er waren toeleveringsproblemen en er ontstond een tekort aan bijna alles, van papier over bouwmateriaal tot microchips. Eind vorig jaar maakten we kennis met een tekorteconomie en dat deed de prijzen stijgen. De inflatie klom in ons land in december boven 5 procent. Daar kwamen de spanningen in Oekraïne en de oorlog bovenop. Oekraïne en Rusland zijn belangrijke leveranciers van heel wat grondstoffen, van graan, over palladium en nikkel tot olie en gas. Dat joeg de prijzen nog extra de hoogte in: de inflatie bedroeg vorige maand 8 procent.

De economische groei leek tot voor kort geen probleem. In 2021 groeide de Belgische economie met meer dan 6 procent, en begin dit jaar voorspelde de Europese Commissie een groei van bijna 3 procent in 2022. Maar sinds de Russische bombardementen op Oekraïne, neemt de twijfel bij economen toe of die groei wel zal worden gehaald. Als gevolg van de oorlog en de westerse sancties is de Europese uitvoer naar Rusland en Oekraïne zo goed als volledig stilgevallen. Bovendien neemt de onzekerheid bij de Europese bevolking toe, waardoor ze de hand op de knip houdt. De groeivooruitzichten worden nu naar beneden bijgesteld.

Hoge inflatie én magere groei betekent stagflatie en dat plaatst de Europese Centrale Bank (ECB) voor een dilemma. Om de inflatie te verminderen, zou ze de rente kunnen optrekken. Dan wordt lenen duurder, sparen aantrekkelijker en zo wordt de groei afgeremd en de inflatie beteugeld. Om de economische groei te bevorderen, zou de ECB de rente moeten verminderen (of langer wachten met verhogen), maar dan blijft de inflatie nog lang erg hoog. Dat is het grote probleem van stagflatie: hoe raken we uit die omknelling? De ECB staat voor een heel moeilijke oefening, en wij met zijn allen voor spannende financieel-economische maanden.

Er is ook een lichtpuntje: de werkloosheid is uiterst laag. Dat is een meevaller, want in de jaren 1970 ging stagflatie gepaard met hoge werkloosheid en dat leidde tot sociale drama’s, veel minder overheidsinkomsten en veel meer overheidsuitgaven. Maar ook nu is de kans groot dat de overheidsuitgaven zullen toenemen. Tijdens de coronacrisis gaven de overheden al heel veel geld uit, om de getroffen sectoren en mensen te ondersteunen. Nadat Rusland een oorlog in Europa heeft ontketend, trekken landen nu hun defensiebudgetten op. De Duitse regering wil die dit jaar zelfs met 100 miljard euro verhogen, tot 2 procent van het bruto binnenlands product. Als België hetzelfde zou doen, moet de regering op zoek naar pakweg 5 miljard euro. Het zou enerzijds de economie kunnen aanzwengelen, maar anderzijds zadelt het de overheid met meer tekorten en schulden op.

De cruciale vraag bij dit alles is natuurlijk hoe de oorlog in Oekraïne verder zal evolueren. Als die uitbreidt en de NAVO in direct conflict komt met kernmacht Rusland, spreken we niet meer over stagnering van de economie, maar over een recessie. Dan riskeren de sociale en economische gevolgen verwoestend te zijn. De kans bestaat zelfs dat we dan heel blij zullen zijn met die boterham met aardbeienconfituur waarvan de houdbaarheidsdatum is overschreden.