‘Wat hebben wij 75 jaar geleden aangericht in het fort van Breendonk? Dat was IS’

Herman Van Rompuy zegt dat wat nu in het Midden-Oosten gebeurt, niet uniek is in de geschiedenis. ‘De beschaving is ook bij ons niet vanzelf gekomen.’

Vijf jaar lang was hij de Europese evenknie van de Amerikaanse president Barack Obama. Vandaag is Herman Van Rompuy (CD&V) weer gewoon een geëngageerd burger. Als één iemand de voorbije vijftien jaar een bepalende rol gespeeld heeft in de politiek, dan is het de 67-jarige Brabander wel.

U bent sinds december met pensioen. Mist u de politiek nog niet?

Nee, ik heb die pagina vlot omgedraaid. Ik volg het wel. Als un spectateur engagé zoals de grote Franse filosoof Raymond Aron het noemt. Ik ben ook geen typische gepensioneerde, integendeel. Ik werk bijna zo hard als voordien. Ik doe voordrachten, tot zes per week, ik geef vier uur les aan de universiteit in Louvain-la-Neuve, ik zit in de raad van bestuur van de Broeders van Liefde, ik ben gevraagd om het komende congres van de Europese Volkspartij mee voor te bereiden, noem maar op.

Waarom doet u dat allemaal?

(lacht) Ik had aanvankelijk schrik voor het zwarte gat. Ik heb me ook voorgenomen niet langer te slapen. Want dat is het oorkussen van de duivel. Vroeger stond ik om kwart voor zeven op, nu om halfacht. Een voordeel is wel dat ik opnieuw de trein kan nemen, een mooie ervaring.

U hebt in uw leven zowat elke politieke functie bekleed. Welke heeft u het meest verrijkt als mens?

Als mens word je gevormd vóór je in de politiek stapt, niet door de politiek. Ik ben wie ik ben dankzij het gezin waarin ik opgegroeid ben en mijn humaniora bij de Jezuïeten. Mocht u mij vragen wat ik liefst gedaan heb, dan zou ik zeggen de eerste jaren als CVP-voorzitter. Dat waren mijn droomjaren. Die zijn helaas geëindigd in een nachtmerrie, Zwarte Zondag in november 1991, de grotedoorbraak van Vlaams Blok.

Wat u het minst lag, waren de oppositiejaren tegen de paarse regeringen. Akkoord?

(knikt) Ik ben geen geboren opposant. Ik heb daarvoor onvoldoende slecht karakter. Maar ik was niet depressief in die periode, hoewel dat soms beweerd werd.

Politici die afzwaaien, bekennen soms eelt op de ziel te hebben. Kan u nog verontwaardigd worden?

Veel politici kweken een soort cynisme. Een cynisch iemand beschouwt de wereld en haar bewoners als slecht en kan dus niet verontwaardigd worden. Ik ben zo niet. Maar ik heb ook niet de gave van de heilige verontwaardiging. Ik ben daarvoor te gematigd en te evenwichtig. Als ik beelden zie van IS in Syrië en Irak, dan kan ik natuurlijk niet onbewogen blijven. Dergelijke onmenselijkheden gaan mijn verbeelding te boven. In mijn leefwereld is fysiek en moreel geweld afwezig. Onthoofdingen, mensen levend verbranden, ik kan de woorden zelfs bijna niet uitspreken.

Stevenen we af op een clash der beschavingen, zoals de Amerikaan Samuel Huntington in de jaren negentig voorspelde?

Nee, dit is geen strijd tussen het westen en de islam, dit is een strijd tussen beschaving en barbarij. Let op: de beschaving is ook bij ons niet vanzelf gekomen. Wat nu in het Midden-Oosten gebeurt, is niet uniek in de geschiedenis. Het is ook bij ons gebeurd. Wat hebben wij 75 jaar geleden aangericht in het fort van Breendonk? Dat was IS. Dat had ook niets te maken met religie.

Moeten wij anders omgaan met onze vrijheid van meningsuiting?

We moeten meer respect hebben voor de overtuiging van anderen. Ik kan het ook niet verdragen als men op een kwetsende manier spot met mijn godsdienst. Respect is een belangrijk element van beschaving.

Vijftien jaar geleden verkeerde de Europese Unie in volle euforie met de intrede van de euro en de toetreding van de Oost- en Centraal-Europese landen. Keert dat ooit terug?

Dat verleden wordt te idealistisch bekeken. Men was helemaal niet zo euforisch toen. En twee: de Europese eenmaking is decennialang een win-win geweest voor iedereen. Het was eigenlijk een te mooi verhaal. Plots kwam de ontnuchtering in de vormvan de bankencrisis en vervolgens de economische crisis. Voor het eerst moesten inspanningen geleverd worden om Europa intact te houden. We moeten nu leren omgaan met de nieuwe realiteit en lessen trekken uit de problemen.

Welke wereldleider heeft op u de grootste indruk nagelaten?

Dat zeg ik niet. Ik zou dat tijdens mijn mandaat ook niet gezegd hebben. En ik heb me voorgenomen om nu geen andere taal te spreken. Mocht ik dat doen, zou ik beter mijn memoires schrijven. Maar ik heb gezworen dat nooit te doen. Ik vind dat te tijdsgebondenen te weinig relevant. Ik kan wel zeggen dat ik geen vrienden overhoud aan de politiek, zelfs niet aan de Belgische politiek. Wie vrienden zoekt in de politiek, koopt zich beter een hond, zei vader Bush. Nu, zo ver zal ik niet gaan (lacht).

U hebt in uw loopbaan vele prijzen gekregen. Op welke bent u het meest fier?

De Karelsprijs, dat is de hoogste onderscheiding voor een Europees politicus. Al was het indrukwekkendste moment toen ik de Nobelprijs voor de Vrede in ontvangst mocht nemen namens de Europese Unie. (De Zondag/Paul Cobbaert)