‘Waarom we het coronavirus niet zijn gang kunnen laten gaan’

Knack-journalist Dirk Draulans krijgt af en toe de vraag waarom hij als evolutiebioloog niet pleit voor ‘natuurlijke selectie’: het coronavirus zijn gang laten gaan.

Soms schrik je van de directheid waarmee mensen je confronteren met hun visie over een crisis, in casu de coronacrisis. Veel mensen zijn niet zomaar bereid hun dagelijkse routine en hun sociale contacten op te geven in een maatschappelijke poging om de verspreiding van het coronavirus in te dijken. Ik was onlangs in een ziekenhuis, waar enkele verpleegsters hun beklag deden over het feit dat ze er zo moe van worden om mensen te moeten wijzen op de noodzaak tot het dragen van een mondmasker. Een arts vertelde dat ze de huid werd volgescholden toen ze twee dames er vriendelijk op wees dat ze hun masker verkeerd droegen.

In sommige kringen is de weerstand tegen de maatregelen om het coronavirus te bestrijden groot. Nogal wat mensen willen geen inspanningen leveren – de lasten zullen toch voor de anderen zijn. De weerbarstigen worden in hun overtuiging gevoed door twijfelzaaiers in de media, genre gezondheidseconoom Lieven Annemans (UGent) die stilaan mag beginnen berekenen hoeveel zijn sussende demarches over het virus onze gezondheid en economie zullen kosten.

Maar af en toe schuilt het verzet in subtiele, bijna perverse suggesties. Ik heb al een aantal keren de expliciete vraag gekregen waarom ik er als gepatenteerd evolutiebioloog niet voor pleit om het coronavirus zijn gang te laten gaan, zodat de ‘natuur’ haar werk kan doen. De onderliggende gedachte is dat het eventjes voor een ravage in ons systeem zou zorgen, maar dat uitsluitend de ‘slechtst aangepasten’ het niet zouden overleven, waardoor er een soort ‘sanering’ van de mensheid zou komen. De lasten van deze aanpak zouden niet opwegen tegen de lusten, want een groot deel van de bevolking zou gewoon zijn ding kunnen blijven doen, omdat het weinig fysieke hinder ondervindt van het virus.

Zelfs als darwinist in hart en nieren vind ik dit een huiveringwekkende gedachte. Blijkbaar beseffen veel mensen nog altijd niet wat de gevolgen zouden zijn als het virus zijn gang mag gaan, hoewel dat al geregeld is uitgelegd. Onze gezondheidszorg zou crashen, met alle gevolgen van dien voor andere patiënten dan coronapatiënten (tenzij je ook dat als een evolutionair pluspunt zou beschouwen). Het aantal doden zou wereldwijd een factor zes tot tien hoger liggen dan nu al het geval is. Het aantal mensen dat hun leven lang met chronische gezondheidsproblemen als gevolg van een corona-infectie zou blijven worstelen, zou het zenit in schieten.

De vreselijke beelden uit Noord-Italië uit het begin van de coronacrisis, waar de gezondheidszorg effectief instortte, zouden de regel worden in de wereld. Mensen zouden niet door de autoriteiten aangemaand moeten worden om in hun kot te blijven, ze zouden er van schrik zelf in kruipen. De maatschappij zou automatisch in een soort ‘lockdown light’ gaan. Want niemand weet of hij/zij al dan niet extra gevoelig is voor het coronavirus, laat staan of het voor de familie en de vrienden geldt. Het lijkt me een psychologisch héél zware kostprijs die we zouden moeten betalen voor zo’n ‘natuurlijk’ gebeuren.

Bovendien meen ik zelfs als fervent evolutiebioloog dat we de morele mens moeten blijven koesteren. Wat ons onderscheidt van de meeste andere dieren is dat wij waarden als ethische reflectie, juridische rechtvaardigheid en extreme zorgzaamheid ontwikkeld hebben, hoe sterk ze de jongste jaren ook onder druk komen door de vermaledijde zogenaamd sociale media die iedereen met de hakken in het zand jagen en bijdragen tot een sterke polarisering op veel vlakken.

Mijn moeder is bijna 88 jaar oud. Ze draagt niet meer bij tot het functioneren van de maatschappij, tenzij door het een beetje in stand houden van de thuiszorgsector. Maar ze ziet haar kinderen en kleinkinderen graag, ze is blij dat ze nog thuis woont, ze geniet van de vogels in haar tuin en hoopt zo snel mogelijk weer bezoek te mogen krijgen. Moeten we mensen als mijn moeder opofferen omdat sommigen vinden dat een virus zijn gang moet kunnen gaan? Moeten we bejaarden in het verdomhoekje duwen omdat jongere mensen minder getroffen worden door het coronavirus? Dat druist in tegen alles wat de mens aan maatschappelijke solidariteit heeft ontwikkeld. Zelfs als overtuigd darwinist vind ik dat we het ‘menselijke’ in ons maximaal moeten blijven cultiveren. Wij zijn geen ‘gewone’ apen meer, maar apen met een, op een aantal uitzonderingen na, moreel besef. Als we dat lossen, kunnen we evengoed opnieuw in de bomen kruipen.

Wat hoop je overigens te bereiken met een natuurlijke selectie door een virus op de mensenmaatschappij? Sommigen opperen dat je er in één beweging de problematiek van de overbevolking mee kunt aanpakken, inbegrepen alle overlast die ze veroorzaakt, zoals de klimaat-, milieu- en biodiversiteitscrisissen. Dat is een waangedachte die je blijkbaar moeilijk uitgewist krijgt. Een coronapandemie zal geen merkbaar effect op de wereldbevolking hebben, zelfs niet als ze tientallen miljoenen extra doden zou veroorzaken. Na de pest in de middeleeuwen is er geen enkele pandemie meer geweest met een significant effect op de mensenaantallen (oorlogen hebben evenmin een substantieel effect). We zijn ondertussen met zoveel, en we hebben zoveel weerstand opgebouwd tegen calamiteiten door onze gezondheidszorg en andere technologische ontwikkelingen, dat een coronapandemie ons niet significant kan raken. Dat het wel zou kunnen, is wishful thinking van mensen die geen kaas hebben gegeten van basisbiologie en geen zin hebben in het leveren van in hun ogen zinloze inspanningen. We zijn de voorbije decennia toch zo verwend geweest…

Het enige wat het loslaten van het virus zou bereiken is een lichte sanering van de sociale zekerheid en de pensioenlasten. Maar de maatschappelijke collateral damage die ermee gepaard zou gaan, zou zo enorm zijn dat slechts weinigen er de voordelen van zouden inzien.

Afvoeren dus, die dwanggedachte van een nuttige natuurlijke selectie door een virus. Laten we de virologen en andere experts het vertrouwen geven om te doen wat zij denken te moeten doen om de virusschade te beperken. Het is de beste manier om zo snel mogelijk van dat vervelende ding verlost te worden. Alleen zal het nog een jaar duren voor het (eventueel) zo ver is. Het virus drijft ons tot de limieten van ons kunnen.