Waarom we meer moeten weten over migratie

Iedereen heeft een mening over migratie en dat mag, zegt Bleri Lleshi. ‘Maar wat betekent die als we zo weinig weten over migratie?’ Lleshi heeft veel bijgeleerd dankzij het boek ‘Moeders van de stilte’.

‘Migratie is van alle tijden, maar vandaag de dag vooral ook van alle volkeren’, luidt de eerste zin in het boek ‘Moeders van de stilte’ geschreven door psychologe Birsen Taspinar. Er zijn weinig thema’s die zoveel teweeg brengen bij ons als het thema migratie.

Een mening over migratie en migranten hebben we allemaal en dat mag. Maar wat betekent die mening als we zo weinig weten over migratie? Als we geen wil tonen om de migranten te kennen en erkennen? Kennen we de verhalen van mensen die migreren? Weinig, o zo bijzonder weinig. En dat geldt voor ons allen. Ook binnen de migrantengemeenschap zelf is er weinig kennis over de migratieverhalen van wie als eerste vertrok. Wat weten de tweede, derde en intussen vierde generatie over hun grootouders of ouders die hun thuis voor een nieuw land inruilden?

Het gebrek aan kennis van de jongere generaties heeft niet alleen te maken met hun desinteresse. Het heeft ook te maken met het feit dat de vorige generaties weinig of niets vertellen over hun migratieverhaal. Geen woord over de avonturen en littekens.

In Moeders van de stilte confronteert de auteur ons met migratieverhalen die ons ongemakkelijk doen voelen, verhalen die in ons geheugen gegrift zullen blijven. Echte verhalen. Verhalen van pijn en onderdrukking, maar ook van strijd. We worden meegesleept in de zoektocht van drie vrouwen. Elk zoekt op haar eigen manier en eigen krachten een beter leven. Een goed leven, is dat niet wat wij allemaal zoeken: vrouwen, mannen, Belgen en migranten?

Zo is er het verhaal van Pelin, geboren en getogen in België, die haar geluk vond in Turkije op een van haar zomervakanties. Tijdens een trouwfeest, waar anders, had een jongeman aan zijn ouders gezegd ‘Jullie willen dat ik trouw, wel dan wil ik die meid!’. Pelin kon best lachen om die tradities in Turkije. De volgende dag was Salim, de jongeman, bij haar thuis gekomen. Uiteindelijk bleken ze ’twee helften van een appel’ te zijn.

Vele stereotypes doen de ronde over ‘geïmporteerde vrouwen’, maar soms dus ook ‘geïmporteerde mannen’. Ze zijn achterlijk, conservatief, ongeïnteresseerd in de Belgische samenleving en nog meer. Het verhaal van Pelin en Salim laat een andere realiteit zien. Vanaf de eerste ontmoeting groeien ze naar elkaar toe om onafscheidelijk te worden. Tot de dood hen scheidt…. Pelin verliest haar man en twee zonen. Taspinar beschrijft wat volgt. De lijdensweg van Pelin om deze tragedie een plaats te geven. Er volgen harde confrontaties met de Vlaamse realiteit, het racisme en de vooroordelen over alleenstaande moeders.

Het tweede verhaal gaat over Elif, een sterke Turkse vrouw die na een ontmoeting met Kadir, een Belgische man van Turkse origine, in België komt wonen. De auteur biedt niet alleen inzicht in de wereld van Elif hier, maar ook in haar thuisstad, Istanbul. De stad met een rijke geschiedenis en vele dichters. In het begin wonen ze in het huis van Kadirs’ ouders . Een oeroude traditie in Turkije en in vele andere landen, ongeacht ethnie of religie. Wie kent niet de vele mythes en verhalen over veeleisende schoonmoeders.

Taspinar slaagt erin om tot diep in de details aan de lezer te tonen hoe een zelfbewuste vrouw gekleineerd, gechanteerd, en psychologisch mishandeld wordt door haar Kadir en zijn ouders. Uiteindelijk komt Elif er achter dat ze een ‘bruid in proefperiode’ is. Met hetzelfde vuur waarmee ze voordien haar relatie trachtte te redden, trekt ze nu ten strijde tegen het misbruik. Via het verhaal van Elif maakt de auteur brandhout van deze walgelijke praktijk. De strijdlust van Elif tegen onrecht vindt haar bron in haar religie, de islam. Taspinar maakt hier komaf met het cliché dat de islam vrouwen onderdrukt. Het zoveelste cliché dat sneuvelt als je de echte verhalen leert kennen.

Hülya, een jonge vrouw uit de bergen van Oost-Turkije komt naar België. Ze wordt uitgehuwelijkt aan Talip, afkomstig uit hetzelfde dorp. De ouders van Talip, eerste generatie migranten, hebben hard gewerkt. Talip ijn vader sterft jong en het is de moeder die alles in het huis dirigeert. Hülya krijgt drie dochters, maar terwijl de jaren voorbij gaan, wordt ze met de dag ongelukkiger. Haar man weet niet wat verantwoordelijkheid is en zelf raakt ze geïsoleerd. De dag dat ze er achter komt dat ze een zware ziekte heeft, besluit ze om haar leven te veranderen. Het zijn de wijsheid en de principes die ze mee heeft gekregen in de bergen die Hülya helpen overleven in Antwerpen.

In het schrijven van Taspinar, ook in die Turkse bergen geboren, proef je dezelfde wijsheid. Wijsheid die mooi in evenwicht is met de rationaliteit van de psychologe die een doel voor ogen heeft: diep doordringen in deze vrouwen en hun verhalen naar buiten brengen.

Moeders van de stilte is een boek dat een stem geeft aan stemlozen, een gezicht aan vrouwen die soms dubbel worden onderdrukt. Het is tegelijk ook een boek dat inspireert want ondanks alles wat ze mee moeten maken, deze drie vrouwen blijven strijden voor hun leven, voor een betere toekomst. Of zoals Elif het zegt: ‘Het leven verloopt niet altijd zoals gewenst, maar het is aan ons om er een andere wending aan te geven.’

Taspinar noemt hen moeders van de stilte, voor mij zijn het vrouwen van de strijd.