‘Wat maakt samen studeren zo populair?’

Britt Van de Velde gaat dieper in op de voornaamste redenen waarom jongeren steeds vaker in groep blokken: structuur en sociale controle.

Sigarettenpeukjes, blikjes energizer en een lichte walm van zweet. Wanneer ik om 7u30 ’s ochtends door de Sint-Pietersnieuwstraat wandel, passeer ik een groepje jongeren met kleine oogjes, een eerder flets gezicht en warrig haar. Indien ze geen handvol cursussen bij hadden en elkaar hadden aangesproken met “gast, dat is ziek veel om te kennen”, had ik kunnen zweren dat ze rechtsreeks van een nachtje uit op weg waren naar hun bed. Maar hun kot is niet de eindbestemming. De dag is net begonnen en deze studenten staan aan te schuiven om een plaatsje te bemachtigen in één van de vele bloklocaties te Gent. Hier en in vele andere steden in Vlaanderen blijft collectief studeren een groeiende hype, zowel op de universiteiten als op de hogescholen. Wat maakt dit fenomeen zo populair?

Als ik vertrek vanuit mijn gesprekken met de studenten, dan gaat het bij hen vooral over structuur en sociale controle.

Uitslapen is bijvoorbeeld al uit den boze, want weggegaan is plaats vergaan. Studenten verplichten zichzelf vroeg op te staan om een vrije plek te kunnen bemachtigen of hun gereserveerde stoel in te palmen. Ja, u leest het goed: reserveren. Wanneer het collectief studeren te geliefd werd onder de studenten, werd een registratiesysteem geïntroduceerd in de bibs. Dit om alles vlot te laten verlopen en gekibbel te vermijden. Herinner u het nieuwsfragment van 2013 waarin een ‘buitenwipper’ twee studenten uit elkaar diende te halen omdat ze letterlijk vochten om dezelfde stoel.

Eens de studiezaal binnen, houdt men zich vaak aan een vast stramien van studeren, eten en pauzeren. Deze regelmaat geeft rust en een beter concentratievermogen. Studenten geven aan minder stress te ervaren wanneer ze niet moeten nadenken over het hoe en wat van hun dag. Er zijn zelfs organisaties die studenten begeleiden in dit proces. Ik denk bijvoorbeeld aan de jongerenbeweging Comac van de Ugent, waarbij een ploeg van vrijwilligers instaat voor de regeling van vaste leeruren, pauzes, activiteiten, maaltijden en tussendoortjes. Studenten laten al graag eens de beslissing over aan iemand anders. zeker nu, in een tijd waar “keuzestress” een ander woord is geworden voor “vrijheid”.

Ook zouden studenten minder afgeleid zijn in de bib. Gsm’s en andere multimedia zijn toegestaan, maar studenten die te luid praten of hun gsm niet op stil zetten, worden letterlijk en figuurlijk buiten gekeken. Thuis of op kot loeren leuke afleiders zoals facebook, gamen en seriekijken (voor sommigen: bingewatchen) om de hoek. Maar ook minder leuke activiteiten zijn een bron van uitstelgedrag. De slaapkamer die al weken werd verwaarloosd heeft plots een heuse kuisbeurt nodig, honden hebben nog nooit zoveel mogen profiteren van een wandeling en vliegen doodmeppen was zelden zo leuk.

Daarnaast blijkt samen studeren een netwerk van steun te bieden in een periode van stress die emotioneel best zwaar kan zijn. Doorheen het jaar komen onderwerpen zoals eenzaamheid, competitiegedrag en angst voor de toekomst niet zelden aan bod. Stress is allesbehalve minder aanwezig in de blokperiode, maar wanneer men samen boven de boeken hangt, staat iedereen voor eenzelfde gemeenschappelijke vijand: Het Examen. En iedereen weet dat een gemeenschappelijke vijand cohesie creëert. Net zoals wij Belgen massaal op de Nederlanders stemmen wanneer we zelf de halve finale gemist hebben in het Eurovisiesongfestival: “wij tegen de rest van Europa!”. In onze ratrace maatschappij waar individualisme steeds meer toeneemt, kan ik dit klimaat van samenhorigheid enkel toejuichen.

Voor sommige studenten is studeren in de bib eerder een manier om te ‘vluchten’ van een onaangename thuissituatie, zeker als de mogelijkheid om op kot te gaan er niet is. De ene groep spreekt over ouders die te dicht op hun vel zitten en graag de controle behouden over het studieproces: “ga je nu al pauzeren? Doe nog maar een hoofdstuk. Of zal ik je al eens opvragen?”. Een andere groep heeft het over ouders die net te weinig belangstelling tonen. Ouders die zelf niet hebben gestudeerd, geven soms prioriteit aan huishoudelijke of andere taken. Maar ook een algemene onverschilligheid bij de ouders kan de student raken. Studeren is een vanzelfsprekendheid, je hoeft daar niet onnozel over te doen en al zeker geen applausje voor verwachten. Tenslotte zijn er ook studenten die wegvluchten van een (zeer) negatieve gezinssfeer. Zo vermijden ze onder andere ruzies onder de gezinsleden, (v)echtscheidingen, alcoholmisbruik, een zieke of depressieve ouder, enzovoort.

Of collectief studeren nu werkelijk effectief is, lijkt af te hangen van de persoonlijkheid van de student. Uitstellers zeggen zich goed te concentreren in een bib de laatste weken of dagen voor de examens. Vóór deze periode gaat het voor hen even goed thuis of op kot, omdat de stress nog moet inkicken. De verleiding is op dat moment nog te groot om een praatje te maken met medestudenten. De faalangstige of perfectionistische studenten zullen daarentegen sneller samen studeren wanneer er nog voldoende tijd is. Eens de examens te dicht komen, willen zij zich volledig kunnen afzonderen. Dit om het risico te vermijden dat er iets misloopt, zoals een bib die gesloten of volzet is. Maar ook mijden ze op die manier de medestudent die hen kan vastklampen met de vraag voor een extra woordje uitleg – of erger: notities. Verder zal het voor de laatblokkers een nadeel inhouden dat de bibs niet 24 uur op 24 open zijn. De vampieren onder de studenten staan op wanneer de rest van de studenten aan hun vier-uurtje kan beginnen.

Het enige waar àlle studenten best rekening mee houden, is het gevaar voor een afhankelijkheid. Studeren in de bib kan zo leuk of productief zijn, dat ergens anders studeren geen optie meer is. Maar dit is niet altijd praktisch haalbaar. Daarom sluit ik af met een populaire uitspraak onder de studenten: keep your options open.

Britt Van de Velde is studentenpsycholoog aan de UGent.