‘Wanneer faire prijzen voor kankermedicijnen?’

‘Kankermedicijnen moeten in heel Europa beter toegankelijk worden gemaakt’, schrijft Ward Rommel van Kom Op Tegen Kanker naar aanleiding van de lancering van het ‘European Fair Pricing Network’.

Patiënten hebben niet overal in Europa gelijke toegang tot nieuwe kankermedicatie. Een belangrijke oorzaak zijn de hoge prijzen van die kankermedicatie. Voor Kom op tegen Kanker is dit onaanvaardbaar. Daarom lanceert de organisatie samen met andere kankerorganisaties en onderzoeksinstellingen het “European Fair Pricing Network”. Dit is een Europees samenwerkingsverband dat door middel van onderzoek en beleidswerk kankermedicijnen beter toegankelijk wil maken in heel Europa.

De voorbije jaren kwamen heel wat nieuwe oncologische geneesmiddelen op de markt. Sommige geneesmiddelen hebben een beperkte impact op overleving en levenskwaliteit, maar van andere is de meerwaarde wel heel duidelijk. Elke patiënt die er baat bij heeft, moet er snel toegang toe krijgen.

De kost van kankerbehandelingen stijgt snel. Nivolumab is een immunotherapie die onder andere gebruikt wordt voor de behandeling van longkanker en melanoom. Het is in Europa op de markt sinds 2015. Het kost onze ziekteverzekering zo’n € 38.000 per patiënt per jaar. Er komt nu een nieuwe generatie van behandelingen op ons af, celtherapie en gentherapie, die € 80.000 tot € 700.000 per patiënt zal kosten.

In rijkere landen zoals België zet dit het geneesmiddelenbudget onder druk. De uitgaven voor medicatie toegediend aan ambulante patiënten stegen tussen 2014 en 2019 jaarlijks met 15 %. In de komende jaren blijft die groei wellicht boven de 10%. Zo’n groei is niet vol te houden, en dus een bedreiging voor een toegankelijke gezondheidszorg.

Deze prijzen dragen bovendien bij aan een grote ongelijkheid tussen landen. In armere Oost-Europese landen krijgen patiënten nu al minder of later toegang tot effectieve kankermedicatie dan patiënten in rijkere West-Europese landen. Zo zijn verschillende behandelingen voor melanoom in West-Europese landen beschikbaar, terwijl ze in sommige Oost-Europese landen nog niet terugbetaald zijn. In 2018 lag het gebruik van nieuwe geneesmiddelen zoals Nivolumab en Pembrolizumab in rijkere landen zoals België en Oostenrijk veel hoger dan in armere landen, zoals Bulgarije en Letland. Deze verschillen hebben verschillende oorzaken. Firma’s brengen een nieuw geneesmiddel niet in elk land tegelijk op de markt. De terugbetalingsbeslissing is in verschillende landen anders georganiseerd. Maar de steeds hogere prijzen spelen ook een grote rol in deze ongelijkheid.

Om waardevolle geneesmiddelen vlot toegankelijk te maken in heel Europa, zijn faire prijzen noodzakelijk. Een faire prijs reflecteert de meerwaarde van een geneesmiddel voor de patiënt. De prijs staat bovendien in een redelijke verhouding tot de kosten van de firma voor onderzoek en ontwikkeling. Een faire prijs moet duurzaam zijn: ze mag overheidsbudgetten niet overbelasten.

Dat is vandaag niet het geval. Firma’s argumenteren dat de prijzen in overeenstemming zijn met de waarde van een medicament (“value based pricing”). Maar uit onderzoek blijkt dat medicatie met een hoge klinische meerwaarde ongeveer dezelfde prijs heeft als medicatie met lage klinische meerwaarde. Op het moment dat een medicament op de markt komt, is er vaak nog onzekerheid over de meerwaarde, maar wordt toch al een hoge prijs gevraagd.

Het is onduidelijk of de hoge kosten van onderzoek en ontwikkeling de prijzen rechtvaardigen. Schattingen over wat het kost om een nieuw geneesmiddel op de markt te brengen, lopen uiteen van 650 miljoen dollar tot 2,56 miljard dollar. Bovendien wordt een groot stuk van de ontwikkeling door overheidsmiddelen gedragen. CAR T is een vorm van celtherapie die enkele honderdduizenden euro per patiënt kost. De totale onderzoeks- en ontwikkelingskost bedroeg zo’n 304 miljoen dollar. De Amerikaanse overheid betaalde hier zo’n $ 200 miljoen dollar van.

Een rapport van de Wereldgezondheidsorganisatie concludeert dat meerwaarde of kosten de prijs niet verklaren. Vermoedelijk proberen firma’s hun winst te maximaliseren door de grens op te zoeken van wat landen willen of kunnen betalen.

Als we echt een fair prijsbeleid willen, moet de geneesmiddelenmarkt transparanter worden. Die transparantie is nu zoek. Zo zijn de prijzen die overheden effectief betalen voor een geneesmiddel, vaak niet bekend. Firma en overheid spreken vertrouwelijke kortingen af. Dit beperkt de democratische controle op de besteding van het geneesmiddelenbudget en versterkt machtsonevenwichten. De firma kent de prijzen die verschillende overheden betalen, terwijl de overheden die informatie niet hebben. Het systeem wordt vaak verdedigd met het argument dat firma’s aan armere landen grotere vertrouwelijke kortingen geven. Maar de schaarse beschikbare gegevens trekken dit in twijfel. Zo betaalt Litouwen voor het medicament ipilimumab meer dan Frankrijk en Nederland.

Om mee te bouwen aan een transparantere geneesmiddelenmarkt, lanceert Kom op tegen Kanker het European Fair Pricing Network (EFPN) samen met verschillende belangrijke Europese kankerliga’s (uit België, Nederland, Ierland, Zwitserland, Denemarken, Noorwegen, Finland, Zweden, IJsland, de Faeröereilanden, Cyprus), een onderzoeksinstelling (Nederlands Kankerinstituut) en een Europees netwerk van ziekenhuizen (OECI).

Het netwerk zal onderzoek doen over beschikbaarheid van kankergeneesmiddelen in verschillende landen, over de meerwaarde van kankergeneesmiddelen, de reëel betaalde prijzen en kosten van onderzoek en ontwikkeling. Duidelijkheid en transparantie hierover is de enige weg naar een fair prijsbeleid voor patiënten, overheden en firma’s. EFPN zal met deze gegevens beleidswerk doen om waardevolle kankermedicijnen in heel Europa betaalbaarder en toegankelijker te maken.

Het Europese geneesmiddelenbeleid schakelt momenteel een versnelling hoger. De Europese Unie zorgt ervoor dat de covid-19 vaccins overal beschikbaar en betaalbaar zullen zijn. De Europese Commissie publiceerde op 25 november haar Farmaceutische Strategie. Het doel is om patiënten snel toegang geven tot vernieuwende en betaalbare geneesmiddelen, en om innovatie te ondersteunen. De Commissie zal de samenwerking tussen landen versterken om betaalbaarheid en kosteneffectiviteit van geneesmiddelen te verbeteren. Ook een methodiek om de onderzoeks- en ontwikkelingskost van medicijnen te bepalen, staat op het programma. De kennis die EFPN opbouwt over de kankergeneesmiddelen zal hiervoor onmisbaar zijn en kan bijdragen tot een systeem om waardevolle kankergeneesmiddelen snel beschikbaar te maken in de hele EU.

Ward Rommel is verantwoordelijke Zorg & Behandeling bij Kom Op Tegen Kanker.